Moğolların Vietnam seferleri

Moğolların Vietnam seferleri (Vietnamca: Chiến tranh Nguyên Mông-Đại Việt), Yuan Hanedanı'nın imparatoru Kubilay Han tarafından günümüzdeki Vietnam topraklarındaki Dai Viet'de hüküm süren Trần Hanedanına ve günümüzdeki Kamboçya topraklarındaki Champa Krallığına karşı düzenlenmiş olan askeri seferleri anlatır. 1257-1258, 1284-1285 ve 1287-1288 yıllarındaki askeri seferlerde Moğollar yenilmiş ve bölgeden atılmıştır.^[1] Ancak askeri işgal altında olmamalarına rağmen Dai Viet ve Champa, Yuan Hanedanına bağlılıklarını bildirmişlerdir.^[2]

1250 yılına gelindiğinde Moğol İmparatorluğu Doğu Avrupa, Kuzey Çin, Orta Asya, Mançurya, Anadolu, Tibet ve İran bölgelerini kontrol etmektedir. Denetim altına alınan Kore'de Moğol egemenliğine karşı muhalefet büyüse de ayaklanmalar bastırılacaktır. Möngke döneminde Song Hanedanına karşı seferlerin yanı sıra Dali Krallığına karşı saldırmak için de Prens Kubilay görevlendirilir. Burada hakimiyet kuran Kubilay güneye elçiler göndererek Song topraklarına saldırılmasını ister. Ancak Vietnam bölgesinde hakim durumda olan Tran Hanedanı Moğol elçilerini hapseder. Bunun üzerine Moğol komutan Uriyankhadai ve oğlu Aju, Dai Viet topraklarını 3 bin Moğol ve 10 bin Yi askeriyle istila eder.

1257 yılında Sübedey'in oğlu Uriyankhadai Dai Viet topraklarını işgal eder, karşısına çıkan Vietnam birliklerini yenerek başkent Thăng Long (bugünkü Hanoi) talan edilir. Moğol komutan elçilerinin uğradığı akıbet yüzünden şehirdeki sivilleri idam ettirir. Bölgedeki Moğol Ordusu zamanla iklimsel hastalıklar, yoğun sıcak ve gerilla savaşı yüzünden oldukça güç kaybeder. Uriyankhadai, Tran Hanedanının Moğol egemenliğini kabul ettiğini açıklamasından sonra geri çekilir. Kral Trần Thái Tông ülkeden hızla geri çekilen Moğollara vergi verir. Bölgede barış 1280'li yıllara kadar sürecektir.

Kubilay Han tahta geçtiğinde iki devlet arasındaki ilişkiler iyi düzeydedir. Tran Hanedanı her üç yılda bir bağlılığını bildirmekte, Moğollar da bölgede vergi toplayacak bir yetkili olan darughachi ile hakimiyetlerini gösteriyorlardı. 1266 yılına gelindiğinde ise iki devlet arasında bir gerilim yaşanır. Tran Hanedanı artık daha zayıf bağlı bir bağımlılık ilişkisi talep ederek yetkilinin geri çekilmesi yönünde bir resmî yazı yazar. Bu dönemde iç savaş durumunda olan Moğollar, konuyla ilgilenemez ve barış antlaşması imzalanır.

1278-79 yıllarına gelindiğinde Moğol Orduları bir kez daha Dai Viet sınırlarına dayanır. Tran Hanedanının yeni hükümdarı Trần Nhân Tông Kubilay Han tarafından ısrarla Moğol Sarayına çağrılmasına rağmen gitmez, yerine amcası prens Trần Di Ai'yi yollar. Ancak Di Ai Moğollar tarafından Dai Viet tahtına çıkartılmak için Moğol Ordusuyla gelecek ve yoğun çatışmalar yaşanacaktır. Buna rağmen Di Ai başarısız olur ve yenilerek geri çekilir.

Çampa Krallığını boyunduruk altına almak için Moğollar Guangdong valisi ve Celayir kabilesinden Sogetu komutasında bir orduyla bölgeye gelir. Çampa kralı Moğol boyunduruğunu kabul etse de halk bu emri reddederek direnişe geçer. 1282 yılında bölgeye saldıran Sogetu Çampa başkenti Vijaya'yı ele geçirir. Yaşlı kral V. Indravarman düşmana yakalanmadan kaçmayı başarır. Oğlu ile birlikte Moğollara uzun süre zayiat verdirecek gerilla savaşını başlatır. Çin'den uzak bir bölgede destekten yoksun kalan Sogetu destek istese de taleplerine karşılık alamaz. 1284 yılında Moğol Sarayına geri döner. Kubilay Sogetu'nun daha büyük birliklerle planladığı istila planını beğenir ve oğlu Toghan komutasındaki Sogetu'yu yeniden Çampa'ya gönderir.

Champa Krallığını ele geçirmek isteyen Kubilay'ın oğlu Toghan Tran Hanedanına başvurarak Buraya geçiş sağlanmasını ister. Bu şekilde hem kuzeyden hem de güneyden bölgeye girerek Champa Ordularını sıkıştırabilecektir. Tran Hanedanındaki kral Nhân Tông isteğe olumlu baksa da önde gelen komutanlardan General Trần Hưng Đạo teklifi reddederek 15 bin askeriyle Moğollara karşı direnişe geçer. Toghan Trần Hưng Đạo'nun birliklerini yenilgiye uğratarak başkent Thang Long'u 1285 yılı Haziran ayında işgal eder. Benzer Moğol istilaları karşısında yeterince bilgi sahibi olan Tran Hanedanı derhal başkenti terk ederek güneye çekilir. Geri çekiliş sırasında Moğollara erzak ve ikaml şansı bırakmamak için yakıp yıkma taktiği kullanılır. Bu sırada Champa'da bulunan Sogetu komutasındaki Moğol Ordusu da Dai Viet topraklarına girerek Vietnamlıları arkadan sıkıştırmaya çalışır. Champa birlikleri ile sürekli çatışma halinde olan Sogetu hareket halindeyken pusuya düşürülecek, kendi öldürülecek ordusu da dağıtılacaktır. Güneye harekâtı boyunca General Quang Khải'nin yoğun direnişiyle karşılaşan Toghan geri çekilmek zorunda kalır. Kıpçak komutan Sidor tarafından sağlanan gemi desteği sayesinde büyük bir hezimete uğramadan geri çekilir. Moğol Ordularının hem iklim hem de hastalıklar sebebiyle zayıfladığını gören Trần Hưng Đạo Moğol süvarilerinin etkisiz olacağı bir alanda savaşmak için ileri harekâta geçer. Tonkin Körfezine dökülen Kızıl Nehir kıyılarında verilen muharebede yenilen Moğollar Çin topraklarına kadar geri çekilmek zorunda kalır.

Ertesi yıl Kubilay Han, Vietnam'dan kaçarak Yuan Hanedanına sığınan Trần Ích Tắc'ı tahta çıkartmak için planlar yapsa da yeni bir sefer düzenlenemez. Üçüncü Moğol seferi yine Trần Hưng Đạo tarafından püskürtülecektir. 1287 yılında Toghan komutasında bölgeye gelen 70 bin Moğol ve 21 bin Yunnan askeri bu kez farklı bir taktik izler. Önce büyük bir lojistik üs meydana getirilecek, daha sonra eş zamanlı olarak kara ve deniz saldırısı yapılacaktır. Trần Hưng Đạo geri çekilerek Moğollara fethedecek bir şey bırakmaz. Toghan ise 500 gemiden oluşan lojistik desteği beklemektedir. Vietnamlılar daha önce Çinlilere karşı kullanılan bir taktiğe başvurarak Bach Dang Nehrinin sığ yerlerine geçişi engelleyecek engeller çaktırır. Az sayıdaki Vietnam kayıkları filoyu gelgit sonucu yüksekliği azalmakta olan bölgeye çekerek pusuya çekilir. Bach Dang Muharebesi olarak bilinen saldırı sonucu hareketsiz kalan gemilerin çoğu yakılacak, Moğolların büyük bir kısmı da esir edilecektir. Çok sayıda önde gelen Moğol komutan geri çekilme sırasında öldürülecek veya esir edilecektir.

Kubilay başarısız komutan Toghan'ı ömür boyu Yangzhou'ya sürgüne gönderir. Kanlı muharebeler sonucunda Moğol ve Vietnamlı savaş esirleri değiş tokuş edilir. Süreç içinde sembolik Moğol hakimiyetinin tanınıp tanınmamasına dair gerilim sürecektir. Ülkenin daha fazla istilaya uğramamasını isteyen Tran Hanedanı simgesel Moğol boyunduruğunu kabul etse de fiilen bağımsız konumunu sürdürür.

Çampa Krallığı da Moğol egemenliğini kabul etse de burada da boyunduruk simgesel kalacaktır.

• Atwood, Christopher Pratt, Encyclopedia of Mongolia and the Mongol Empire New York, Facts of File 2004 ISBN 978-0-8160-4671-3
• Connolly, Peter, The Hutchinson Dictionary of Ancient & Medieval Warfare Routledge 1998 ISBN 978-1-57958-116-9
• Delgado, James P., Khubilai Khan's Lost Fleet: In Search of a Legendary Armada Vancouver, Douglas & McIntyre 2008 ISBN 978-0-520-25976-8
• Grousset, René, The Empire of the Steppes Rutgers University Press 1970 ISBN 978-0-8135-1304-1

• Moğol istilaları
• Trần Hưng Đạo