Moğolların Japonya seferleri

Moğolların Japonya seferleri
Moğol istilaları
Bunei Seferinde okların havada uçuştuğu ve tetsuhau ("demir topu")'nun peşinden koştuğu alanda Moğol ordusuna saldıran Takesaki Suenaga ve buna karşılık veren ya da kaçan Moğol askerler (Mōko Shūrai Ekotoba).
Tarih 1274, 1281 Bölge Japonya Sonuç Japon zaferi
Taraflar
Yuan Hanedanı Goryeo Hanedanı (Kore)	Japonya
Komutanlar ve liderler
Kubilay Han	Hōjō Tokimune
Güçler
1274: 23 bin Moğol, Çin ve Kore askeri 1281:100 bin Moğol ve Çin, 40 bin Kore askeri	1274: 10 bin 1281: 40 bin
Kayıplar
1274: 22 bin asker savaşta öldü veya fırtınada boğuldu 1281: 130 bin asker savaşta öldü veya fırtınada boğuldu	Karşı tarafa göre çok az

Moğolların Japonya seferleri (Japonca: 元寇, Genkō), Yuan Hanedanı'nın imparatoru Kubilay Han tarafından Kore Yarımadası'ndaki Goryeo Krallığı'nın ele geçirilmesinden sonra Japonya'ya karşı düzenlenen 1274 seferi (文永の役, Bunei no Eki) ve 1281 seferi (弘安の役 Kōan no Eki) olmak üzere iki askerî sefer ve savaşı kapsar. İşgal girişiminin başarısız olması tarihsel açıdan büyük önem taşır. Başarısızlık sonucunda Moğol İmparatorluğu'nun yayılmasının doğal sınırları belirlenmiş ve Japon ulusal tarihi de derinden etkilenmiştir. Japonlar adalarını başarıyla savunurlar ancak Moğol donanmasının yaklaşık %75'inin çok şiddetli fırtınada batmasının da istilanın başarısız olmasında payı büyüktür. İşgal çok sayıda esere kaynaklık edecek ve Japon edebiyatında ilahi rüzgâr anlamına gelen kamikaze kelimesinin ilk olarak bu dönemde kullanıldığı görülecektir. Ayrıca Japonya'nın II. Dünya Savaşı sonrası ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından işgal edilmesi sayılmazsa adanın yıkıcı bir işgal tehlikesiyle yüz yüze kaldığı tek durumdur.

1231 ila 1259 yılları arasındaki Moğol saldırıları sonucunda Kore'de iktidarda bulunan Goryeo Hanedanı Moğollarla antlaşma imzalayarak Moğolların tabiyetine girer. Kubilay Han 1260 yılında Moğol İmparatorluğu'nun büyük hanı ilan edilir. 1264 yılında ise Dadu (günümüzdeki Pekin) kentinde başkenti kurar. Bu dönemde Japonya Hōjō klanından Shikken Şogun yönetimi tarafından yönetilmektedir. İktidar 1203 yılında ölen Kamakura Şogunundan alınmıştır. Hōjō klanı iktidarında ne Hyōjō (評定) olarak bilinen Şogun konseyine, ne de Kyoto'daki imparatorluk sarayına danışmaz olunmuştur. Ülkeyi ilgilendiren önemli kararlar yöneticilerin evlerindeki özel toplantılarda alınırdı.

Kubilay Han, 1266 yılı tarihli mektupla birlikte elçilerini Japonya'ya göndererek ada yönetiminden kendisine biat etmesini talep eder:^[1]

Kubilay bu mektupla aslında Japonya'dan ona tabi olmasını istemekte, aksi halde zora başvurmakla tehdit etmektedir. Bu tehdite rağmen elçileri elleri boş döner. Bundan iki yıl sonra 1268 yılında gönderilen elçiler de red cevabıyla dönerler. Elçiler Chinzei Bugyō ile görüşürler ve istekleri Japonya'nın Kamakura'daki lideri olan Shikken Hōjō Tokimune'ye ve Kyoto'daki İmparatora iletilir. Japon liderler mektupları aldıktan sonra atılacak adımlara dair tartışma yürütseler de Tokimune kararını vermiştir, elçiler cevapsız geri gönderilir. Sonraki tarihlerde gönderilen Moğol ve Koreli elçilerin Kyūshū'ya inmelerine bile izin verilmez. İmparatorluk Moğol korkusundan teslim olmayı önerse de, iktidar Jōkyū Savaşından sonra artık elinde olmadığından bu yönelimin uygulanma şansı olmaz.

Tokimune liderliğindeki Kamakura Şogun yönetimi anakaraya en yakın olan Kore sahillerinin karşısındaki Kyūshū bölgesindeki feodal beylere topraklarına dönmelerini ve olası çıkartma bölgelerine askeri yığınak yapılmasını emreder. İmparatorluk ise iktidarsızlığının bilincinde olarak ayinler düzenlemekten öteye geçemez.

Kubilay iki kez reddedildiği için 1268 yılında hemen Japonya'ya saldırmak istese de imparatorluğunun kısa sürede kendisine istediği büyüklükte bir donanma sağlayamayacağını görür. Moğol hanedanının Kore sarayına evlilikler sayesinde dahil olmasıyla beraber gelişen ilişkiler sayesinde Kore sahillerinde donanma inşa süreci başlar.^[3] Ayrıca 1272 yılında Kore hükümdarının da Kubilay'ı Japonya'ya teşvik edici olduğu belirtilmelidir.^[4]

Sonunda 1274 yılında Kubilay'ın kurmuş olduğu ve Ming Hanedanına kadar Çin'de hüküm sürecek olan Yuan Hanedanına ait donanma, 15 bin Moğol ve Çinli asker, 8 bin Koreli asker ve 300 büyük, 400-500 küçük gemiden oluşacak şekilde yola çıkar. Donanma Kore ile Japonya arasındaki Tsushima Boğazında bulunan Tsushima Adası'nda karaya çıkarak ada halkını katlederler. 19 Kasım günü Hakata Körfezi (günümüzdeki Fukuoka şehri) işgal edilir ve bir gün sonra Bun'ei Muharebesi (文永の役) veya Hakata Körfezi Muharebesi olarak bilinen çarpışma yaşanır.

Japonlar seferber edilen tüm Kyūshū bölgesi askerlerinin sevk ve idare edilmesinde sorunlar yaşayacak ve Moğollar ilerleyecektir. Japon komutanlar hem bu kadar büyük kuvvetlerle daha önce savaşmamış olmalarından ve en son elli yıl önce (1221 yılında Go-Toba isyanında) büyük bir savaş yaşandığından ötürü deneyimsizdir. Bunun yanı sıra feodal Japonya'daki savaş geleneği teke tek düello şeklinde gerçekleşen savaş şekline alışkın Japon askerler kendilerine toptan saldıran Moğol ordusu karşısında şaşkınlığa uğramıştır. Moğol ordusunun kullandığı roket benzeri silahlar da onlara taktik avantaj veren etkenlerdendir. Savaşın ilk gününün ardından Japonların destek birliklerine ihtiyacı kaçınılmazdı ve bu desteğin gelmesiyle istilacı Moğollar adadan atılabilecektir. O akşam patlak veren bir kasırga, Moğol kaptanların kara ordusunun yeniden gemilere binmesini istemesine neden olur. Bunun gerekçesi sürüklenebilecek ve kaybolacak gemiler yüzünden kara ordusunun Japon topraklarında gemisiz kalması riskiydi. Ancak Moğol ordusu gemilere bindirildikten sonra kasırga şiddetlenecek ve neredeyse donanmanın tamamı batacaktır. Batmayan gemileri ise daha küçük ve daha hızlı Japon gemileri takip edecek ve bordalanan gemilerde Japon samuraylar teke tek dövüşteki üstünlüklerini göstereceklerdir. Bu sırada Kamakura'da ise beklenen istila gelip çattığı için korku içinde bekleyen Tokimune, danışmanı konumunda olan Bukko'yu çağırarak ondan akıl ister. O da hükümdardan meditasyon yaparak içindeki korkaklığın kaynağına inmesi önerisini yapar. Öneriye uyan Tokimune bir süre düşündükten sonra zafere olan inancı yükselmiş bir şekilde yönetime dönecek ve onu bu zor durumunda kurtaran Zen Budizm inancını samuraylar için zorunlu kılacaktır. Başarısız çıkartmadan sonra kurtulan az sayıdaki gemi Kore'ye geri dönecektir.

1275 yılından itibaren Kamakura Şogun yönetimi yeniden gelmesi beklenen Moğol istilasına karşı savunma önlemlerini artırmaya girişti. Samuray eğitimlerine ağırlık verilmesinin yanı sıra olası karaya çıkma noktalarına duvar inşaatına başlandı. En muhtemel işgal bölgesi olan Hakata Körfezi'ne 2 metre yüksekliğinde duvar engeli öngörüldü. İşgal beklentisiyle dini ayinler yoğunlaşacak, kıyıların sürekli olarak gözlenmesi kurumsallaşacak ve sahil güvenliğinden sorumlu samuraylardan 120 tanesi ödüllendirilecektir. İşgal gerçekleşmeden Kore sahillerine saldırılması general Shōni Tsunesuke tarafından önerilse de saldırı gerçekleşmeyecektir.

Başarısız çıkartmadan sonra Kubilay, elçilerinin görmezden gelinmesine ve gemilerinden inmelerine bile izin verilmemesine çok kızarak Eylül 1275 yılında Kyūshū'ya gönderdiği elçilere cevap almadan ayrılmama emri verir. Bunun üzerine iktidardaki Tokimune elçileri Kamakura'ya yollayarak burada idam eder. Ardından 29 Temmuz 1279 tarihinde gönderilen ikinci bir heyetin sonu da ilki gibi olur. Artık ikinci çıkartmayı bekleyen tüm Japonya'da imparatorluk sarayı 21 Şubat 1280 günü zafer duası edilmesi için çağrı yapar.

1281 yılı baharında Moğollar iki ayrı kuvvetle saldırıya geçerler. İlk kuvvet, toplamda 900 gemilik filo ve 40 bin Koreli, Çinli ve Moğol askerinden oluşmaktadır. İkinci kuvvet ise 3500 gemiden oluşmakta ve 100 bin askeri taşımaktadır. Moğol saldırıları koordineli olarak planlanmışsa da Yuan'dan hareket eden büyük filo erzak ve çok sayıda geminin bir arada sevk edilmesi güçlüklerinden dolayı geç kalacaktır. Kore'den yola çıkan görece daha küçük olan filo Tsushima'da yenilgiye uğrayarak geri döner. Yazın ise yeniden bir araya gelen filolar Iki-shima'yı alarak ilerler ve Kyūshū'ya çıkartma yaparlar. Sahil boyunca pek çok yere çıkan Moğol ordusu Kōan Muhaebesi (弘安の役) olarak bilenen muharebeyle yenilerek gemilerine geri dönmeye mecbur kalır. Sayısal olarak dezavantajlı konumda olan Japonlar savaştan önce hazırlanan istihkam ve engeller sayesinde işgalci orduyu püskürtür. Savaşın ardından artık efsane haline gelen kamikaze isimli şiddetli tayfun iki gün boyunca etkili olacak ve Moğol donanmasına büyük zayiat verecektir. Moğol kayıplarını arttıran bir diğer etken de ilk işgalden sonra ikinci işgal hazırlıklarında aceleci davranılarak çıkartma gemilerinin okyanusa dayanıklı olmayan ve imalatı kolay gemilerden yapılmasıdır. Kore'de yapılan ve okyanusa dayanıklı gemilerin yapımı hem çok zaman almakta hem de pahalıya mal olmaktadır. Bunun yerine yapılan altı düz gemilerin ise sevk ve idaresi açık denizde zor olmakta ve alabora riski barındırmaktaydı.

Askeri açıdan bakıldığında Kubilay'ın askeri seferleri Japon samurayların kendi aralarında değil de yabancı kuvvetlerle çarpıştığı iki dönemden birisidir. (Diğeri de 1592 yılındaki Kore işgalidir.)

Aynı zamanda bu işgal girişimleri sırasında önceden kendi aralarında savaşan samuray klanları, Japonya için ilk kez birleşmiş ve küçük hesaplar arka plana atılabilmiştir. İşgal sırasında Japon tarzı savaşın eksik olan yanları ortaya çıkmıştır. O zamana kadar asil görülen ve tercih edilen teke tek savaş, istilacı Moğol ordusunun cepheden saldırısıyla gündemden kalkacaktır.^[5]

Moğol Ordusunun savaş alanında sevk ve idare edilmesine dair kullanılan zil, davul veya savaş naraları Japonya'da bilinmemekteydi. Ayrıca grup halinde ok atan Moğol okçularına karşı Japon okçuları tekil olarak atış yapmaktaydı.

Savaş sırasında ve sonrasında Tokimune'nin faydalandığı Zen Budizmi samuraylar arasında gelişecektir. Bunun yanı sıra ilahî bir önem atfedilen kuvvetli tayfunu tanımlamak için kullanılan kamikaze ilk olarak bu dönemde kullanılır. Bu dini motiflerle birlikte, savaştan sonra Japonlarda, uluslarının yenilmez olduğuna dair bir inanış boy gösterecek ve II. Dünya Savaşı'na kadar giden dönemdeki yayılmacı siyasi anlayış bundan beslenecektir.

Ayrıca bu işgal girişimleri yüzyıllar boyunca Japon Adaları'nın geçireceği tek işgal tehlikesi olacaktır. Çıkartmadaki başarısızlık Moğol İmparatorluğu'nun denizde karada olduğu kadar başarılı olmadığını da gözler önüne serecektir. (Vietnam'ın işgalinde de benzer bir sonuçla karşılaşılacaktır.)

İşgal girişiminin püskürtülmesiyle beraber Japonya bağımsızlığını koruyacak ancak samuray yönetimi imparatorluk karşısında güç kazanacaktır.^[6]

Wikimedia Commons'ta Moğolların Japonya seferleri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Sansom, George, A History of Japan to 1334, Stanford University Press, 1958
• Conlan, Thomas, In Little Need of Divine Intervention, Cornell University Press, 2001
• Turnbull, Stephen, The Samurai Sourcebook, Arms and Armour Press, 1998
• Delgado, James, Kamikaze: History's Greatest Naval Disaster, Vintage Books, 2009 ISBN 9780099532583

• Mōko Shūrai Ekotoba
• Ghost of Tsushima