Moğolistan'a Sovyet müdahalesi

Rus İç Savaşı ve 1921 Moğol Devrimi

Tarih	1 Mayıs - 31 Ağustos 1921
Bölge	Dış Moğolistan
Sonuç	Kızıl Ordu zaferi *Bolşeviklerin kontrolü altındaki Geçici Moğol Halk Hükümeti

Taraflar

Rusya SFSC

Moğol Halk Partisi

Moğolistan Bogd Hanlığı

Komutanlar ve liderler

Mikhail Matiyasevich
Konstantin Neumann
Ivan Smirnov
Damdin Sühbatur

Horloogiyn Çoybalsan

Roman Ungern von Sternberg(esir)

Boris Rezukhin

Güçler

7.600 süngü

2.500 kılıç

4.000 kılıç

Moğolistan'a Sovyet müdahalesi, Sovyet birliklerinin 1921'de Moğol Halk Partisi'nin komünist hükûmetinin isteği üzerine Beyaz Rus general Baron Ungern'in anti-komünist hükûmetine karşı savaştığı ve Moğolistan'ın tamamını işgal etti. Bu dönem, Moğol Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşuna ve Moğolistan'ı Çin'in Beiyang hükümetinin etkisinden ve Sovyet Rusya'nın etkisi altına tamamen çeken Moğol milliyetçiliğine ilişkin modern fikirlerin oluşumuna tanık oldu.^[1]

Mayıs 1921'de Asya At Tümeni, Kızıl Uzak Doğu Cumhuriyeti'nin sınır birliklerine saldırdı. Yaklaşık 250-300 Kızıl Ordu askerinin müfrezesine karşı ilk başarının ardından Ungern'in ordusu yavaş yavaş Rusya'nın Troitskosavsk kasabasına (bugünkü Buryatia'daki Kyakhta ) doğru ilerledi. Bu arada Kızıllar çok sayıda askeri farklı yönlerden Moğolistan'a doğru hareket ettirdi. Ekipman ve asker sayısı açısından muazzam bir avantaja sahiptiler. Sonuç olarak Ungern, 11-13 Haziran tarihleri arasında 5. Kızıl Ordu'nun 35. Tümeni, Uzak Doğu Cumhuriyeti ve Moğol Halk Partisi birliklerinin ortak eylemleriyle yapılan savaşlarda mağlup oldu ve geri çekilmek zorunda kaldı. Moğolistan. Bolşevik ve Kızıl Moğol kuvvetlerinin birleşimi, Ungern'in birlikleriyle birkaç çatışmanın ardından 6 Temmuz 1921'de Moğolistan'a girdi ve Urga'yı ele geçirdi.

Urga'yı ele geçirmelerine rağmen Kızıl kuvvetler, Selenga Nehri üzerindeki Akhai-gun-hure bölgesinde yeniden toplanan Asya Tümeni'nin ana güçlerini yenmeyi başaramadı. 18 Temmuz'dan 21 Temmuz'a kadar Kızıl seferi birlikleri Beyazlara karşı şiddetli savaşlar yaptı, ancak ikincisi süvarilerinin hareketliliği sayesinde onlardan ayrılmayı başardı. 24 Temmuz'da Beyaz Muhafızların ve Moğol feodal beylerin birlikleri Gusinoye Gölü'nün kuzeyindeki bölgedeki Sovyet topraklarına yeniden girdiler, ancak 3 Ağustos'ta üstün Kızıl Ordu kuvvetlerinin yaklaştığını öğrendikten sonra geri çekilmeye başladılar.

Ungern, Kızıllarla savaşa devam etmek istiyordu ancak Beyaz Muhafız birliklerinin çoğu Mançurya'ya gitmek istiyordu. Asya bölümünde bir ayaklanma meydana geldi ve bunun sonucunda Rezukhin 18 Ağustos'ta öldürüldü ve Ungern 20 Ağustos'ta Kızıl partizanlar tarafından yakalandı. Tümenin çoğu Mançurya'daki Hailar Bölgesine ulaştı.^[2]

Operasyon sonucunda 15 Eylül 1921'de Baron Ungern yakalanıp idam edildi, beyaz Rus ve Moğol feodal birlikleri mağlup edildi ve Moğolistan Bogd Hanlığı'nın gücü ortadan kaldırıldı. Bolşeviklerin kontrolünde Geçici Halk Hükûmeti kuruldu ve 1924'te Moğol Halk Cumhuriyeti adını aldı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ Докумэнты внэшнэй политики СССР [Foreign political events involving the Soviet Union], (Moscow, 1957), v. 3, no. 192, pp. 55–56.
^ Гражданская война и военная интервенция в СССР(Civil war and military intervention in the USSR) (1983). "Монгольская операция" [Action of Mongolia]. Сов-я Энциклопедия. 9 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2019.

İlgili Araştırma Makaleleri

Çin Komünist Devrimi, Çin'in kurulması yolunda, 1934'te imparatorluk içinde başlayan ve Çin-Japon Savaşı ve II. Dünya Savaşı'nı da içine alarak sonuca ulaşan Maocu bir halk devrimidir.

Ekim Devrimi, Bolşevik Devrimi, Rus Devrimi ya da Büyük Ekim Sosyalist Devrimi, ayrıca bilinen adı ile Ekim Ayaklanması, Rusya’da Jülyen takvimine göre 25 Ekim 1917’de, Petrograd’daki geçici hükûmetin devrilerek iktidarın Lenin önderliğindeki Bolşeviklere geçmesini sağlayan ve Sovyetler Birliği’nin kurulmasına yol açan olaydır.

İşçi ve Köylü Kızıl Ordusu, genellikle Kızıl Ordu olarak kısaltılır.

Sovyetler Birliği'nin askerî tarihi Kızıl Ordu ve Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetlerinin askerî tarihini kapsar. Bolşeviklerin iktidara geldiği 1917 Ekim Devrimini izleyen günlerde başlar. Yeni hükûmet Rus İç Savaşı'nda değişik rakipleriyle başa çıkabilmek amacıyla Kızıl Ordu'yu kurdu. 1939'da Mançukuo ile Moğolistan arasındaki sınır anlaşmazlığında Moğolistan'ı destekleyerek Halhin Gol Muharebesi'nde Mançukuo'yu sahiplenen Japonya ile çarpıştı. Molotov-Ribbentrop paktıyla Nazi Almanyası ile anlaşarak Polonya'nın doğu illerine saldırdı ve kuvvetlerini konuşlandırdı. Baltık Devletleri'ni, Romanya'dan Besarabya ve Kuzey Bukovina'yı ilhak etti. 1939-1940'ta Finlandiya'yı işgal etti. II. Dünya Savaşı'nda Nazi Almanyası'nı yenilgiye uğratan ana askerî kuvvet Kızıl Ordu'ydu. Savaştan sonra Almanya'nın doğu yarısı ile Orta ve Doğu Avrupa'daki birçok ülkeyi işgal etti, bunlar daha sonra Doğu Bloğu'nun uydu devletleri olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Rus İç Savaşı</span> 1917den 1922ye kadar süren bir iç savaş

Rus İç Savaşı, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra 1918-1922 yılları arasında Bolşeviklerle muhalifleri arasında yaşanan savaştır. Savaş Beyaz Ordu birliklerinin 1918 baharında Beyaz Terör saldırılarıyla başladı. Ana muharebe Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Bolşevik Kızıl Ordusuyla komünizm karşıtlarının Beyaz Ordusu arasında geçti. Ancak savaşa Beyaz Ordu'ya finansal destek ile silah ve asker yardımında bulunan ABD, İngiltere, Fransa, Polonya ve Japonya da müdahil oldu. 1921 yılında Bolşevikler Beyaz Terör'ü ve destekçilerini yenerek tüm ülkeye hâkim oldular. 1922 yılında da Sovyetler Birliği kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Halk Komiserleri Konseyi</span>

Halk Komiserleri Konseyi veya Rusça isminden kısaltmayla Sovnarkom, 1917 Ekim Devrimi'nden sonra Sovyetler Birliği'nde en yüksek hükûmet organı. İlk Sovnarkom başkanı Lenin'dir. Lenin'in ölümünden sonra Stalin'in Komünist Parti Genel Sekreteri olarak iktidara gelmesiyle birlikte ülke yönetiminde en etkili makam genel sekreterlik olmuştur.

Tuva Halk Cumhuriyeti, 1921-1944 yılları arasında Güney Sibiryada şimdiki Tuva Cumhuriyeti topraklarında bağımsız yaşamış bir Türk cumhuriyetidir. 11 Ekim 1944'te SSCB'ye bağlanmıştır. Kuruluşta Tandı Uranhay ülkesindeki Tañnı Tuva Cumhuriyeti adı sonra Tuva Halk Cumhuriyeti olarak değiştirilmiştir. Tuva meclisinin ilk başkanı Buyan Badırgıdır.

Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, Gürcistan'ın 1918-1921 arasında bağımsız olduğu dönemdeki adıdır.

<span class="mw-page-title-main">Roman Ungern von Sternberg</span>

Kan Dökücü Baron ve Deli Baron olarak da tanınan Roman Nickolai Maximilian von Ungern-Sternberg, Baltık-Almanı kökenli bir subay ve Moğolistan'ı Mart-Ağustos 1921 tarihleri arasında yöneten korgeneraldir. Moğolistan ve Baykal Gölü çevresinde monarşik bir yapı kurmayı amaçlayan Sternberg, Mihail Aleksandroviç Romanov önderliğindeki Rus egemenliğini diriltmek ve Bogd Han'ın yönetimindeki Moğol Hanlığı'nı bu oluşuma destek vermeye çağırmayı amaçlamaktaydı. Baron, çoğunlukla komünistler ve Yahudilere karşı savaşmıştır. Sternberg, Kızıl Ordu tarafından ele geçirildikten sonra birçok savaş suçuyla yüz yüze kalmış ve idam edilmiştir.

Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri, 1918-1946 yılları arasında Kızıl Ordu ve 1946-1991 yılları arasında Sovyetler Birliği Silahlı Kuvvetleri olarak adlandırılan, önce Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'nin ve daha sonra Sovyetler Birliği'nin silahlı kuvvetleriydi.

Sibirya Müdahalesi, 1918-1922 yılları arasında İtilaf Devletlerinin Rus İç Savaşına Bolşeviklere karşı müdahil olarak Rusya’nın Doğu sahillerini işgal ederek Beyaz Ordu'yu destekleme harekâtları. Bu harekâta özellikle Japonya İmparatorluğu yoğun bir askerî güç verecek ve 1920 yılında diğer İtilaf Devletleri çekilirken Sibirya bölgesini işgal etmeye devam edecektir.

1921 Moğol Devrimi, Moğolistan'da gerçekleşmiş komünist devrimdir. Devrim sonucunda Moğolistan Çin'den bağımsızlığını kazanarak Moğolistan Halk Cumhuriyeti ilan edildi.

Udmurtya Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı özerk sovyet cumhuriyeti. Adını bu topraklarda yaşayan Udmurtlardan alır.

<span class="mw-page-title-main">Damdin Sühbatur</span>

Damdin Sukhbaatar, Moğol Halk Partisi kurucusu, komünist lider ve 1921 Moğol Devrimi lideri. Devrim sırasında Ulan Batur şehrinde partizanlara komutanlık etmiştir. Sukhbaatar, Moğolistan'da "Moğolistan Devriminin Babası" olarak anılmakta ve bağımsızlık mücadelesinin en önemli isimlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Sukhbaatar Kızıl Bayrak Nişanı sahibidir.

Sovyet-Japonya sınır çatışmaları Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği ile Japon İmparatorluğu'nun, ayrıca kukla devletleri olan Moğolistan ve Mançukuo'nun arasında gerçekleşen savaşlar ve çatışmalardır. 1932 ve 1939 yılları arasında gerçekleşmiştir, Khasan Gölü Muharebesi haricinde Mayıs 1939'a kadar olan savaşlar, küçük sınır çatışmalarıydı. Sınır Savaşı, Sovyetlerin Japonlar üzerinde ağır angajmanlar uyguladığı Halkin-Gol'da sona erdi. Sonucunda Sovyet-Japon Tarafsızlık Anlaşması imzalandı. Çatışmalar, Ağustos 1945'te Sovyetler Birliği'nin II. Dünya Savaşı'ndaki müttefik ülkelerine destek olarak başlattığı Mançurya Stratejik Saldırı Operasyonu ile karıştırılmamalıdır.

Moğolistan-Rusya ilişkileri Sovyetler Birliği'nin Moğol Halk Cumhuriyeti'ni desteklediği komünizm döneminden beri güçlüdür. Komünizm sonrasında da kardeş ülke olarak kalmışlardır. Rusya'nın iki başkonsolos generali ve Ulan Batar'da bir büyükelçiliği bulunur. Moğolistan'ın ise Moskova'da bir başkonsolosluğu, üç başkonsolos generali ve Yekaterinburg'da elçiliği vardır. İki ülkede Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın tam üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Balingiyn Tserendorc</span>

Balingiyn Tserendorc Moğol siyasetçi. Tserendorc, Asya ülkesi Moğolistan'da 1923 ile 1928 yılları arasında başbakanlık makamında bulunmuştur.

Moğolistan Halk Cumhuriyeti (Moğolca: Бүгд Найрамдах Монгол Ард Улс, Bügd Nairamdakh Moğol Ard Uls, 1924 ile 1992 yıllar arasında Asya kıtasında bugünkü Moğolistan sınırları içerisinde egemen olan sosyalist devlet.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.