İçeriğe atla

Moğol Platosu

Moğol Platosu, Orta Asya Platosu'nun bir parçasıdır ve 37°46'-53°08'K enlemleri ile 87°40'-122°15'D boylamları arasında yaklaşık 3.200.000 kilometrekare (1.200.000 sq mi) boyunca uzanır. Doğuda Büyük Hingan Dağları, güneyde Yin Dağları, batıda Altay Dağları ve kuzeyde Sayan ve Hentiy dağları ile çevrilidir.[1] Plato, Gobi Çölü'nün yanı sıra kurak bozkır bölgelerini içerir. En alçak noktası Hulunbuir'de ve en yüksek noktası Altay'da olmak üzere yaklaşık 1.000 ila 1.500 metre arasında değişen yüksekliğe sahiptir.[1]

Politik olarak, plato Moğolistan, Çin ve Rusya arasında bölünmüştür. Çin'de, İç Moğolistan ve Sincan özerk bölgelerinin bir kısmı plato üzerinde yer almaktadır. Rusya'da, plato Buryatya ve güney İrkutsk Oblastı'nın bir parçasını oluşturur.

Tarihi

Plato, (kronolojik olarak) Hiung-nu, Siyenpi, Göktürkler, Tang Hanedanı, Liao Hanedanı, Moğol İmparatorluğu, Yuan Hanedanı, Kuzey Yuan Hanedanı ve Çing Hanedanı dahil olmak üzere çeşitli topluluklar tarafından iskan edildi ve ele geçirildi.

Değişen çevre

Moğol Platosu'ndaki Çagan Nur ve XinKai Gölü gibi birçok göl, yüzey alanlarının üçte ikisi kadar küçüldü. Bazıları tamamen kurudu; Huangqihai Gölü ve Naiman Xihu, 1980 ve 2010 yılları arasında tamamen kurudu. Doğu Juyan Gölü ve Had Paozi gibi birkaç göl büyürken, ortalama olarak göllerin toplam yüzey alanı %30 küçüldü.[2][3]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Zhang (2009). "NDVI spatial pattern and its differentiation on the Mongolian Plateau". Journal of Geographical Sciences. Springer-Verlag. 19 (4): 405. doi:10.1007/s11442-009-0403-7. 
  2. ^ "Shrinking Lakes on the Mongolian Plateau". NASA. 8 Nisan 2015. 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2016. 
  3. ^ Tao (17 Şubat 2015). "Rapid loss of lakes on the Mongolian Plateau". Proceedings of the National Academy of Sciences. 112 (7): 2281-2286. doi:10.1073/pnas.1411748112. PMC 4343146 $2. PMID 25646423. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan</span> Doğu ve Orta Asyada yer alan karasal bir ülke, devlet

Moğolistan, Doğu ve Orta Asya'da bulunan denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke toprakları tarihî Dış Moğolistan bölgesine denk düşer. Kuzeyde Rusya; güney, doğu ve batısında Çin'e bağlı İç Moğolistan ile Sincan Uygur Özerk Bölgesi vardır. Moğolistan'ın Kazakistan'a sınırı olmamasına rağmen ülkenin en batısı Kazakistan'ın doğu ucuna 37 kilometre uzaklıktadır. Ayrıca Kazakistan'dan sonra denize kıyısı olmayan en büyük ikinci ülkedir. Yüzölçümü 1.564.116 kilometre kare, nüfusu 3,3 milyon civarı olan Moğolistan, en geniş on dokuzuncu ülke ve en seyrek nüfuslu ülkedir. Ülke çok az ekilebilir toprağa sahiptir. Topraklarının çoğu bozkırdır. Kuzey ve batıda dağlar ve güneyde Gobi Çölü bulunur. Ulan Batur, ülkenin başkentidir ve yaklaşık olarak ülke nüfusun %38'ine ev sahipliği yapar. Ayrıca dünyanın en soğuk başkentlerinden biridir. Moğolistan yarı başkanlık sistemi ile yönetilen cumhuriyettir.

<span class="mw-page-title-main">Gobi Çölü</span>

Gobi Çölü, Orta Asya'da, Moğolistan Cumhuriyetinin güneyi ve Çin'e bağlı Sin-Kiang ve Kansu eyaletlerinin yakınlarındaki bölgeleri de içine alan geniş çöl. Etrafını kayalık sıradağlar çevirmiştir. Güneyde Altun Dağ, Bei ve Yin Dağları, batıda Tanrı Dağları, kuzeyde Altay ve Hangay Dağları yer alır. Çölün uzunluğu 1600 km olup, genişliği 480–965 km arasında değişir.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

<span class="mw-page-title-main">Altay Dağları</span> Orta Asyada bir sıradağ

Altay dağları, Orta ve Doğu Asya'da bulunan; Rusya, Çin, Moğolistan ve Kazakistan'ın birleştiği ve İrtiş ve Obi nehirlerinin kaynaklarının bulunduğu sıradağdır. Sıradağ, kuzeydoğuda Sayan Dağları ile birleşir ve güneydoğuda giderek alçalarak Gobi Çölü'nün yüksek platosuyla birleşir. Yaklaşık 45° ila 52° K ve yaklaşık 84° ila 99° D arasında uzanır.

<span class="mw-page-title-main">Özbekistan coğrafyası</span>

Özbekistan Orta Asya'da bir ülkedir.447,000 kilometrekarelik yüz ölçümüne sahip olan ülke 1,425 kilometre doğu-batı, 930 kilometre ise kuzey-güney yönünde uzanır. Komşuları güneybatıda Türkmenistan, kuzeyde Kazakistan, güneyde ve doğuda Tacikistan ve Kırgızistan ile güneyde Afganistan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Ubsa Gölü</span>

Ubsa Gölü, Uvs Gölü, büyük bir bölümü Moğolistan'da küçük bir kısmı ise Rusya'ya bağlı Tuva Cumhuriyeti sınırları içerisinde yer alan yüksek tuz oranına sahip bir kapalı havza gölüdür. 3.350 kilometrekarelik yüzölçümüyle Moğolistan'ın en büyük gölü olma özelliğini taşıyan göl, deniz seviyesinden 759 metre yükseklikte bulunur. Gölün kuzeydoğu ucu Moğolistan sınırlarını aşarak, Rusya Federasyonu'na dâhil olan Tuva Cumhuriyeti topraklarına girer. Çevresindeki en büyük yerleşim birimi Ulaangom kentidir. Çok sığ ve tuzlu olan bu gölün suyu binyıllar önce bölgeyi kaplayan bir tuzlu denizin kalıntılarıdır.

Yin Dağları, Çin'de, İç Moğolistan özerk yönetim bölgesinde (zizhiqu) dağ sırası.

<span class="mw-page-title-main">Colorado Platosu</span>

Kolorado Platosu, ABD'nin güney-doğusunda coğrafik ve jeolojik niteliklere göre belirlenmiş çok büyük bir bölgedir. Tüm yüzölçümü 337.000 km² olup Utah, Arizona, New Mexico ve Kolorado eyaletlerine yayılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sayan Dağları</span> Asya sıra dağları

Sayan Dağları, Göktürk Kağanlığı devrindeki adı : Kögmen Dağları) Moğolistan'ın kuzeybatısında, Sibirya'nın güneyindeki sıra dağlardır.

Çungarya, Kuzeybatı Çin'de, Sincan'ın kuzeyini ifade eden coğrafi bir bölgedir; aynı zamanda Beijiang olarak da adlandırılır. Güneyde Tiyan-Şan dağları, kuzeyde Altay Dağları ile sınırlandırılmıştır, Batı Moğolistan ve Doğu Kazakistan'a yayılarak 777,000 km2 bir alanı kaplamaktadır. Eskiden bu terim, Oyrat Moğolları tarafından kurulmuş bir devlet olan Çungar Hanlığı ile eş anlamlı olarak daha büyük bir alanı kapsamış olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Avrupa Platosu</span>

Doğu Avrupa Platosu Kuzey ve Orta Avrupa Ovası'nın doğusunda bulunan ve 25 derece boylamından doğuya doğru uzanan platoları içerir. En batısında Volhynian-Podolian Upland ve doğu sınırında Volga Yaylası bulunur. Ovada ayrıca Dnepr Havzası, Oka-Don Ovası ve Volga Havzası gibi büyük nehir havzaları bulunmaktadır. Doğu Avrupa Platosunun güney sınırlarını Kafkas ve Kırım Dağları oluşturur. Kuzeydoğu Polonya, Estonya, Letonya ve Litvanya'nın çoğunluğunu kapsayan Kuzey Avrupa Platosu ile birlikte, Avrupa Platosunu oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Orta Sibirya Platosu</span>

Orta Sibirya Platosu Sibirya'nın çoğunu içine alan, Yenisey ve Lena Nehirleri arasındaki değişik yüksekliklerin keskin kenarlı yüzeylerinden oluşur. 3.5 milyon km²'den büyük bir alana yayılır. Platonun en yüksek noktası 1.701 m (5.581 ft) yüksekliğiyle Putorana Dağları'dır. Platonun kuzey sınırını Putorana Dağları oluştururken, güney sınırını Doğu Sayanlar ve Baykal Dağları oluşturur. Platonun doğu kesimleri Yakutsk şehrinin rakımı az olan bölgelerini oluşturur. Orta Sibirya Platosu, Sibirya'nın üçte birini kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Altun Shan Ulusal Doğa Koruma Alanı</span>

Altun Shan Ulusal Doğa Koruma Alanı, Sincan Özerk Bölgesi'nin güneydoğusunda, Tibet platosunun kuzey kenarında ve Çin'in kuzeybatısındaki Tarım Havzası'nın güney kenarında geniş ve kurak bir alandır. Altyn-Tagh dağlarının batı üçte birinde yer alan bir endorheik havzadır ve Kumkol Havzası'nı çevreler. Koruma alanı bazen "Arjin Dağları Tabiatı Koruma Alanı" veya "Aerjinshan" olarak da anılır. Koruma alanı Moğol Özerk Bölgesi'ndeki Çerçen İlçesi ve Çakılık İlçesi'nin güney kısımlarını kapsamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan'da turizm</span>

Moğolistan'da turizm Sosyalist Hükûmet tarafından son derece sınırlıydı, ancak Sovyetler Birliği'nin dağılması ve 1989 Devrimleri'nin ve 1990'daki Moğolistan Demokratik Devrimi'nin ardından genişlemektedir. Moğolistan, doğal doğal özelliklerin, çok çeşitli el değmemiş manzaraların, göçebe yaşam tarzının ve kültürünün mükemmel bir kombinasyonunu sunan benzersiz ve nispeten keşfedilmemiş bir seyahat yeridir. Moğolistan'daki seyahat organizasyonları yarım yüzyıl öncesine dayanır, ancak özel sektör tabanlı turizm neredeyse yirmi yaşındadır. Günümüzde Moğolistan, hepsi 56'dan fazla eğitim kurumundan mezun olan 403 seyahat şirketi, 320 otel, 647 tatil köyü ve turizm kampına sahiptir. Moğolistan, üyesi olduğu Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü'nde aktif rol almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Moğolistan tarihi</span>

Moğolistan coğrafyasında gerçekleşen olayların tarihidir. Cengiz Han tarafından Moğolların birleştirilmesi ile Moğollar Dünya'nın ikinci en büyük İmparatorluğunu kurdu. Rus ve Çin sömürgesinde kalan Moğol halkı 1911 yılında bağımsızlık kazandılar.

Moğolistan'daki göller ülke geneline eşit olmayan bir şekilde dağılmıştır. En büyüklerinden bazıları da dahil olmak üzere birçoğu, batıda Altay, Hangay ve Tannu-Ola sıradağları arasındaki Büyük Göller Bölgesi'nde bulunabilir. İkinci bir grup, ülke genelindeki dağ vadilerinde bulunabilir. Rusya'nın Sayan Dağları'nın güneyinde bir yarık vadisindeki Hövsgöl Gölü, derinliği nedeniyle en büyük hacme sahip olan göldür. Bozkır bölgelerinde ve Gobi çölünde bulunan diğer göller genellikle daha küçük ve sığdırlar. Göllerin toplam alanı 16,003 km²'dir. Toplam göl sayısının %83,7'si yüzey alanı 0,1 km²'den küçük olan küçük göllerdir. 0.1 km² ve daha fazla yüzey alanına sahip 3.060 göl bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tannu-Ola Dağları</span>

Tannu-Ola Dağları, Rusya'nın Tuva Özerk Cumhuriyeti'nde, güney Sibirya'da bir dağ silsilesi.

<span class="mw-page-title-main">Güney Sibirya Dağları</span>

Güney Sibirya Dağları, Rusya Federasyonu'nun en büyük dağ sistemlerinden biridir. Dağ silsilesi sisteminin toplam alanı 1,5 milyon km²'den fazladır. Güney Sibirya Dağları, Rusya'nın Sibirya ve Uzak Doğu Federal Bölgelerinde ve kısmen Moğolistan'da yer almaktadır. Dağ sistemi bölgesi, Büyük Rus Bölgeleri'nden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Loess Platosu</span>

Loess Platosu, Çin'in kuzeyinde bulunan bir platodur. Plato, 1.250-2.000 m yükseklikte, Sarı Nehir'in Ordos Döngüsü'nün güney yarısında ve onun en büyük iki kolu olan Wei ve Fen nehirlerinin vadilerinde yer almaktadır. Toplamda 640.000 km²'lik bir alanı kapsamakta olup Şansi ve Şensi eyaletlerinin neredeyse tamamını kapsamakta ve Henan, Kansu, Ningşia ve İç Moğolistan'ın bazı bölgelerine kadar uzanmaktadır.

Altay-Sayan bölgesi, Rusya, Çin, Moğolistan ve Kazakistan'ın birleştiği bölgede, Altay Dağları ve Sayan Dağları'na yakın bir İç Asya bölgesidir. Bu bölge, ılıman bitki çeşitliliğinin dünya merkezlerinden biridir. Biyolojik, peyzaj, tarihi, kültürel ve dini çeşitliliği benzersizdir. Bölgede 317'si endemik olan 700 tehdit altındaki veya nadir tür de dahil olmak üzere 3.726 damarlı bitki türü kayıtlıdır; fauna, %6'sı endemik olan 680 türden oluşmaktadır. Ekosistemi son buzul çağından bu yana nispeten değişmemiştir ve sayga, nerpa ve kar leoparı gibi nesli tükenmekte olan türlere ev sahipliği yapmaktadır. Devam eden uluslararası ve bölgesel çevre koruma girişimlerinin odak noktasıdır.