İçeriğe atla

Mizancı Murad

Mizancı Murad
Doğum1854
Dağıstan
Ölüm15 Nisan 1917 (63 yaşında)
İstanbul
MeslekGazeteci, fikir adamı, tarihçi ve yazar

Mehmet Murad Bey, Mizancı Murat (1854, Dağıstan - 15 Nisan 1917, İstanbul), Türk politikacı, gazeteci, tarihçi ve yazar.

Tanzimat ve II. Meşrutiyet döneminin önemli bir fikir adamıdır. Adı, 1886 yılında yayımlamaya başladığı Mizan gazetesi ile özdeşleşmiştir; hemen hemen tüm kaynaklarda "Mizancı Murat" olarak anılır. Ülkede meşrutiyetin ilan edilmesi için mücadele verdi. Kısa bir süre liderliğini bile yapmış olmasına rağmen Jön Türklerle farklı düşüncelere sahip olduğundan meşrutiyet ilan edildikten sonra İttihat ve Terakki yönetimine muhalefet etti; devletin resmi ideolojisinin Osmanlıcılık, kültürel ideolojisi ise İslam birliği olması gerektiğini savundu. Devrinde yetişen yeni nesle tarih bilinci aşılamada etkili oldu.

Yaşamı

1853 yılında Dağıstan'ın Huraki köyünde dünyaya geldi. Babası, Hacı Mustafa Efendi'dir.[1] Dağıstan'ın özgürlük savaşçısı Hacı Murat’a atfen kendisine Murat adı verildi.[2] 1864'te rüştiye öğrenimini tamamladıktan sonra lise öğrenimini için Sivastopol’a gönderildi; 1873'te Sivastapol İdadisi'ni bitirdikten sonra İstanbul’a geldi. Maliye nazırı Dağıstanlı Şirvanizade Rüştü Paşa’nın konağına yerleşerek onun tarafından himaye edildi.[1] Şirvanizade Halep valisi olarak atanınca onunla beraber Halep'e gitti. Şirvanizade'nin ölümü üzerine İstanbul'a dönüp Sait Molla'nın oğullarına ders vermek üzere onun yalısına yerleşti.[3]

Rusça ve Fransızcayı bilen Mehmet Murat, Hariciye Nezareti Matbuat Kaleminde (Dışişleri Bakanlığı Basın-Yayın Müşavirliği) çevirmen olarak iş buldu. 1877'de Hilmi Molla'nın kızı Hasibe Hanım ile evlendi.[3] 1877'de Mülkiye Mektebinde tarih ve coğrafya dersleri; 1880'de Darülmuallimin'de tarih dersleri vermeye başladı; bu okulda müdürlük de yaptı. 1882 yılında da Maarif Nezareti Teftiş ve Muayene Heyeti üyeliğine getirildi.

1876-1877'de Vakit ve İttihad gazetelerinde siyasi konularla ilgili olarak düzenli bir şekilde yazılar yayımlamış olan Mehmet Murad Bey,1886 yılından itibaren “Mizan” Gazetesini yayınlamaya başladı. Yazılarında hürriyet ve meşrutiyet üzerinde durdu. Yönetime eleştiriler yöneltmesi, takibe alınmasına ve şiddetli bir şekilde baskı görmesine sebep oldu; gazetesi sansüre uğradı ve sık sık kapatıldı. 1890'da Mizan'ın yayımını durdurdu. 1891'de Düyun-u Umumiye komiserliği görevine getirildi ve dört yıl bu görevi sürdürdü. Memleketin kalkınması amacıyla hazırladığı reform teklifi de padişahtan ilgi görmeyince, İstanbul'dan ayrılmaya karar verdi. Düyun-u Umumiye'deki yabancıların da etkisiyle Avrupa'ya kaçtı.

1892 yılında otobiyografik özellikler taşıyan Turfanda mı Yoksa Turfa mı? adlı romanını yayımladı. Romanda Osmanlıcılık ve İslamcılık fikri merkezinde Tanzimat aydınını işler, devlet dairelerindeki yolsuzlukları, torpilleri, adam kayırmaları, haksız yere yapılan zamları ve o dönemdeki ahlaksız ve kirli işleri anlatır.

Kasım 1895 yılı sonunda Sivastopol üzerinden Dağıstan'a ve oradan da Kiev-Viyana yoluyla Paris'e giden Mehmed Murad, sürgün veya çeşitli vesilelerle yurt dışında bulunan Jön Türkler ile temas kurdu. Ardından Ermeni meselesine bir çözüm bulmak umuduyla Londra'da başbakan Lord Salisbury ve Ermeni komitacılarla görüştüyse de bir sonuç elde edemedi.[1] Paris'e döndüğünde İttihat ve Terakki Partisi'nin Paris şubesi başkanlığını yürüten Ahmet Rıza'dan da ilgi görmeyince Kahire'ye gitti ve Mizan'ı orada yayımladı. Bu dönemde yazılarında II. Abdülhamit'e ağır eleştirilerde bulundu. Bir makalesinde Sultan'ı tahttan ayrılmaya davet ettiği için idama mahkûm oldu.[2]

1896 yılının Temmuz ayında tekrar Paris'e giden Mehmet Murat Bey, Kasım 1896'da yapılan kongrede Ahmet Rıza karşıtlarının desteğiyle İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin başına geçti. Cemiyetin merkezini Cenevre'ye taşıdı ve Mizan gazetesinin yayımını Cenevre'de sürdürdü. Artık cemiyet, Mizancı Murat'ın başında olduğu Cenevre ve Ahmet Rıza'nın önderlik ettiği Paris kolu olmak üzere ikiye bölünmüştü. Mizancı Murat'ın cemiyet başkanlığı, 1897'de istifa etmesiyle sona erdi. O yıl, İstanbul'da tanınmış bütün Jön Türkleri toplayıp Trablusgarp'a sürgüne gönderen padişah, Avrupa'daki Jön Türklerin İstanbul'a dönmesini ve Jön Türk gazetelerin kapatılmasını sağlamak için serhafiye Ahmet Celalettin Paşa'yı görevlendirmişti. Mizancı Murat; İstanbul'a dönmeye ikna olan Jön Türkler arasındaydı.

Mizancı Murat, gazetesinin yayımını durdurup İstanbul'a döndüğünde Ahmet Celalettin Paşa'nın padişah adına verdiği reform vaatlerinin gerçekleşmediğini gördü. Talep ettiği fikir özgürlüğü sağlanmamış, gazeteci göz hapsine alınmıştı. 1899'da Şûra-yı Devlet Maliye Dairesi üyeliğine getirildi. 1908'e kadar bu görevde bulundu.

1908'de II. Meşrutiyet'in ilanıyla birlikte görevinden ayrıldı ve Mizan'ı yeniden çıkarmaya başladı. Aynı yıl Mücahede-i Milliye adlı anı kitabını yayımladı. Bu defa iktidardaki İttihat ve Terakki mensuplarına muhalefet etmekteydi, İslami bir çizgiye kaymıştı.[2] Bir süre sonra gazetesi kapatıldı, kendisi göz altına alındı. İtihat ve Terakki yönetimine karşı başlatılan 31 Mart İsyanı'na karıştığı öne sürüldü; sıkıyönetim mahkesimesinde yargılandıktan sonra müebbet kalebentlik cezası ile Rodos'a sürüldü.[1] Rodos ve Midilli'de yaklaşıl dört yıl kadar geçirdi. Bu sırada on iki cilt olarak tasarladığı, “Tarih-i Ebülfaruk” adlı Osmanlı Tarihinin, Köprülüler bölümü dahil olan yedi ciltlik bölümünü yayımladı.[2]

1912'de genel aftan yararlanarak İstanbul'a döndü. Tedavi olmak için bir süre İsviçre ve Fransa'da bulunduktan sonra tekrar İstanbul'a gitti.[3] Bazı gazete ve dergileri yayımlamayı, İttihat ve Terakki'ye muhalefet etmeyi sürdürdü. 15 Nisan 1917'de Anadolu Hisarı'ndaki yalısında hayatını kaybetti

Eserleri

  • Târîh-i Umûmî (4 c, 1880-1882)
  • Muhtasar Târîh-ı Umûmî (1885)
  • Muhtasar Târîh-i İslâm (1890)
  • Devr-ı Hâmidî Âsârı (1891)
  • Turfanda mı Yoksa Turfa mı? (1892)
  • Le Palais de Yıldız et la Sublime Port (1896)
  • Müdâfaa Niyetine Bir Tecâvüz (1896)
  • La Force et la Faiblesse de la Turquim (1897)
  • Hürriyet Vadisinde bir Pençe-i İstibdâd (1908)
  • Mücâhede-i Milliye (1908)
  • Tencere Yuvarlandı Kapağını Buldu (piyes, 1908)
  • Târîh-ı Ebülfâruk (7c, 1909-1916)
  • Enkaz-ı İstibdâd içinde Züğürdün Tesellîsi (1911)
  • Tatlı Emeller Acı Hakikatler (1912)
  • Taharrî-yı İstikbâl (2 c, 1913-1914).

Kaynakça

  1. ^ a b c d "Osmanlılar Ansiklopedisi, Mizancı Murad maddesi". 11 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2010. 
  2. ^ a b c d "Portre:Mizancı Murad, Risale-i Nur Enstitüsü Sitesi". 12 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020. 
  3. ^ a b c "Şehir Yayınları Sitesi, Mizancı Mehmet Murat sayfası". 27 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2010. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bahaddin Şakir</span> Türk hekim ve siyasetçi

Bahaeddin Şakir, Türk hekim ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Jön Türkler</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasal reform hareketi

Jön Türkler veya Genç Türkler, Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde ortaya çıkan meşrutiyetçi ve II. Abdülhamid Dönemi'nde muhalif olan "genç ve aydın" kuşağa verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">İttihat ve Terakki</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasal teşkilat

İttihat ve Terakki Cemiyeti, sonraları İttihat ve Terakki Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nda İkinci Meşrutiyet'in ilanına önayak olup 1908-1918 yılları arasında faaliyet gösteren, 21 Mayıs 1889 tarihinde kurulmuş bir siyasal hareket ve siyasi partidir. Triumvira sistemi ile yönetilen bir meclis yapısında egemenlik sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Resneli Niyazi Bey</span> Osmanlı askeri ve baş devrimci

Ahmet Niyazi Bey veya Resneli Niyazi Bey, Arnavut kökenli Türk askeri.

<span class="mw-page-title-main">Selma Rıza</span> Türk gazeteci

Selma Rıza, ilk Türk kadın gazeteci, İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin tek kadın üyesi, Hilal-i Ahmer Cemiyeti genel sekreteri ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Tunalı Hilmi</span> TBMM üyesi

Abdullah Hilmi Tunalı, Türk siyasetçi. Meclis-i Mebûsan üyesi ve TBMM I., II. III. Dönem vekili.

<span class="mw-page-title-main">Doktor Nâzım</span> Türk doktor, siyasetçi ve bürokrat

Doktor Nâzım veya Selanikli Mehmed Nazım Bey, Türk siyasetçi, hekim, 22 Temmuz 1918-8 Ekim 1918 arası Maârif Nazırı ve 1915-16 dönemi Fenerbahçe SK fahri başkanı. İttihat Terakki Cemiyeti'nin kurucu liderlerinden ve Jön Türk Devrimi'nin öncü isimlerindendir. Askeri Tıbbiye'de okuduğu dönemlerde, daha sonrasında Osmanlı İmparatorluğu'nun bir dönemine hükmedecek İttihat Terakki Fırkası'nın ve Teşkîlât-ı Mahsûsa'nın kurulmasında, örgütlendirilmesinde ve Osmanlı toplumunda büyük bir dönüşüm sağlayan meşrutiyetin yeniden ilanında oldukça önemli rol almış birkaç yöneticisi arasındadır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şerif Paşa</span> Osmanlı siyaset adamı ve Stockholm ortaelçisi

Mehmet Şerif Paşa, Kürt Şerif Paşa adıyla da bilinir, Osmanlı siyaset adamı.

<span class="mw-page-title-main">Prens Sabahaddin</span> Türk siyasetçi ve düşünür

Mehmed Sabahaddin, Türk siyasetçi ve düşünür. Babası Damat Gürcü Halil Rifat Paşa'nın oğlu, Osmanlı Adliye nazırlarından Mahmud Celaleddin Paşa, annesi Sultan Abdülmecid'in kızı, Sultan Abdülhamid'in kız kardeşi, Seniha Sultan'dır.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı Ahrar Fırkası</span> Osmanlı İmparatorluğunda siyasi parti

Osmanlı Ahrar Fırkası, Osmanlı İmparatorluğu'nun İkinci Meşrutiyet döneminde etkinlik gösteren siyasî parti.

Meşveret, Ahmed Rıza’nın 1895'te kurduğu ve Paris'te Fransızca ve Türkçe yayınlanan gazetedir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Temo</span>

İbrahim Temo, Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi, doktor.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Rıza</span> Osmanlı siyasetçi

Ahmed Rıza Bey, Osmanlı siyasetçi, eğitimci ve ideolog. İttihat ve Terakkî Cemiyeti'nin önde gelen kurucularından ve Osmanlı İmparatorluğu'nda önemli siyasal gelişmeleri sağlayan İkinci Meşrutiyet döneminin önde gelen Jön Türk grubunun başındaki isimlerindendir. Auguste Comte'un pozitivizm felsefesini günümüz Türkiye'sine taşıyan kişidir. Osmanlı'nın kurtuluşunu ve kalkınmasını, kişi veya siyasal rejim değişiklikleri yerine toplumsal yapı değişikliğinde gören ve bu yönde çalışmalar üreten ilk kişi olmuştur.

Ahmet Bedevi Kuran,, Türk yazar ve siyaset adamı.

Bu madde Osmanlı Devleti'nde kurulmuş siyasi partiler hakkındadır.

<span class="mw-page-title-main">Jön Türk Devrimi</span> 1908 yılında Osmanlı İmparatorluğunda anayasal yönetimin yeniden tesis edilmesi

Jön Türk Devrimi, Temmuz 1908 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu'nda Padişah II. Abdülhamid yönetiminin sona ermesi ve Meşrutiyet'in yeniden ilanı talebiyle gerçekleşen devrimdir. Devrimin ardından 24 Temmuz 1908'de II. Abdülhamid tarafından İkinci Meşrutiyet yeniden ilân edildi.

Ahmet Celalettin Paşa, Çerkes kökenli Osmanlı asker, siyasetçi ve istihbarat şefidir. Ne zaman doğduğu bilinmemektedir. II. Abdülhamid'in en yakından çocukluk arkadaşıdır. Abdülhamid'in güvenini kazanarak serhafiye oldu. Osmanlı Teşkilat-ı Mahsusa'nın baş ajanı olarak, Mısır ve Avrupa'ya kaçmış Jön Türkler'in faaliyetlerini izlemeye ve önlemeye çalıştı.

<span class="mw-page-title-main">Gümülcineli İsmail Bey</span> Osmanlı siyasetçi

Gümülcineli İsmail Bey, Türk siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Bey</span>

Zeki Bey Osmanlı bürokratı, gazeteci ve öğretmeni. Osmanlı basın tarihinin üçüncü basın şehidi, katilleri yakalanıp yargılanan ilk gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Serbesti</span> Osmanlı İmparatorluğunda gazete

Serbesti (Özgürlük). 16 Kasım 1908'de İstanbul'da yayımlanmaya başlayan İttihat Terakki ve II. Abdülhamid karşıtı fikir gazetesi. Osmanlı basınında başyazarı öldürülen ilk yayın organı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.