İçeriğe atla

Mithridatis Savaşları

Mithridatis Savaşları

Mithridatis Savaşları
TarihMÖ 88 - MÖ 63
Bölge
Doğu Akdeniz bölgesi
Sonuç Roma zaferi
Coğrafi
Değişiklikler
Yunanistan ve Yakın Doğu
Komutanlar ve liderler
Çoğunlukla Optimates Magistratuslar, bazen Populares MagistratuslarVI. Mithridatis, Mithridatis'in oğulları ve Mithridatis'in astları (çoğunlukla Arhelaus)
Çatışan birlikler
Roma CumhuriyetiPontus Krallığı ve müttefikleri

Mithridatis Savaşları, MÖ 88 ve MÖ 63 yılları arasında Roma'nın Pontus Krallığı ve müttefiklerine saldırdığı üç savaştan oluşmaktadır. Savaş, ismini Roma'nın Asya eyaletini (o dönemde Anadolu'nun çoğunu kapsıyordu) Pontus Krallığı'na dahil eden ve yerli Roma halkına katliamlar yapan Pontus Kralı VI. Mithridates'ten almıştır. Roma birlikleri bölgeyi kurtarmak için gönderildiklerinde, Mitridatis tarafından Yunanistan'da organize edilen ve desteklenen bir ayaklanma ile karşı karşıya kaldılar. Mithridatis Roma'ya karşı isyanlar organize etti ve Roma'daki iç savaşlarda populares partisine karşı optimates partisinin magistratuslarının savunuculuğunu yaptı. Yine de, ilk savaş Lucius Sulla ve Mithridatis tarafından imzalanan Dardanos Antlaşması ile sona erdi. Roma zaferiyle sonuçlanan ilk savaştan sonra Yunanistan Roma egemenliğine girdi. Ayrıca Pontus'un Anadolu'daki savaş öncesi durumu muhafaza etmesi kararlaştırıldı.

Dardanos Antlaşması, Anadolu'da neredeyse uygulanmadığından, Roma generali Murena (Roma'nın Asya eyaletindeki topraklarından sorumlu) Pontus'a karşı ikinci kez savaş açmaya karar verdi. İkinci savaş Roma'nın yenilgisiyle sonuçlandı ve Mithridatis daha da güçlenerek Ermeni Kral II. Tigran ile ittifak yaptı. Mithridatis'in damadı olan Tigran, Levant bölgesi sınırlarındaki Ermeni imparatorluğunu kontrol etmekteydi. Pontus, Kalsedon Savaşı'nı (MÖ 74) kazandı ve Kilikya korsanlarına Roma ticaretine karşı destek verdi. Bunun sonucunda üçüncü savaş kısa süre sonra başladı.

Üçüncü Mithridatis Savaşı'nda Romalılar, Konsül Lucullus'u Ermenistan ve Pontus'a karşı savaşması için gönderdi. Lucullus, Cabira ve Tigranocerta Savaşlarını kazandı, ancak Artaşata ve Zela Savaşlarından sonra görevinden alınmıştır. Aynı dönemde, Pompey'in Akdeniz'deki Kilikya korsanlarına yaptığı seferi kazanmış ve Senato tarafından Lucullus'un yerine seçilmiştir. Pompey'in sonraki seferlerinde, Levant'taki Ermeni İmparatorluğu çökmüş (bu savaşlarda Roma kuvvetleri Suriye ve Filistin'in kontrolünü ele geçirmiştir) ve Roma kuvvetleri Anadolu, Pontus ve neredeyse tüm Doğu Akdeniz'i ele geçirmiştir. Roma'ya teslim olan Tigran, Roma'nın vasal kralı olmuştur.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">VI. Mithridatis</span>

VI. Mithridatis veya Mithridatis Eupator veya Büyük Mithridatis, Pontus kralı olarak Anadolu'da MÖ 120 - MÖ 63 yıllarında hüküm sürdü.

<span class="mw-page-title-main">Selefkî İmparatorluğu</span> Antik Helen devleti

Seleukos İmparatorluğu, Türkçe kullanımlar ile Selefkos veya Selevkos, İskender'in ölümünden sonra Makedonya İmparatorluğu'nun parçalanmasıyla İskender'in generallerinden I. Seleukos tarafından kurulan Helenistik imparatorluk. Başkentleri önce Seleukia, sonraları ise Antakya'ydı. Doğu Akdeniz'de, Irak'ta, İran'da, Türkmenistan'da, Pamir'de ve Hindistan'ın batısında bulunan topraklarda egemenliklerini sürdürmüşlerdir. Toprakları Roma İmparatorluğu tarafından ele geçirilinceye kadar Doğu Akdeniz'in hâkimiydiler. Seleukosların geniş toprakları 25 civarında eyalete bölünmüştü. “Strategos” veya “satrap” unvanlı valilerce yönetilen bu eyaletler Pers zamanındaki satraplıklardan daha küçüktü.

<span class="mw-page-title-main">Pontus Krallığı</span> Devlet

Pontus Krallığı ya da Pontus İmparatorluğu, Karadeniz'in güney kıyısında kurulan Helenistik Dönem devletlerinden biridir. Krallık önceleri Pontus Kapadokyası, sonra yalnız Pontus olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Asya (eyalet)</span> Romanın Anadoludaki İlk Provinciası

Roma Eyaleti Asya (Asia), Cumhuriyetin sonlarına doğru oluşturulmuş bir Roma İdari birimi olup bir prokonsül tarafından yönetilen Senatoryal eyalet statüsündeydi. Bu düzenleme Roma İmparatorluğunun idari olarak yeniden düzenleneceği 211 yılına kadar değişmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Tigran</span> Ermenistan kralı (140-55)

II. Tigran, II. Dikran ya da daha çok bilinen adıyla Büyük Tigran, MÖ 95-MÖ 55 arasında egemenlik süren Ermenistan imparatoru. Yönetimi sırasında ülkesi, Roma Cumhuriyeti'nin doğusundaki en güçlü devlet ve bir süper güç durumuna yükselmiştir.

<span class="mw-page-title-main">II. Farnakis</span>

II. Farnekes, Roma Cumhuriyetinin en ünlü düşmanlarından VI. Mitridat'in oğlu olan Pontus Kralı.

<span class="mw-page-title-main">Soli, Mersin</span> antik Kilikya şehri

Soli, Mersin'in Mezitli ilçesinde antik bir kenttir. Antik çağlarda Kilikya Bölgesi olarak adlandırılan bölgede, Dağlık ve Ovalık Kilikya olarak adlandırılan bölümlerin tam ortasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Kommagene Krallığı</span>

Kommagene Krallığı, İrani Orontid Hanedanı'nın Helenleşmiş bir kolu tarafından yönetilen Greko-Pers krallığıdır. Partlar, Ermeniler ve Romalılar arasında tampon bir ülke olmuştur.

Pontus Krallığı Klasik Yunan dönemini takip eden Helenistik dönemde Anadolu'da kurulan hükümdarlıklarından biridir. Bu krallık Anadolu'nun birçok yörelerini zaman zaman elinde bulundurmakla beraber en önemli merkezi Doğu Karadeniz bölgesinde idi.

<span class="mw-page-title-main">Lucius Licinius Lucullus</span>

Lucius Licinius Lucullus, geç Roma Cumhuriyeti'nin optiması. Lucius Cornelius Sulla ile yakından ilişkili bulunan Lucullus, Sulla'nın başarısız girişiminin ikinci etabını oluşturan, Pontus Kralı VI. Mithridatis ile Ermeni Kralı II. Dikran'a karşı mücadelede bulunduğu Üçüncü Mithridatis Savaşı'nda Roma ordusunu komuta etmiştir. Lucullus'un akını, MÖ 68'de Artaşat'ta II. Dikran'a karşı aldığı yenilgiyle püskürtülmüş, MÖ 67'de Roma, Zela'da da yenilmiş ve Roma ordusu bu gelişmeler doğrultusunda ayaklanmıştır. Bu akın, başarısız bir yağma girişiminden öteye gidememiş ve Lucullus Roma'ya döndüğünde azledilmiş ve yerine Gnaeus Pompeius atanmıştır.

Gordius, Kapadokya doğumlu bir elçi ve askerdir. Pontus kralı VI. Mithridatis, Kapadokya'yı Pontus'a ilhak etmek istediğinde, bu iş için Gordius'u vasıta olarak kullanmak istedi. MÖ 116'da, VI. Mithridatis, Gordius'u, Kapadokya kralı VI. Ariaratis'i öldürmekle görevlendirdi.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü Mithridatis Savaşı</span>

Üçüncü Mithridatis Savaşı, VI. Mithridatis ve müttefikleri ile Roma Cumhuriyeti arasında gerçekleşen Mithridatis Savaşlarının sonuncusu ve en uzun süreli olanı. MÖ 73 ile MÖ 63 yılları arasında gerçekleşen savaş sonucunda Pontus Krallığı nihai olarak son bulmuş, Roma Küçük Asya'da tam bir hakimiyet kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Aristarkus</span>

Aristarkus, MÖ 63 yılından y. MÖ 50 yılına kadar Roma Cumhuriyeti'ne bağlı Kolhis'in hükümdarıdır. Roma generali Pompey tarafından, Mithridatis savaşları sırasında Roma'nın Asya yerleşiminin lideri olarak atanmıştır. Aristarkus, 1. yüzyıl tarihçisi Appianus'un eserlerinde geçmesinin yanı sıra, kendi adına yapılmış paralarla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">III. Fraates</span> Part kıralı

III. Farhad, İÖ 70-57 arasında Part İmparatorluğu yöneticisi. Farhad, tahta oturduğunda Romalı komutan Lucius Licinius Lucullus, Mezopotamya ile İran boyuncaki devletleri egemenliği altına almış bulunan Ermenistan'ın Artaksiad kralı II. Tigran üzerine saldırıya hazırlanırken öte yandan Büyük Mithradates'in, Roma Cumhuriyeti'ne karşı Ermeni-Pontus birliğinin yanında bulunması üzerine olan teklifini geri çeviren Farhad, buna karşılık kendi damadı ayrıca Büyük Tigran'ın oğlu olan Tigran'ı, babasına karşı desteklemiştir. Ayrıca Ermeni-Pontus bağlaşımına karşı Roma'yla bağlaşarak, Roma, Pontus ile savaşmakta iken eş zamanlı Ermenistan'a saldırmıştır. Yanına, babası Büyük Tigran'ı devirerek tahta oturmak isteyen Tigran'ı da alarak Ermenistan'a Karduya üzerinden girip Artaşat'ı kuşattıysa da bunda başarılı olamayarak geri dönmüştür. Farhad'ın dönüşüyle birlikte babası Büyük Tigran ile tek başına yüzleşmek zorunda kalan Tigran ise babasına yenilmiştir. En sonunda Roma ile Ermenistan'ın barış sağlamasıyla Farhad, daha önce Roma ile anlaşmasına bağlı olarak Ermenistan üzerinden edinmek istediği kazanımları edinememiş ve bu durumu Roma ile Ermenistan karşısında onaylamak durumunda kalmıştır.

Kilikya korsanları Antik Çağda Akdeniz’e korku saçan bir Korsan grubudur. Bu grup Taşlık Kilikya denilen ve genellikle Mersin ilindeki Lamas Çayı ile Antalya ilindeki Melas Çayı arasında yer alan ve Antik Çağda karadan ulaşılması zor olan kıyılardaki küçük koylarda gizleniyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">V. Mithridatis (Pontus kralı)</span> Pontus kralı

V. Mithridatis ; 7. Pontus kralı. Babası I. Farnekes, annesi Selevkoslu Nysa’dır. Amcasının MÖ 150 yılında veliaht bırakmadan ölmesi üzerine Pontus kralı olmuştur. MÖ 152 yılından sonraki bir tarihte Selevkos İmparatoru IV. Antiokhos Epiphanēs’in kızı VI. Leodike ile evlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Artaksiad (İberya)</span>

Artaksiad c. MÖ 90 - MS 30 tarihleri arasında İberya'yı yöneten ve Ermenistan'a adını veren hanedanın bir kolu. Orta Çağ Gürcü vakayinamelerine göre Artaksiad, İberya'nın hakimiyetini İber soylularının Parnavazid Hanedanı kralı Parnajom'a baş kaldırmalarının ardından elde ettiler. Ermenistan kralına, Parnavazid bir prensesle evli olan oğlunu yeni hükûmdar olarak göndermesi için dilekçe verdiler. Hem Ermenistan kralı hem de oğlu, kroniklerde "Arşak" olarak anılır, bu muhtemelen Ermenistan'ın Artaksiad krallarına atıfta bulunularak genel bir terim olarak alınan Artaksias ile oluşan bir karışıklıktır. Profesör Cyril Toumanoff Ermenistan kralını I. Artavasdes, oğlunu da İberya'da kurulan yeni krallığın kralı I. Artaksias olarak tanımlamıştır. Valayiname, Parnajom ve takipçilerine karşı birleşik bir İber-Ermeni ordusu arasındaki savaş, Parnajom'un bu savaşta yenilmesi ile devamında öldürülmesi ve ardından Ermeni prensinin İberya kralı olmasıyla devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tigranakert Muharebesi</span> MÖ 69 tarihli muharebe

Tigranocerta Muharebesi, 6 Ekim 69'da Roma Cumhuriyeti güçleri ile Büyük Kral Tigran önderliğindeki Ermenistan Krallığı ordusu arasında gerçekleşen savaş. Konsül Lucius Licinius Lucullus liderliğindeki Roma kuvvetleri Tigran'ı mağlup etti ve sonuç olarak Tigran'ın başkenti Tigranakert'i ele geçirdi.

<span class="mw-page-title-main">Kapadokya (eyalet)</span>

Cappadocia (Kapadokya) eyaleti, başkenti Caesarea'da bulunan, Anadolu'da bir Roma İmparatorluğu eyaletiydi.

<span class="mw-page-title-main">Pompey'in Kafkasya seferi</span>

Pompey'in Kafkasya seferi Üçüncü Mithridatis Savaşı'nın sonucu olarak MÖ 65 yılında gerçekleşen, Pompey'in komutanlık ettiği askeri seferdir. Roma Cumhuriyeti etki alanını genişletmek ve Orta Doğu'nun efendisi olmayı hedefliyordu. Pontus Krallığı'nı fetheden ve Ermenistan Kralı II. Tigran'a boyun eğdiren Romalılar, MÖ 80'ler, 70'ler ve 60'ların başlarında Pontuslu VI. Mithridatis'in müttefiki olan İberya Krallığı'na, Kolhis'e ve Albanya'ya saldırdılar. Saldırılar Roma zaferiyle sonuçlandı.