İçeriğe atla

Missouri-Mormon Savaşı

Missouri-Mormon Savaşı, 6 Ağustos - 1 Kasım 1838 tarih aralığında Mormonlarla Missouri eyaletindeki Mormon olmayanlar arasında çıkan silahlı çatışmaları anlatır.

Arka plan

Joseph Smith, Jr. önderliğindeki Son Zaman Azizler hareketi üyeleri 1831 yılından itibaren New York'dan ayrılarak Missouri'nin kuzeybatısındaki Jackson County'ye yerleşmeye başlamıştır. Burada yerli halkla aralarında gerilimler çıktıktan sonra 1833 yılında Mormonlar yerlerinden edilmiş, komşu bölgelere gitmek zorunda kalmışlardır. 6 Ağustos 1838'de Gallatin'deki yerel seçimlerde patlak veren kavga, taraflar arasında biriken öfkenin neticesinde savaşın başlamasına yol açmıştır.

Savaş

Mormon karşıtı gruplar Missouri Gönüllü Milisleri komutası altında örgütlenmiştir. Ekim ayında yaşanan Crooked River Muharebesi sonrasında Missouri valisi Lilburn Boggs Missouri 44. Kararnamesini imzalamış, bu sayede Mormonların bölgeyi terk etmek veya öldürülmek dışında bir seçenek bırakılmamıştır. 1 Kasım 1838 tarihinde Smith, Far West, Missouri'de teslim olarak savaşı sona erdirmiştir.[1]

Sonuçları

Smith, vatan hainliği iddiasıyla yargılanırken hapisten kaçarak beraberindeki 10 bin Mormonla beraber Illinois'ye göç etmiştir, burada Nauvoo kentini kurmuştur. Savaş sırasında çoğu Mormon olmak üzere 22 kişi ölmüştür. Ayrıca Missouri'deki evlerini kış koşullarında geride bırakıp yollara düşmak zorunda kalanlardan çok sayıda kişi kötü hava koşulları, açlık ve hastalıktan ölmüştür. Mormonlara karşı ölüm emri olarak da adlandırılan kararnameyi çıkartan Missouri valisi Lilburn Boggs 6 Mayıs 1842'de başarısız bir suikast girişimi sırasında vurulmuştur. Mormonlar bu suikast teşebbüsünden dolayı itham edilseler de kesin delil bulunamamıştır.

Kaynakça

  1. ^ Mormon kaynaklarında savaşla ilgili makale 2 Kasım 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) 2 Kasım 2022 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Mormonluk</span> Joseph Smith tarafından kurulan dinî gelenek ve teoloji

Mormonluk kavramı, Joseph Smith, Jr. tarafından 1830'da ortaya çıkan İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi ve Brigham Young ile günümüze kadar da devam eden bir dini yorumun, geleneksel ve kültürel unsurlarını içermektedir. Özellikle, Mormonluk, İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi ile ilgilidir.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Smith, Jr.</span> Mormonluğun kurucu peygamberi ve İsa Mesihin Ahir Zaman Azizler Kilisesinin ilk başkanı (1805–1844)

Joseph Smith, Jr., Amerikalı bir dini lider ve Mormonluk ile Son Zaman Azizleri hareketinin kurucusuydu. 24 yaşında Mormon Kitabı'nı yayımlayan Smith, ölümünden on dört yıl sonra on binlerce takipçi kazanmıştı. Kurduğu inanç, günümüzde milyonlarca kişi tarafından dünya çapında takip edilmektedir ve bu inanca mensup birkaç kilise vardır. Bu kiliselerden en büyüğü İsa Mesih'in Son Zaman Azizleri Kilisesi'dir.

<span class="mw-page-title-main">İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi</span> Mormonluğun en büyük mezhebi

İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi, yaygın bilinen adıyla Mormonluk, 6 Nisan 1830 tarihinde Joseph Smith, Jr. aracılığıyla ABD'nin New York eyaletinde kurulmuştur. Sonrasında kilise üyeleri gördükleri baskılardan dolayı Batı'ya göç etmişler ve Utah eyaletine gelmişlerdir. 24 Temmuz 1847 tarihinden itibaren ise Brigham Young öncülüğünde, günümüzde halen eyaletin başkenti konumundaki Salt Lake City kurulmaya başlanır. Günümüzde de Kilise'nin merkezi bu şehirde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mormon Kitabı</span> Son Zaman Azizleri hareketinin kutsal kitabı

Mormon Kitabı, inananları tarafından yaklaşık MÖ 2200'den MS 421'e kadar Amerika'da yaşayan eski peygamberlerin yazılarını içerdiği kabul edilen, Son Zaman Azizler hareketinin kutsal metnidir. İlk olarak Joseph Smith tarafından Mart 1830'da yayımlandı.

Çengeloğlu Tahir Mehmed Paşa II. Mahmud ve Abdülmecid dönemlerinde görev yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır. 2 kez Kaptan-ı Deryalık yapmıştır. İstanbul'un Çengelköy semtine adını vermiştir.

V. Ptolemy Epiphanes, IV.Ptolemy Philopator ve Mısırlı III.Arsinoe'ün oğludur. Temmuz veya Ağustos 204'ten Eylül 180'e kadar Ptolemaios hanedanının beşinci hükümdarıydı. Ptolemy, ailesi şüpheli koşullarda öldüğünde, beş yaşında tahtı miras aldı. Yeni naip Agathocles, geniş çapta hakarete uğradı ve MÖ 202'de bir devrimle devrildi, ancak onu izleyen vekiller dizisi yetersiz kaldı ve krallık felç oldu.Seleukos Kralı Antiochos III ve Antigonid kralı Philip V Beşinci Suriye Savaşını başlatmak için krallığın zayıflığından yararlandı. Ptolemy V, kendi kendini ilan eden firavunlar Horwennefer ve Ankhwennefer'in önderlik ettiği yaygın bir Mısır isyanıyla karşı karşıya kaldı ve bu, Yukarı Mısır'ın çoğunun ve Aşağı Mısır'ın bazı kısımlarının da kaybedilmesine neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">1830'lar</span> onyıl

1830'lar Gregoryen takvimine göre 1 Ocak 1830'da başlayıp 31 Aralık 1839'da sona eren onyıldır.

Mormon savaşları Mormonların yer aldığı silahlı çatışmaları anlatır. Mormonlar tarihleri boyunca şiddete maruz kalmış ve şiddet uygulamıştır. Mormonlar, baskıya uğramış ve fiziki zor kullanılarak Ohio'dan Missouri'ye, oradan Illinois'ye, oradan da Utah'a sürülmüşlerdir. Katliama uğramış, evleri yakılmış ve peygamberleri Joseph Smith hapisteyken linç edilmiştir. Mormonlar Crooked River Muharebesi'nde Missourili milislere saldırmış ve katletmiş, Utah yerlileri olan Timpanagoları yok etmiştir. Mormonlar ayrıca Missouri-Mormon Savaşı, Walker Savaşı ve Black Hawk Savaşı gibi önemli çatışmalarda taraf olmuştur. Bu şiddet içeren tarihsellik Son Zaman Azizler hareketini etkilemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Emma Smith</span>

Emma Hale Smith Bidamon Amerikalı çiftçi, Mormonların ilk peygamberi olarak tanınan Joseph Smith, Jr.'ın ilk eşi ve onun ölümünün ardından İsa Mesih'in Son Zaman Azizler Kilisesi'nden ayrılan Mesih'in Topluluğu adlı kilisenin üyesi.

Utah Savaşı (1857-1858) Utah bölgesindeki Mormonlar ile ABD Silahlı Kuvvetleri arasındaki silahlı çatışmaları anlatır. Çatışmaların Mayıs 1857'den Temmuz 1858'e kadar sürmesine rağmen büyük çaplı bir askerî harekât yapılmadan uzlaşma sağlanmıştır. Anlaşmaya göre Utah bölgesinin yönetiminde olan Mormon lideri Brigham Young görevi bırakmış, buna karşılık ABD başkanı James Buchanan ise vatana ihanet suçlamasını geri çekerek genel af ilan etmiştir.

Mormonların yoğunlukla bulunduğu Utah bölgesi Amerikan İç Savaşı dönemi boyunca asıl cephelerden birisi olmamasına rağmen bölgenin denetim altında tutulması için Birlik Ordusu saflarından askerî personel ayrılması gerekmiş ve Başkan Abraham Lincoln yönetimini zora sokmuştur. Bölgede askerî muharebe yaşanmamış olsa da savaş nedeniyle ABD Silahlı Birliklerinin cepheye çekilmesiyle Amerikan yerlisi kabileler topraklarını işgal eden göçmen kervanlarına saldırmaya başlamıştır. Bunun üzerine Utah Savaşı sonrasında bölgeden ayrılan birliklerin yerine sınırlı da olsa bir askerî birlik gönderilmiştir. Ayrıca Utah bölgesinde bulunan maden haberleri üzerine Mormon olmayan göçmenlerin bölgeye gelişi hızlanmıştır.

Nauvoo Lejyonu, ABD'nin Illionis eyaletindeki Nauvoo kentinde Mormonlar tarafından örgütlenen milis kuvvetidir. Mormonlara karşı çevredeki yerleşimlerden gelen tepkiler üzerine kenti ve Mormonluk inancını korumak temel görevi haline gelmiştir. Mormon lider ve aynı zamanda Nauvoo valisi olan Joseph Smith, Jr. komutasında önemli bir askerî birlik haline gelmiştir. Smith'in linç edilmesinin ardından Mormonların Brigham Young liderliğinde Utah'a göç etmesiyle beraber askerî birlik çeşitli isimler altında varlığını devam ettirmiş, Utah Savaşı'nda görev yapmıştır. 1887 yılında resmî olarak lağvedilmiş, 1894 yılında Utah Ulusal Muhafızları kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Missouri 44. Kararnamesi</span>

Missouri 44. Kararnamesi veya Mormon Öldürme Emri 27 Ekim 1838 tarihinde Missouri Valisi Lilburn Boggs tarafından yayınlanan kararnamedir. Kararname sürmekte olan 1838 Missouri-Mormon Savaşı sırasında yayınlanmıştır. Mormonların yasaları açık şekilde ihlal edip Missouri halkına savaş açtığı iddiasını temel dayanak alan emir General John B. Clark'e tebliğ edilmiştir. Mormonların kayıtsız şartsız teslim olmasını ve topraklarından zorla atılmalarını içeren emrin ardından Mormonların Illinois eyaletindeki Nauvoo kentine göçü gerçekleşmiştir.

Mormonlarda taht kavgası 27 Haziran 1844 günü öldürülen Joseph Smith, Jr.'ın ardından Mormon liderliği içinde patlak veren krizi anlatır. Smith'in linç edilmesinin ardından başta Sidney Rigdon, Brigham Young ve James Strang olmak üzere önde gelen Mormon liderler kendilerinin yeni önder olduğunu iddia etmiştir. Mormonların çoğu Young'ın önderliğini kabul etse de hareket içindeki bölünme kalıcı olmuş ve günümüze kadar gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mormon Göçü</span>

Mormon Göçü Mormonların Joseph Smith, Jr.'ın linç edilmesinin ardından Brigham Young önderliğinde Illinois, Nauvoo'dan Utah bölgesine toplu şekilde göçmelerini anlatır. Mormon savaşları kapsamında bölgeden kovulan Mormonlar Temmuz 1847'de binlerce kilometre yolculuğun ardından bugün Salt Lake City olan yere ulaşmışlardır.

Lilburn Boggs 1836-1840 yılları arasında Missouri eyaleti valiliği görevi yapmış devlet adamı. En çok Mormon lider Joseph Smith, Jr. ile ilişkisi ve Mormonlara karşı yayınladığı 44. Kararnameyle tanınır.

Sidney Rigdon Mormon liderdir. Joseph Smith, Jr.'ın linç edilmesinin ardından yaşanan liderlik krizinde Mormon liderliğine aday olsa da başarısız olmuştur. Mormonların çoğunluğunun Brigham Young önderliğini tanıma kararını tanımamış, kendi cemaatiyle beraber ayrı bir mezhep olarak devam etmiştir.

James Jesse Strang Mormon lider ve kral. Joseph Smith, Jr.'ın linç edilmesinin ardından yaşanan liderlik krizinde Mormon liderliğine aday olsa da başarısız olmuştur. Mormonların çoğunluğunun Brigham Young önderliğini tanıma kararını tanımamış, kendi cemaatiyle beraber ayrı bir mezhep olarak devam etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Joseph Smith III</span>

Joseph Smith III Mormonların ilk peygamberi Joseph Smith, Jr. ve eşi Emma Smith'in hayatta kalan en büyük oğludur. Smith tarafından 1830 yılında kurulan kilisenin onun 1844 yılındaki ölümüyle bölünmesi sonrasında bugün Mesih'in Topluluğu adı verilen mezhebin peygamberi ve lideri olmuştur. 1914 yılındaki ölümüne kadar 44 yıl boyunca bu görevini sürdürmüştür.