İçeriğe atla

Misak Torlakyan

Misak Torlakyan
Doğum1889
Trabzon, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm12 Kasım 1968
Montebello, Kaliforniya
MilliyetErmeni
Tanınma nedeniBehbud Han Cevanşir suikastı

Misak Torlakyan (1889 - 12 Kasım 1968), 1921'de Azerbaycan'ın eski İçişleri Bakanı Behbud Han Cevanşir'i öldüren suikastçıdır. Torlakyan, Ekim 1921'de İngiliz askeri mahkemesi tarafından zihinsel durumu gerekçe gösterilerek "suçlu ama sorumlu değil" kararıyla beraat etti.

Yaşamı

Torlakyan, 1889 yılında Osmanlı İmparatorluğu'nun Trabzon şehrinde doğdu. 18 yaşında Ermeni Devrimci Federasyonu'na (ARF) katılan Torlakyan, Trabzon'daki Türk ordusu deposundan Ermeni meşru müdafaa birlikleri için önemli miktarda silah kaçırmayı başardı.[1] I. Dünya Savaşı sırasında askeri istihbarat elde etmekle görevlendirilen Torlakyan, o sıralarda Rus Ordusu keşif biriminde çalışmaktaydı ve Türk ordusunun mevzileri hakkında değerli bilgiler temin etti. 1918 yılında Rus birliklerinin Türkiye'den çekilmesini fırsat bilen Türk birlikleri, Erivan'a girdi. Bunun üzerine Torlakyan Ermeni ordusuna katıldı ve Drastamat Kanayan önderliğindeki Bash Abarán savaşında çarpıştı. Savaş, Türk ordusunun bölgede daha fazla ilerlemesini engelledi. Sardarabad ve Karakilise'de elde edilen zaferler, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin (1918-1920) kurulmasını sağladı. 1921'de ARF tarafından İstanbul'a gönderilen Torlakyan, 18 Temmuz 1921'de İstanbul'daki Pera Palas otelinin önünde Azerbaycan'ın eski İçişleri Bakanı Behbud Han Cavanşir'i öldürdü. Bu öldürme, Ermeni Kırımı sonrası Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından yürütülen Nemesis Operasyonu'nun parçasıydı.

Torlakyan, 11 Ağustos 1921'de İngiliz askeri mahkemesinde yargılandı. Misak Torlakyan'ın davası, Soğomon Tehliryan davasında olduğu gibi bir hükûmet yetkilisinin öldürülmesini içeriyordu ve failler suçsuz bulunmuştu. Torlakyan'ın davasında askeri yargıcı ve jürileri etkilemek için hem Ermeni hem de Türk tarafı tarih, teoloji, felsefe, fizyoloji, psikoloji ve siyaset uzmanlarını mahkemeye getirdi. Dolayısıyla bu iki dava, Almanların, Türklerin, Ermenilerin ve Azerbaycanlıların Birinci Dünya Savaşı sonrasında hakim olan siyasi stratejilerini ortaya koymaktadır.[2]

Ekim 1921'de İngiliz mahkemesi Torlakyan'ın suçlu olduğuna, ancak epilepsi hastası olduğundan dolayı eylemlerinden sorumlu tutulamayacağına karar verdi. Torlakyan sonrasında serbest bırakılacağı Yunanistan'a sürüldü. Serbest kaldıktan sonra ABD'ye gitti.[3]

1943'te Drastamat Kanayan başkanlığındaki Ermeni keşif-sabotaj grubu AG-114'e üye oldu.[4][5]

Hayatının son yıllarında Kaliforniya'ya yerleşti ve 1968'de Montebello, Kaliforniya'da öldü.[6] Doğu Los Angeles'taki Evergreen Mezarlığı'na gömüldü.

Kaynakça

  1. ^ "Prelate Presides over Memorial for National Hero Misak Torlakian". westernprelacy.org. Western Prelacy of the Armenian Apostolic Church of America. 18 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 
  2. ^ The case of Misak Torlakian. United States: Center for Armenian Remembrance. 2006. ISBN 978-0977715305. 
  3. ^ Resistance and Revenge: the Armenian Assassination of the Turkish Leaders. United States: Transaction Publishers. 1990. ss. 120-121. ISBN 0-88738-338-6. Erişim tarihi: 4 Ocak 2011. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 4 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Eylül 2021. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2021. 
  6. ^ "Միսաք Թորլաքեան (1888-1968) - Արդարութեան Մարտիկը". Radio YAN - Armenian Radio Station. 14 Kasım 2014. 5 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

5 Mart, Miladi takvime göre yılın 64. günüdür. Yıl sonuna kadar kalan 301 gün vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ali İhsan Sabis</span> Türk asker ve siyasetçi

Ali İhsan Sabis, Türk asker ve siyasetçidir. I. Dünya Savaşı'nda Kafkasya Cephesi ve Irak Cephesi'nin, Türk Kurtuluş Savaşı'nda Batı Cephesi'nin komutanlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Behbud Cevanşir</span>

Behbud Cevanşir, baba tarafından Azerbaycan asıllı ünlü bir Türk KBB (kulak-burun-boğaz) hekimi ve ismi TED Spor Kulübü (Tenis-Eskrim-Dağcılık) ile özdeşleşmiş, kulübe büyük emekleri geçmiş bir spor idarecisidir.

<span class="mw-page-title-main">İstiklâl mahkemesi</span> Türk Kurtuluş Savaşı ve cumhuriyetin ilk yıllarında faaliyet gösteren özel mahkemeler

İstiklâl mahkemesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında ayaklanma çıkaran ve yağmaya girişenleri, bozguncuları, orduya ait silah ve mühimmatı çalanları, casusları, asker kaçaklarını ve bağımsızlık hareketini engelleme amacıyla propaganda yapanları yargılamak için, çıkarılan özel bir kanunla ilk olarak 18 Eylül 1920 tarihinde kurulan mahkemelerdir. İlk dönem İstiklâl Mahkemeleri, Ankara'daki hariç olmak üzere 17 Şubat 1921 tarihinde kapatıldı. İkinci dönem İstiklâl Mahkemeleri, çalışmalarına 30 Temmuz 1921'de başladı ve 1923'ün Ekim ayına dek faaliyetlerini sürdürdü. Üçüncü ve son dönem İstiklâl Mahkemeleri ise 1923 ile 1927 yılları arasında etkin oldu.

<span class="mw-page-title-main">Türk Kurtuluş Savaşı Doğu Cephesi</span> Türk Kurtuluş Savaşının bir cephesi

Doğu Cephesi, Türk Kurtuluş Savaşı sırasında 1919-1921 yılları arasında Türk-Ermeni Savaşı dahil olmak üzere, Doğu Anadolu ve Güney Kafkasya'da gerçekleşen muharebelerden meydana gelen cephe.

Drastamat Kanayan, daha çok "Dro" lakâbı ile tanınan Ermeni isyancı, eşkıyâ; daha sonra asker ve siyâsetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ovannes Kaçaznuni</span> Ermeni siyasetçi (1867-1938)

Hovhannes Kaçaznuni, Ermeni siyasetçi ve Ermenistan'ın ilk başbakanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Lejyonu (Almanya)</span>

Ermeni Lejyonu, 1941 ve 1944 yılları arasında Nazi Alman ordusunun 808., 809., 810., 811., 812. 813., 814., 815., 816., I/125., I/198. ve II/9. piyade taburlarını kapsayan ve II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesinde Almanların Kızıl Ordu'dan ele geçirmiş olduğu Ermeni esirlerden oluşturduğu silahlı güç. Aralık 1941'den başlayarak toplam 20 bin kişiden oluşturulan güç, Alman SS ve SD tarafından eğitilmiş ve Wehrmacht'ın Kırım ve Kuzey Kafkasya savaşlarına katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Ulusal Hareketi</span>

Ermeni Ulusal Hareketi, 1780 Zeytun İsyanı ile başlayarak 1984 yılına kadar süren dönemdeki "Ermeni ulusal kurtuluş hareketi" olarak da bilinen Ermeni milliyetçiliğini savunan Ermenilerin tarihte kurulmuş olan Ermeni devletlerinin kapsadığı bölgelerde, Doğu Anadolu Bölgesi ve Kafkasya'da, yeniden bir Ermeni devleti kurma amacı doğrultusunda düzenlenen faaliyetlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Nemesis Operasyonu</span>

Nemesis Operasyonu, Ermeni Devrimci Federasyonu tarafından Ermeni Kırımı'ndaki rollerinden ötürü bir dizi eski Osmanlı siyasi ve askeri liderinin yanında Eylül Günleri ile suçlanan Azeri siyasetçilere de karşı 1920 ve 1922 arasında gerçekleştirilmiş bir dizi suikastten oluşan bir gizli operasyondur. Şahan Natali ve Karekin Pastırmacıyan, operasyonun başındakilerdir. Operasyon adını Yunan mitolojisindeki intikam tanrıçası Nemesis'ten almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cemal Azmi</span> Osmanlı politikacı ve yönetici

Mehmed Cemal Azmi Bey, Osmanlı devlet adamı.

<span class="mw-page-title-main">Garegin Njdeh</span> Ermeni siyasetçi ve filozof (1886-1955)

Garegin Ter-Harutyunyan veya savaşlardaki bilinen adıyla Garegin Njdeh (Njdeh Ermenicede "sürgün" veya "göçebe” anlamındadır., , Ermeni devlet adamı, asker, stratejist, gerilla lideri. Ermeni Devrimci Federasyonu üyesi olarak Ermeni Ulusal bağımsızlık hareketlerine katılmıştir. Balkan Savaşları ve 1.Dünya Savaşında Bulgaristan ve Rusya lehine Ermeni Taburlarını yöneterek Osmanlı'ya karşı çarpışmıştır. Başarıları yanında yönettiği birlikler müslüman halka, Türklere, Pomaklara, Kürtlere yaptığı katliamlarla bilinmektedir. Savaş sonrası ilk Ermeni Cumhuriyeti olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti 'nin önde gelen politik ve askeri figürlerindendir.Bu sebeple pek çok Ermeninin gözünde karizmatik ulusal kahramandır. Anti-bolşevik faaliyetleri ile Dağlık Ermenistan Cumhuriyeti'nin esas kurucularından olmakla birlikte Sünik bölgesinin Sovyet Azerbaycan'a değil Sovyet Ermenistan'a bağlanmasındaki temel faktörde kendisi olmuştur. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise Sovyetler Birliği'ne karşı Nazi Almanyasını desteklemiş ve Wehrmacht için Ermeni Taburları kurarak Sovyetler Birliği'nin Nazilerce işgali onlarla birlikte Ermenistan'ı Sovyetlerden kurtarıp Türkiye'yi işgalini ve buralardan da bir kısım toprakların Ermenilere verilmesini sağlayıp tamamen bağımsız Büyük Ermenistan kurma hayali ile çarpışmıştır. 1944 sonrası ise bu defa SSCB'yi Türkiye'ye savaş açıp işgali için kışkırtmış ancak kendisine itibar eden olmamıştır. Adı çeşitli savaş suçlarına karıştığından Nazi işbirlikçisi olduğundan aynı zamanda 1920-1921 yılları arasında Sovyetlere karşı devrimci faaliyette bulunduğundan bahisle Sovyetlerce yakalanıp tutuklanmış sonrasında hapishanede 1955'te ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Aram Yerganyan</span>

Aram Yerganyan (Ermenice: Արամ Երկանեան;, Ermeni devrimci. Ermeni Kırımı'nda ve Bakü'deki Ermenilerin katledilişinde rol aldıkları iddiasıyla intikam eyleminde bulunarak Bahattin Şakir ve Fetali Han Hoyski'ye suikast düzenlemiştir. Ermeni ulusal kahramanı olarak kabul edilir.

Perinçek-İsviçre Davası, İşçi Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek ile İsviçre Federal Hükûmeti adına İsviçre arasında Ermeni Soykırımı'nın inkârı üzerine 2007-2015 yılları arasında süren yargı süreci. 15 Ekim 2015 tarihinde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Büyük Dairesi tarafından açıklanan kesin karar ile Doğu Perinçek'in ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine hükmedildi ve İsviçre Devleti mahkûm edildi.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli</span>

Kızıl Ordu'nun Ermenistan'ı işgâli veya Ermenistan'ın Sovyetleştirilmesi, Rus-Ermeni savaşı, Sovyet Rusya'nın 11. Ordusunun, Eylül ayından başlayarak 4 Aralık 1920 tarihine kadar geçen sürede, eski Rus İmparatorluğu ve Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerinde kurulmuş olan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nde yeni Sovyet hükûmeti kurmak için gerçekleştirdiği askerî seferdir. Müdahale, Ermeni Bolşeviklerin başkent Erivan ve diğer şehirlerde çıkardıkları ayaklanma ile de eş zamanlıdır. Müdahale, Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin varlığının sona ermesine ve Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin kurulmasına neden olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Wilson Ermenistanı</span>

Wilson Ermenistanı ABD Başkanı Woodrow Wilson Dışişleri Bakanlığı tarafından çizildiği üzere Sevr Antlaşması'ndaki Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin sınır yapılandırmasını ifade eder. Sevr Antlaşması, Ağustos 1920'de Batı Müttefik Güçleri ile Osmanlı İmparatorluğu'nun mağlup hükûmeti arasında hazırlanmış ve imzalanmış bir barış antlaşmasıydı. Anlaşma Amerika Birleşik Devletleri tarafından asla imzalanmadı. Antlaşmanın imzalanmasına rağmen Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman onaylanmadı.

<span class="mw-page-title-main">Talat Paşa suikastı</span> 214. Osmanlı Sadrazamının uğradığı suikast

Talat Paşa suikastı, 15 Mart 1921'de eski Osmanlı sadrazamı ve İttihat ve Terrakinin kurucularından Talat Paşa'nın Berlin'de Ermeni öğrenci Soğomon Tehliryan tarafından yapılan suikast sonucu öldürülmesidir. Duruşması sırasında Tehliryan, "Bir adam öldürdüm ama katil değilim" dedi ve jüri kararıyla beraat etti.

<span class="mw-page-title-main">Baş Abaran Muharebesi</span> muharebe

Baş Abaran Muharebesi (Ermenice: Բաշ Աբարանի ճակատամարտ Bash Abarani chakatamart, 1918'de Baş Abaran yakınlarında gerçekleşen I. Dünya Savaşı'nın Kafkasya Cephesi'nin bir muharebesidir. Baş Abaran, Serdarabad ve Karakilise'deki Ermeni zaferleri, Doğu Ermenistan'da Osmanlı ilerleyişini durdurmuş ve kısa ömürlü Birinci Ermenistan Cumhuriyeti'nin kurulmasına yardım etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Krikor Amiryan</span> Osmanlı Ermenisi asker ve iş insanı

Krikor Amiryan, Ermeni asıllı Osmanlı askeri, siyasetçi, iş insanı ve devrimci.

<span class="mw-page-title-main">1919-1920 İstanbul yargılamaları</span>

1919-1920 İstanbul yargılamaları, I. Dünya Savaşı sonrasında, Mondros Mütarekesi'nden kısa bir süre sonra Osmanlı İmparatorluğu'nun askerî mahkemelerinde görülen davalardır. İttihat ve Terakki Cemiyeti (İTC) lider kadrosu ve seçilmiş bazı eski yetkililer, anayasayı ihlal etme, savaş zamanında vurgunculuk ile hem Ermenilerin hem de Rumların katledilmesi gibi çeşitli suçlamalarla itham edildi. Mahkeme, katliamların organizatörleri olarak görülen Enver Paşa, Talât Paşa ve Cemal Paşa ile diğerlerini ölüm cezasına mahkûm eden bir karara vardı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.