İçeriğe atla

Minas Çeraz

Minas Çeraz Efendi
Minas Çeraz (1921)
Getronagan Ermeni Lisesi müdürü
Görev süresi
1886-1889
Meclis-i Mebûsan
5. Dönem Mebusu
Görev süresi
14 Mayıs 1914 - 21 Aralık 1918
Seçim bölgesi1914 – Bitlis
Kişisel bilgiler
Doğum 25 Temmuz 1852
Hasköy, Beyoğlu, İstanbul, Osmanlı Devleti
Ölüm 1929
Marsilya
Milliyeti Osmanlı Ermeni
İmzası

Minas Çeraz Efendi (Ermenice: Մինաս Չերազ, 25 Temmuz 1852; Hasköy, Beyoğlu - 1929, Marsilya), Osmanlı Ermeni yazar, çevirmen, aktivist ve siyasetçidir.

İlk yılları ve eğitimi

Gençliğinde Minas Çeraz

Minas Çeraz Efendi, 25 Temmuz 1852'de[1] İstanbul'un Beyoğlu içesinde Hasköy semtinde doğdu.[2] Ailesi, köklü amira sülaleleri çıkaran Eğin bölgesinin, Çeraz köyünden gelir.[2]

Yerel Nercessyan okulunda ve ardından Ermenice ve Türkçenin yanı sıra Fransızca ve İngilizce öğrendiği Nubar-Şahnazaryan okulunda okudu.[2].

Profesör ve diplomat

Minas Çeraz, kariyerine çeşitli okullarda edebiyat ve dil tarihi profesörü olarak başladı.[2]

Tercüman ve sekreter olarak, Ermeni İstanbul Patriği Mıgırdiç Hrimyan başkanlığındaki 1878 Berlin Kongresi'nde Ermeni Sorunu'nu özellikle tartışan heyetin bir parçasıydı.[2]

Ermeni Heyeti, 1878 senesi 8 Mart'ında İstanbul'dan ayrılmış ve 30 Temmuz'da geri dönmüştür. Kongre'nin ardından heyette kâtip ve tercüman olan Minas Çeraz, 5 aylık memuriyeti sırasında heyetin faaliyetlerini, yaşananları kaleme aldığı, değerlendirmelerde bulunduğu "Berlin Konferansı’ndan ne istifade eyledik?" başlıklı ve Ermeni Patriği Nerses Varjabedyan namına telif olunan bir broşür yayınlamıştır.[3] Bu broşürde:

Zira millet içinde emniyetsizlik çıkaranlar Kürt ve Çerkezlerden daha fazla zararlıdırlar. Berlin Konferansı’ndaki 61. maddenin semeresi nedir? Sorusuna cevap olarak denilmelidir ki 61 maddeden önce 60 madde yer almıştır. Yani dünyanın kanun ve düzeni gereğince önce büyükler kendi hisselerini alırlar, zayıflar ise türlü zorluklardan sonra hisselerini alabilirler. Bu nedenle 61. maddeyi gerçekleştirmek için herkes fedakârlık etmelidir. Kimse şikâyet etmeyip herkes kendinden sorumlu olmalıdır.[4] Çünkü Berlin Kongresi bize bir altın madeni vermiştir. Ermeniler, bu altın madenini meydana çıkarmaya çalışmalıdırlar. Patrik Efendi, Avrupa’ya bir mebus heyeti göndermekle milletin maddî ve manevî ihtiyaçlarınca gerekli olan bir harekette bulunmuştur.[5]..

— Minas Çeraz[3]

1880'de Arpiar Arpiaryan ile birlikte yardım kuruluşu Միացեալ ընկերութիունք հայոց (Miatsial enguéroutioun hayots) kurdu.[1]

Aynı yıl, bir sonraki Ermeni Patriği Nerses Varjabedyan'ın kişisel elçisi olarak İngiltere Başbakanı William Ewart Gladstone ile görüşmek ve kendisinden Berlin Kongresi'nde söz verilen İmparatorluğun Ermeni vilayetlerine yapılacak reformları uygulaması için Osmanlı hükûmetine baskı yapmasını istemek üzere Londra'ya gönderildi.[2] 1883'te Minas Çeraz benzer bir hedefle tekrar Avrupa'ya, bu kez Fransa ve İtalya'ya gitti.[2]

1886 ile 1889 yılları arasında, Getronagan Ermeni Lisesi'nin ilk müdürüydü.[2]

Londra sonra Paris yaşamı (1889-1906)

L'Arménie başlığı

Minas Çeraz Efendi, amacı Avrupa kamuoyunu Ermeni sorunundan haberdar etmek olan L'Arménie (1889-1906) dergisini yayınladığı Londra'ya taşındı.[2] 1890'da King's College London'da Ermeni Kürsüsü'nü kurdu.[2]

1898'de, 1906'ya kadar L'Arménie'nin yayınına devam ettiği Paris'e taşındı.[2].

İstanbul'a dönüş (1908-1914)

1908'de Jön Türk Devrimi ve yeni bir anayasanın ilanı ile Minas Çeraz Efendi Osmanlı başkentine döndü.[6] Orada, 1908-1910'da Milli Meclis (muhtemelen Ermeni Millet Meclisi)[6] başkanı olmuştur. Sankt-Peterburg'daki diplomatik bir görev sırasında, yeni Katolikos Madteos İzmirliyan'a eşlik etti.

1912'de Ermeni Milli Delegasyonu'nun bir parçası olarak Paris'e gitti.[6].

1914 seçimlerinde Patrikhane tarafından Meclis-i Mebûsan'a aday gösterilmiş ve Bitlis mebusu olarak seçilmiştir; Osmanlı kaynaklarında “Kiraz Efendi” olarak anılan Minas Çeraz seçimlerden sonra, seferberlikten önce Avrupa'ya gitmiş ve bir daha dönmemiştir.[7]

Fransa'da yaşamının sonu (1914-1929)

Minas Çeraz Efendi 1914'te Paris'e, 1918'de Marsilya'ya yerleşti.[6] 1929'da Marsiya'da öldü.[6] 1935'te Gomidas Vartabed, Paris'te onun yanına gömüldü ve ertesi yıl iki cenaze Sovyet Ermenistanı'na gönderildi. Minas Çeraz, Erivan'ın ilçesi Nubaraşen'de bir okulun avlusunda gömüldü, ancak orada yalnızca bir veya iki yıl kaldı, yeniden mezardan çıkarıldı; mezarının yeri günümüzde bilinmemektedir.

Eserleri

  • Գրական փորձեր [Edebi denemeler] (PDF) (Ermenice). İstanbul: Impr. Aramian. 1874 [1872]. s. 238.  : recueil de textes, de discours, de critiques littéraires, etc. dont certains avaient été publiés dans des périodiques[6]
  • Ազգային դաստիարակութիւն : Վարժապետական ժողովի մէջ խօսուած ճառեր [Milli eğitim: Öğretmenler meclisine yapılan konuşmalar] (PDF) (Ermenice). İstanbul: Impr. Aramian. 1876. s. 206. 
  • Թե ինչ շահեցանք Պերլինի վեհաժողովին [Berlin Konferansı’ndan ne istifade eyledik?] (Ermenice). İstanbul: Impr. Dndessian. 1878. s. 29. 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  • Հայաստան եւ Իտալիա [Ermenistan ve İtalya] (Ermenice). İstanbul: Impr. Aramian. 1879. s. 46. 15 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  • Գրիչ եւ սուր [La plume et l'épée] (Ermenice). İstanbul: Impr. Aramian. 1881. s. 148. 
  • Կրթական դասախոսութիւններ [Eğitim kursları] (Ermenice). 1882. [6]
  • "Frédéric Macler". Nouvelles orientales (Ermenice). Paris: E. Leroux. 1911. s. 137. 
  • "Légendes et traditions arméniennes, grecques et turques". L'Orient inédit (Fransızca). Paris: E. Leroux. 1912. s. 328. 30 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  • Poètes arméniens (Fransızca). Paris: E. Leroux. 1913.  : Bedros Turyan, Raphael Patkanyan, Sayat Nova ve Khorène Kalfayan'ın şiir çevirileri kitabı.
  • Հայկական խնդիր [Ermeni sorunu] (Ermenice). Venise: Impr. S. Ghazar. 1917. s. 30. 
  • "Պատասխան Առ Պ. Արշակ Ալպոյաճեան". Ազգային Խնդիրներ (Ermenice). Paris: Impr. Massis. 1927. s. 42. 3 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  • Կենսագրական Միւսիոններ [Missions biographiques] (Ermenice). Paris: Impr. G. Nercès. 1929. s. 76. 

Hatırası

1927'de 60. doğum günü şerefine bir kitap yayınlandı :

1928'de 60 yıllık kamu eyleminin şerefine bir kitap yayınlandı :

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b "Օրվա ծնունդը. Մինաս Չերազ" (Ermenice). 25 Temmuz 2014. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k Agop Jack Hacikyan et al. 2005, s. 459.
  3. ^ a b Şakin, Serdar (2015). "Minas Çeraz'ın (Minasse Tcheraz) Avrupa Temasları ve Berlin Kongresi İzlenimleri". Akademik Bakış. 8 (16). Gazi Üniversitesi. ss. 237-258. 15 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
  4. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Fon Kodu: Y.PRK. A, Dosya No: 3, Gömlek No: 25, Belge. 6
  5. ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Fon Kodu: Y.PRK. A, Dosya No: 3, Gömlek No: 25, Belge. 7
  6. ^ a b c d e f g Agop Jack Hacikyan et al. 2005, s. 460.
  7. ^ Halıcı, Şaduman. 1914 Meclis-i Mebusan Seçimlerinde Ermeniler (Makale). Marmara Üniversitesi. 2 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021. 
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Güllü Agop</span> Osmanlı tiyatrocu (1830-1898)

Agop Vartovyan, Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Gabriel Noradunkyan</span> Ermeni asıllı Osmanlı diplomat ve devlet adamı

Gabriyel (Kapriel) Efendi Noradunkyan, Hariciye Nazırlığı, Babıali Hukuk Müşavirliği gibi yüksek düzeyde görevlerde bulunmuş Ermeni asıllı Osmanlı diplomat ve devlet adamı. Ayrıca Paris Barış Konferansı ve Lozan Barış Konferansı'nda Ermenileri temsil etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Devrimci Federasyonu</span> Ermenistan’da bir siyasi parti

Ermeni Devrimci Federasyonu, Ermeni siyasi partisi. Ermenistan'ın bağımsızlığını sağlamak amacıyla 1890'da kuruldu. Hâlen gerek Ermenistan Cumhuriyeti'nde gerek diasporadaki Ermeniler arasında aktif bir siyasi partidir. Doğu Ermenice adıyla Daşnaktsutyun olan örgütün adı Türkçeye Batı Ermenice'den bir takım ses değişikliklerinden sonra Taşnaksutyun olarak geçmiştir ve kısaca Taşnak adıyla da bilinir. Ermenicede Federasyon anlamına gelir; çünkü örgüt özellikle Rusya'daki Ermeni örgütleri başta olmak üzere birçok örgütün birleşmesinden oluştuğundan bu adın verilmesi uygun görülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Krikor Ağaton</span> Ermeni asıllı Osmanlı bürokrat ve siyasetçi (1823-1868)

Krikor Ağaton Efendi, Osmanlı Ermenisi eğitimci, ziraatçi, bürokrat, yazar ve siyasetçi. Yurtdışında aldığı eğitim, ailesinin çiftçilik faaliyetleri ve yaptığı ilmi çalışmalarla Osmanlı İmparatorluğunda tarımın gelişmesinde önemli bir rol oynadı. Ağaton Efendi görev yaptığı kurumlarda önemli hizmetlerde bulunarak bazı ilkleri de gerçekleştirdi. İmparatorluğun ilk ziraat mektebinde tercümanlık ve hocalık yaptı. İlk milli serginin tertip komisyonunda yer aldı ve bugünkü Sayıştay'ın temelini teşkil eden Divan-ı Muhasebat kurumunun ilk memurlarından birisi oldu. Sultan Abdülaziz döneminde Umûr-ı Nâfia Nazırlığı 'na getirilen ilk Hristiyan ve Ermeni kökenli kişi oldu.

Şark Tiyatrosu, Tanzimat döneminde İstanbul'da kurulmuş bir tiyatro topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Gevont Alişan</span>

Gevond Alişan ya da Gevond Alişan Baba, Ermeni asıllı Katolik papaz, tarihçi ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Keğam Parseğyan</span>

Keğam Parseğyan, Osmanlı Ermenisi yazarı, köşe yazarı, öğretmen, editör ve gazeteci.

<span class="mw-page-title-main">Sanasaryan Koleji</span>

Sanasaryan Koleji, 1881'de Ermeni tüccar Mıgırdıç Sanasaryan tarafından Osmanlı İmparatorluğu vilayeti Erzurum'da kurulan Ermenice eğitim veren okul.

<span class="mw-page-title-main">Getronagan Ermeni Lisesi</span>

Getronagan Ermeni Lisesi, İstanbul'un Karaköy semtinde bulunan ve Ermeni cemaatine ait bir okul. Patrik Boğos Başpiskopos Taktakyan (1794-1872), yazdığı 1864 tarihli bir mektupta Amenapırgiç Mektebi'nin İstanbul dışından gelen öğrenciler için merkezî bir okul haline getirilmesi kararını dile getirmiştir. Artan öğrenci sayısı ile mevcut bina yetersiz kalmış ve 1872'de yeni bir bina planı hazırlanmıştır. 1874'te patrik seçilen Nerses II. Varjabedyan ilkokuldan mezun olan öğrencilerin yükseköğretim sıkıntılarını gidermek amacıyla yeni bir okul kurma fikrini ortaya atmıştır. Bu fikir üzerine toplanan kurul sonucunda alınan bir dizi karardan şöyledir:

Hayganuş Mark, Türkiye Ermenisi feminist yazar ve dergi editörüdür. Osmanlı kadın hareketinin en uzun soluklu kadın dergisi Hay Gin'in editörlüğünü yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Zabel Sibil Asadur</span>

Zabel Asadur doğum adıyla Zabel Hancıyan, Türkiye Ermenisi romancı, şair, yazar, yayıncı ve hayırseverdir.

Agop Megavoryan, İstanbul Hınçak Komitesi Merkezi'nin kurucularından olan Ermeni avukattır.

<span class="mw-page-title-main">Arpiar Arpiaryan</span> Ermeni yazar

Arpiar Arpiaryan etkili bir 19. yüzyıl Ermeni yazarı, Ermeni edebiyatında realizmin öncüsü ve siyasi bir aktivisttir.

<span class="mw-page-title-main">Kegam Dergarabedyan</span>

Kegam Dergarabedyan Efendi, Osmanlı Ermeni siyasetçi ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Heranuş Arşagyan</span> Türk yazar 1887-1905)

Heranuş (Narkiz) Arşagyan, Osmanlı Ermenisi şair.

Surp Minas Kilisesi Türkiye'nin Erzurum iline bağlı Aziziye ilçesinde 1790 yılında inşa edilen tarihî bir Ermeni kilisesidir. Eskiden kilise, 1914'e kadar var olan daha büyük Surp Menas Manastırı'nın bir parçasıydı. Antik çağından 20. yüzyıldaki Ermeni Kırımı'na kadar bir Hristiyan Ermeni yerleşimi olan Gez köyünde bulunan manastır hala ayakta, ancak çok kötü durumda.

Osmanlı Ermenileri listesi, kayda değer Osmanlı Ermenilerinin bir kısmını listelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Agop Kazazyan Paşa</span> Ermeni kökenli Osmanlı maliyeci ve siyasetçi

Agop Ohannes Kazazyan Paşa, Ermeni kökenli Osmanlı maliyeci ve siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Tomas Terziyan</span>

Tovmas Terziyan Ermeni asıllı Osmanlı şair, oyun yazarı ve profesör.

<span class="mw-page-title-main">Nerses Varjabedyan</span> Osmanlı İmparatorluğunda patrik (1837-1884)

II. Nerses Varjabedyan Türkiye Ermenileri 72. patriği. Asıl adı Boğos'tur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.