Mimar Sinan tarafından tasarlanan ulu camiler listesi
Bu liste, Osmanlı mimarı Mimar Sinan'ın özgeçmişinde yapımını üstlendiği ulu camilerin bir listesidir. Listedeki 77 camiden 39'u İstanbul'da yer almaktadır.
Arka plan
Mimar Sinan, 1539'da sadrazam Ayas Mehmed Paşa tarafından Osmanlı baş mimarı görevine atandı. Sinan, 1588'deki ölümüne kadar görevde kaldı ve üç padişah döneminde görev yaptı: I. Süleyman (h. 1520-66), II. Selim (h. 1566–74) ve III. Murad (h. 1574–95).[1] Otobiyografisi Biyografik Yapı Anıları'nda (Teẕkiretü'l-bünyān) Sinan, 80 Cuma camisi (ulu cami) ve 400'den fazla küçük cemaat camisi (mescit) dahil olmak üzere 698 bina tasarladığını ifade etti.[2] Gerçekte, imparatorluk mimarlarından oluşan bir ekibe liderlik etti ve binalar toplu işler olurdu.[3] Sinan'ın kendisi padişah için üstlenilen büyük inşaat projelerinde yer aldı. Bunlar Şehzade Camii (1543–48), Süleymaniye Camii (1548–59), Kırkçeşme su işleri (1561–65), Büyükçekmece Köprüsü (1565–67) ve Edirne'deki Selimiye Camii (1568–74) idi. Bu tarihten sonra III. Murad döneminde büyük inşaat projeleri gerçekleştirmedi ve yaşlı bir insan olarak çalışmaları diğer mimarlara emanet etti.[4]
Aşağıdaki 77 Cuma camisinin listesi tarihçi Gülru Necipoğlu tarafından derlendi. Sinan'ın Mimarların Hediyesi (Tufetü'l-miʿmārīn) ve Biyografik Yapı Anıları (Teẕkiretü'l-ebniye) otobiyografilerine ekli listelere dayanmaktadır.[5] Liste, Sinan'ın restore ettiği eski camileri ve eski cemaat camilerinden Cuma camisine dönüştürülenleri içermemektedir.[6]
Cuma camilerin kronolojik listesi
| Tarih | Ad | Konum | Kubbe çapı | Listelenen ekleri |
|---|---|---|---|---|
| c. 1537 | Şah Sultan Camii | Eyüp, İstanbul | Kırma çatı | günümüze ulaşmayan derviş odaları |
| 1538/39–1540 | Haseki Sultan Camii | Haseki, İstanbul | 11,3 m (37 ft) | medrese, bimarhane, sıbyan mektebi |
| 1538–39 | Çavuşbaşı ya da Sütlüce Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) | Sütlüce, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1541–42 | Tercüman Yunus Bey Camii (kapsamlı bir şekilde yeniden inşa edildi) | Balat, İstanbul | kırma çatı | medrese |
| c. 1541–44 | Hadım Ali Paşa Camii | Diyarbakır, Turkey | 14,4 m (47 ft) | medrese |
| c. 1542–47 | Çukurcuma Camii (tamamen yeniden inşa edildi) | Tophane, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1543 | Nişanca Mustafa Çelebi Camii (tamamen yeniden inşa edildi) | Eyüp, İstanbul | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan hamam |
| 1543–44 | Osmanşah'ın annesi (mevcut değil) | Aksaray, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan medrese |
| c. 1543/44–1548 | Mihrimah Sultan Camii | Üsküdar, İstanbul | 11,4 m (37 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze |
| 1543–1548 | Şehzade Camii | Şehzadebası, İstanbul | 19 m (62 ft) | türbe, medrese, darülaceze, sıbyan mektebi, kervansaray |
| c. 1546–47 | Hüsreviyye Camii (iç savaşta ağır hasar gördü) | Halep, Suriye | yaklaşık 18 m (59 ft) | medrese |
| 1547–48 | Kara Camii şimdiki Sveti Sedmochislenitsi Kilisesi (20. yüzyılın başlarında kiliseye dönüştürüldü) | Sofya, Bulgaristan | 18,3 m (60 ft) | yok |
| 1548–59 | Süleymaniye Camii | Süleymaniye, İstanbul | 26,5 m (87 ft) | dört medrese, darülhadis, tıp fakültesi, darülkurra, bimarhane, darülaceze, kervansaray, hamam, sıban mektebi |
| 1550–1552/53 | Rüstem Paşa Camii | Tekirdağ, Türkiye | 13,3 m (44 ft) | darülaceze, medrese, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1550–57 | Takiyya el-Haseki Sultan Camii (kısmen mevcut) (bkz.Haseki Sultan İmareti) | Kudüs | darülaceze, günümüze ulaşmayan kervansaray | |
| 1551 | Hadim İbrahim Paşa Camii | Silivrikapı, İstanbul | 12 m (39 ft) | türbe, günümüze ulaşmayan hamam |
| 1551–65 | Çerkes İskender Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | yaklaşık 15 m (49 ft) | yok |
| c. 1552–57 | Rüstem Paşa Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Sapanca, Türkiye | kırma çatı | darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1552 | Merkez Efendi Camii (tamamen yeniden yapılmış) | Yenikapı, İstanbul | kırma çatı | hamam |
| c. 1552 | Tatar Han ya da Cuma Han Camii | Gözleve, Ukrayna | 6,0 m (19,7 ft) | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1553–54 | Kapıağası Mahmud Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) | Ahırkapı, İstanbul | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe ve medrese |
| 1553–54 | Defterdar Ebulfaz Mehmed Efendi Camii (mevcut değil) | Tophane, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1554–58/59 | Et-Tekiyyetü's-Süleymaniye | Şam, Suriye | 10 m (33 ft) | darülaceze, medrese |
| 1554–55 | Kazasker Abdurrahman Çelebi Camii (mevcut değil) | Çapa, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan türbe |
| 1554–55/56 | Sinan Paşa Camii | Beşiktaş, İstanbul | 12,6 m (41 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan hamam |
| 1555 (planned), c. 1565–71/72 | Gazi Ahmed Paşa Camii | Topkapı, İstanbul | 12 m (39 ft) | medrese, türbe |
| 1556–65/66 | Adliye Camii | Halep, Suriye | bilinmiyor | yok |
| c. 1557–60 | Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) | Samanlı (günümüzde Yalova) | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1557–60 | Rüstem Paşa Camii (mevcut değil) | Bolu, Türkiye | muhtemelen kırma çatı | günümüze ulaşmayan iki kervansaray |
| 1558 | Selimiye Camii | Konya | 12 m (39 ft) | (Mimarı muhtemelen Sinan'dır) |
| 1557–58 | Karagöz Bey Camii | Mostar, Bosna Hersek | 10,7 m (35 ft) | yok |
| 1559–60 | Haseki Sultan Camii (mevcut değil) | Svilengrad, Bulgaristan | kırma çatı | günümüze ulaşmayan darülaceze |
| 1559–60 | Cihangir Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Cihangir, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1559–60 | İskender Paşa Camii (kapsamlı yeniden inşa edildi) | Kanlıca, İstanbul | kırma çatı | türbe, günümüze ulaşmayan medrese ve hamam |
| 1559–60 | Ferhat Paşa Camii (kapsamlı olarak yeniden inşa edildi) | Kastamonu, Türkiye | kırma çatı | yok |
| c. 1560/61–1562/63 | Hürrem Çavuş Camii | Karagümrük, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1560–63/64 | Sultaniye Camii | Karapınar, Türkiye | 14,8 m (49 ft) | darülaceze, hamam, kervansaray |
| c. 1661–65 | Semiz Ali Paşa Camii | Marmaraereğlisi | kırma çatı | yok |
| c. 1561 | Rüstem Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) | Bolvadin, Türkiye | 13,9 m (46 ft) | yok |
| c. 1561–63 | Rüstem Paşa Camii | Tahtakale, İstanbul | 15,2 m (50 ft) | yok |
| c. 1563–70 | Mihrimah Sultan Camii | Edirnekapı, İstanbul | 20,3 m (67 ft) | medrese, hamam |
| 1562–63 | Ferruh Kethüda Camii | Balat, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1562–63 | Odabaşı Behruz Ağa Camii (büyük ölçüde yeniden inşa edildi) | Şehremini, İstanbul | kırma çatı | günümüze ulaşmayan hamam |
| c. 1562–63 | Binaemini Sinan Ağa Camii | Yenibahçe, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1562–63 | Lala Mustafa Paşa Camii | Erzurum, Türkiye | 10,6 m (35 ft) | yok |
| 1565–69/70 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Lüleburgaz, Türkiye | 12,5 m (41 ft) | medrese, günümüze ulaşmayan darülaceze, kervansaray |
| c. 1565–73 | Piyale Paşa Camii | Kasımpaşa, İstanbul | 6 × 8,9 m (29 ft) | yok |
| 1565–66 | Cenâbî Ahmet Paşa Camii | Ankara, Türkiye | 14,4 m (47 ft) | yok |
| c. 1565–69/70 | Firdevs Bey Cami | Isparta, Türkiye | 12,4 m (41 ft) | yok |
| c. 1564/65–1572/73 | Behram Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | 15,9 m (52 ft) | yok |
| c. 1566–70 | Lala Hüseyin Paşa Camii | Kütahya, Türkiye | 12,5 m (41 ft) | yok |
| c. 1566–78 | Sokollu Mustafa Paşa Camii (mevcut değil) | Budapeşte, Macaristan | bilinmiyor | günümüze ulaşmayan türbe |
| c. 1566/67–70 | Osman Şah Camii | Tırhala, Yunanistan | 18 m (59 ft) | yok |
| 1567–68 | Köse Hüsrev Paşa Camii | Van, Türkiye | 14,8 m (49 ft) | günümüze ulaşmayan medrese |
| 1567–68 | Mevlana Efendi Camii (tamamen yeniden yapıldı) | Üsküdar, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1567/68–1571/72 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Kadırgalimanı, İstanbul | 13 m (43 ft) | medrese, derviş odaları |
| 1567–74 | Sokollu Mehmed Paşa Külliyesi | Payas, Türkiye | yaklaşık 8 m (26 ft) | darülaceze, kervansaray |
| 1568–74 | Selimiye Camii | Edirne, Türkiye | 31,2 m (102 ft) | medrese, darülhadis, darülkurra |
| c. 1569–74 | Defterdar Mustafa Çelebi Camii (kubbe yeniden yapıldı) | Edirne, Türkiye | 12 m (39 ft) | yok |
| c. 1569–75 (1585–86 portico and courtyard) | Semiz Ali Paşa Camii | Babaeski, Türkiye | 14 m (46 ft) | günümüze ulaşmayan medrese |
| 1571–83 (expanded 1584–85/86) | Atik Valide Camii | Üsküdar, İstanbul | 12,7 m (42 ft) | medrese, darülkurra, bimarhane, derviş odaları, kervansaray, hamam |
| c. 1570–84 | Molla Çelebi Camii | Beyoğlu, İstanbul | 11,8 m (39 ft) | günümüze ulaşmayan hamam |
| 1570–71 | Murad Paşa Camii (kapsamlı tadilattan geçmiş) | Bağdat, Irak | bilinmiyor | yok |
| 1572–79/80 | Pertev Paşa Camii | İzmit, Türkiye | 16,4 m (54 ft) | yok |
| 1573–77 | Sokollu Kasım Bey Camii (kemeraltı kayıp) | Havsa, Türkiye | yaklaşık 13 m (43 ft) | darülaceze, hamam, günümüze ulaşmayan kervansaray |
| c. 1573–77/78 | Sokollu Mehmed Paşa Camii | Azapkapı, İstanbul | 11,8 m (39 ft) | hamam |
| c. 1575–88 | Ferhad Paşa Camii | Çatalca, İstanbul | 9,2 m (30 ft) | yok |
| c. 1576–85/86 | Hacı Ahmed Paşa Camii | Kayseri, Türkiye | 12,3 m (40 ft) | yok |
| 1577–90 | Zal Mahmud Paşa Camii | Eyüp, İstanbul | 12,4 m (41 ft) | türbe, çifte medrese |
| 1578–80/81 | Kılıç Ali Paşa Camii | Tophane, İstanbul | 12,7 m (42 ft) | türbe, hamam |
| 1580–81 | Şemsi Paşa Camii | Üsküdar, İstanbul | 8,2 m (27 ft) | türbe, medrese, günümüze ulaşmayan derviş odaları |
| 1583–86/87 | Muradiye Camii | Manisa, Türkiye | 10,6 m (35 ft) | darülaceze |
| 1584–85 | Mehmed Ağa Camii | Çarşamba, Istanbul | 11,8 m (39 ft) | türbe |
| 1584–85/86 | Mesih Mehmed Paşa Camii | Hırka-i Şerif, Istanbul | 12,8 m (42 ft) | türbe |
| 1584/85–88/89 | Nişancı Mehmed Paşa Camii | Karagümrük, İstanbul | 14,2 m (47 ft) | türbe |
| 1585 | Hacı Evhad Camii | Yedikule, İstanbul | kırma çatı | yok |
| 1585–86 | Ramazan Efendi Camii | Kocamustafapaşa, İstanbul | kırma çatı | yok |
| c. 1587–91 | Melek Ahmed Paşa Camii | Diyarbakır, Türkiye | 11,5 m (38 ft) | yok |
Ayrıca bakınız
- Osmanlı hanedanının yaptırdığı camiler
Kaynakça
- ^ Necipoğlu 2005, s. 27.
- ^ Necipoğlu 2005, ss. 135-136.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 135.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 181.
- ^ Necipoğlu 2005, ss. 558-561.
- ^ Necipoğlu 2005, s. 47.
Kaynakça
- The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9. The Age of Sinan: Architectural Culture in the Ottoman Empire. Londra: Reaktion Books. 2005. ISBN 978-1-86189-253-9.
Konuyla ilgili yayınlar
- Sinan's Autobiographies: Five Sixteenth-century Texts. Leiden: Brill. 2006. ISBN 978-90-04-14168-1.
