İçeriğe atla

Millî Meclis (Azerbaycan)

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi
7. Yasama Dönemi
Arma veya logo
Tür
Tür
Başkanlık
Başkan
Başkan Vekili
Başkan Yardımcısı
Yapı
Sandalye125
Siyasi gruplar
Hükûmet (68)
  •   YAP (68)

Bağımsız (44)

Diğer (13)

Boş (0)

  •   Boş (0)
Seçimler
Oylama sistemi
Liste usulü çoğunluk
Son seçim
2024 Azerbaycan genel seçimleri
Slogan
Azerbaycan'da iktidarın (gücün) kaynağı halktır!
Toplantı yeri
Website
Millî Meclisin resmi sitesi

Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi - (kısaca: MM) Azerbaycan Cumhuriyetinin anayasal devlet organı. Tek meclisli parlamentodur ve 125 milletvekilinden ibarettır. Milletvekilleri liste usulü çoğunluk sistemi, genel, eşit ve direkt seçim hukuk esasında hür, kişisel ve gizli oylama yolu ile 5 yıllık döneme seçiliyor.

Tarihçe

Azerbaycan siyasi tarihinde parlamento

İlk kez 21 Haziran 1918 tarihinde Azerbaycan Demokratik Cumhuriyetinin genel seçimlerle ilgili Kararnamesi kabul edildi. Kararnameye esasen Meclis 120 kişiden ibaret olacaktı. Ayrıca parlamento seçimlerinde 20 yaşına basan her iki cinsten kişiler oy kullana bilecekti. İstisna olarak yerel ve merkezi yönetimlerde çalışan kişiler Millî Meclise seçilemez, yalnızca oy kullanabilirler. Ek olarak akli dengesi yerinde olmayanlar, duyma engelliler ve kayyum altında olanlar oy kullanamazlar. Aynı zamanda mahpuslar ve askeri kaçaklar da oy kullanamazlar. Seçimlere katılmak için en az 100 imza toplanmalıdır.[1]

Millî Meclisin kurulması

30 Ağustos 1991'de Azerbaycan yeniden bağımsızlığını kazandıktan sonra, 18 Ekim tarihinde "Bağımsızlıkla ilgili Anayasal Kararname" Yüksek Sovyet tarafından kabul edildikten sonra parlamento ile ilgili reformlara başlandı.

Yüksek Sovyetteki Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku üyeleri parlamentonun oturumlarının az olmasına itiraz ederek onun daha etkin çalışması için 50 kişiden ibaret Millî Şura'nın yaratılması için teklifte bulundular.

Uzun süren tartışmalardan sonra çoğunluğu eski AKP üyeleri olan Yüksek Sovyet, eski Ayaz Mutallibov iktidarı 25'i iktidarı destekleyenler, 25'i Bağımsız Azerbaycan Demokratik Bloku (İttifakı) veya kısaca Demblok üyelerinden ibaret 50 kişilik Millî Şura'nın oluşturulmasına izin verdiler.

Böylece 1991'in sonlarına kadar 360 kişiden ibaret olan Yüksek Sovyet'in sürekli etkin olacak organı Millî Şura yaratıldı. Buna rağmen Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti 1995 tarihine kadar etkin olmuştur.

1995'ten itibaren Azerbaycan'ın anayasal yasama organı Millî Meclistir ve 5 yılda bir Millî Meclise 125 seçim bölgesinden liste usulü çoğunluk seçim sistemiyle 125 milletvekili seçiliyor.

Sonuncu kez 2000 Azerbaycan genel seçimlerinde 100 milletvekili liste usulü çoğunluk seçim sistemi, 25 milletvekili ise nispi oylama sistemi ile seçildi. 2002 Referandumu ile nispi temsil kaldırıldı.

Millî Meclis tarihinde milletvekili transferi ilk ve son kez 1. dönem MM'de 1998'de gerçekleşti. 5 YAP milletvekili, 2 bağımsız milletvekili eski meclis başkanı Resul Guliyev'in yeni genel başkan seçildiyi Azerbaycan Demokrat Partisine geçti. Böylece Azerbaycan Demokrat Partisi ana muhalefet partisi statüsünü AHCP ve AMİP'ten aldı.

Merkez teşkilatı

  • Milli Meclisin Aparatı (İşler Müdürlüğü)

Meclis yapısı

Millî Meclis 125 milletvekilinden oluşur. Bunlardan 4 kişi meclis yönetiminde temsil edilmektedir.

15 daimi komite ve milletvekillerinden oluşan 2 komisyon (Disiplin ve Hesaplayıcı) var.

Millî Meclis Ofisinin Başkanı, Başkanın 1 yardımcısı, katiplik, 10 bölüm, 23 sektör işleri müdürlüğü hizmetlerinden oluşur.

Başkanlık

Ana maddeler: Azerbaycan Millî Meclisi başkanları listesi ve Azerbaycan Millî Meclisi başkan yardımcıları

Millî Meclisin başkanlığı 4 kişiden ibarettir:

  • Başkan
  • Başkanın 1. Yardımcısı
  • 2 Başkan Yardımcısı

Komisyonlar

Komite ve KomisyonBaşkanParti
Hukuk siyaseti ve Devlet Kuruculuğu KomitesiAli HüseynliYeni Azerbaycan Partisi
İnsan Hakları KomitesiZahit OruçBağımsız
Savunma, Güvenlik ve Yolsuzluk ile mücadele KomitesiZiyafet AskerovYeni Azerbaycan Partisi
Doğal Kaynaklar, Enerji ve Çevre KomitesiSadık KurbanovYeni Azerbaycan Partisi
Ekonomi Siyaseti, Sanayi ve Mülkiyet KomitesiTahir MirkişiliYeni Azerbaycan Partisi
Bayındırlık Siyaseti KomitesiTahir RızayevYeni Azerbaycan Partisi
İş ve Sosyal Siyaset KomitesiMusa GuliyevYeni Azerbaycan Partisi
Sağlık KomitesiEhliman EmiraslanovYeni Azerbaycan Partisi
Kamu Dernekler ve Dini Kuruluşlar KomitesiFezail İbrahimliVatandaş Dayanışması Partisi
Aile, Kadın ve Çocuk Meseleleri KomitesiHicran HüseynovaYeni Azerbaycan Partisi
Gençler ve Spor KomitesiAdil AliyevBağımsız
Bilim ve Eğitim KomitesiBahtiyar AliyevBağımsız
Kültür KomitesiFazıl MustafaBüyük Kuruluş Partisi
Yerel Meseleler KomitesiSiyavuş NevruzovYeni Azerbaycan Partisi
Uluslararası İlişkiler ve Parlamentolararası İlişkiler KomitesiSamet SeyidovYeni Azerbaycan Partisi
Disiplin KomisyonuEldar İbrahimovYeni Azerbaycan Partisi
Hesaplayıcı KomisyonuEldar GuliyevBağımsız

Siyasi partilerin temsili

Mecliste en az 25 milletvekili bulunduran siyasi partiler meclis grubu kurma hakkına sahiptir. Millî Meclis kurulduğundan bu yana (1995'ten) hiçbir parti (iktidar partisi YAP dahil) Meclis Grubu oluşturmamıştır.

Milletvekilleri dağılımı

Ana madde: 2024 Azerbaycan genel seçimleri

[2]

Parti Genel Başkan Başlangıç Mevcut Değişim Statü
YAPYeni Azerbaycan Partisiİlham Aliyev
68 / 125
68 / 125
Sabitİktidar
-Bağımsızlar-
44 / 125
44 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
VHPVatandaş Dayanışması PartisiSabir Rüstemhanlı
3 / 125
3 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
AHDAdalet, Hukuk, Demokrasi PartisiKudret Hasanguliyev
2 / 125
2 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
AVPAna Vatan PartisiFezail Ağamalı
1 / 125
1 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
ADMPAzerbaycan Demokratik Maarifçilik PartisiElşen Musayev
1 / 125
1 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
AMİPAzerbaycan Millî İstiklâl PartisiArzuhan Alizade
1 / 125
1 / 115
Sabitİktidarı destekleyen
BAKBüyük Azerbaycan PartisiElşad Musayev
1 / 125
0 / 115
Sabitİktidarı destekleyen
BKP
(BQP)		Büyük Kuruluş PartisiFazıl Mustafa
1 / 125
1 / 115
Sabitİktidarı destekleyen
DİPDemokratik Islahatlar PartisiAsım Mollazade
1 / 125
1 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
MCPMillî Cephe PartisiRazi Nurullayev
1 / 125
1 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
REALCumhuriyetçi Alternatif Partisiİlgar Mammadov
1 / 125
1 / 125
Sabitİktidarı destekleyen
Toplam125125

Yasama dönemleri

Ana madde: Azerbaycan Millî Meclisi Yasama dönemleri
Seçimler Dönem Tarih Üye sayısı
1990 genel seçimleriAzerbaycan Yüksek Sovyeti 12. Dönem1990-1991360
Geçiş DönemiAzerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti1991-1995360
Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Şûrası 1992-1995 50
1995 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 1. Dönem1995-2000124
2000 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 2. Dönem2000-2005124
2005 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 3. Dönem2005-2010125
2010 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 4. Dönem2010-2015125
2015 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 5. Dönem2015-2020125
2020 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 6. Dönem2020-2024125
2024 genel seçimleriAzerbaycan Millî Meclisi 7. Dönem 2024-günümüz 125

Faaliyeti

Karar Yeter Sayı
Referandum 83
Cumhurbaşkanlığı Seçimi
Parlamento Seçimi
Milletvekilliği Statüsü
Dönemin ilk toplantısının onaylanması
Millî Meclisin Kapalı Oturumları
Belediye Seçimleri 63
Millî Meclis Başkan ve Başkan Yardımcılarının Seçimi
Millî Meclis Komite, Komisyon Başkanı, Başkan Yardımcısı ve Üye Seçimi
Milletvekili Dokunulmazlığının Kaldırılması
Milletvekilliğinin Düşürülmesi
Hesaplar Odası Başkan, Başkan Yardımcısı ve Denetçinin Atanması
Devlet madalyası
İdari birimler ve Devlet Sınırları
Uluslararası Anlaşmaların Onaylanması ve Feshi
Devlet Bütçesinin Onaylanması ve Kontrolü
İnsan Hakları Vekilinin Seçilmesi
Askerî Doktrinin Onaylanması
Cumhurbaşkanı Kararnamesinin Onaylanması
Başbakanın Atanmasına Onay
Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve İstinaf Mahkemeleri Hakimlerinin Atanması
Başsavcının Atanması veya Görevden Alınmasına Kabulü
Cumhurbaşkanının Görevden Düşürülmesi
Hakimlerini Görevden Alınması
Bakanlar Kurulu Güvenoyu
Merkez Bankası Yönetim Kurulu Üyesinin Atanması veya Görevden Alınması
Savaş İlanı veya Barışın Kabulü
Af İlanı
Olağanüstü Hal İlanı veya İptali
Millî Mecliste Kanun Kabulü
Olağanüstü Toplantı 42
Meclis Grubu oluşturma 25

Kaynakça

  1. ^ "ADR–100: Muğan Sovyer Cumhuriyetinin feshi ve Karabağdaki olaylar". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2020. 
  2. ^ "Resmi seçim sonuçları". 16 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Büyük Millet Meclisi</span> Türkiye Cumhuriyetinin parlamentosu

Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), Türkiye Cumhuriyeti'nin yasama organıdır. 23 Nisan 1920'de Osmanlı Devleti'nin İtilaf Devletleri'nce işgaline direniş göstermek üzere kurulmuştur. Asli görevi yürütmeyi denetlemektir ve yasama erkini kullanır. "Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir" ilkesi, TBMM'nin varoluşunun temel dayanağını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti</span> ilk Azerbaycan cumhuriyeti (28 Mayıs 1918-28 Nisan 1920)

Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti, Azerbaycan Halk Cumhuriyeti veya kısaca Azerbaycan Cumhuriyeti, Doğu Kafkasya'da yerleşmiş ve yüzölçümü 147.629 km2 olan, Müslüman ve Türk toplumlarında kurulan ilk laik ve demokratik devlet. Nüfusu 2 milyon kişiye ulaşan cumhuriyetin sınırları kuzeyde Kuzey Kafkasya Cumhuriyeti, kuzeybatıda Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti, batıda Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti ve güneyde İran'la belirlenmiştir. Azerbaycan'da en büyük şehir olan Bakü'nün Bolşevik Bakü Sovyeti'nin kontrolünde olması nedeniyle, AHC'nin geçici başkenti Gence olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">1961 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 12. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1961 Türkiye genel seçimleri, 15 Ekim 1961 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi 12. yasama döneminde görev yapacak 450 milletvekilini belirlemek için yapılan genel seçim. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından yapılan ilk genel seçimlerdir. 1961 Senato seçimleri ile aynı gün yapılan seçimlerde milletvekili seçimi zarfları "pembe", Cumhuriyet Senatosu seçimi zarfları ise "yeşil" renkli olarak belirlenmişti.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin devlet yapısı</span>

Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin devlet yapısı, Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, başkanlık sistemi ile yönetiliyordu. Belli bir sisteme göre devlet başkanı, hükûmet başkanı ile çok partili sistemin işlediiği demokratik cumhuriyetti. Yasama görevi seçmenler tarafından seçilen milletvekillerinin oluşturduğu parlamentonun ve yürütme görevi hükûmeti oluşturan bakanlar kurulu ve devlet başkanına aitti. Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin fiilen yönetiminde olan topraklar, hukuki olarak Azerbaycan'a bağlıdır. Ayrıca ülkenin Birleşmiş Milletler üyesi hiçbir devlet ile diplomatik ilişkisi yoktu.

Azerbaycan Halk Cephesi Partisi veya kısaca AHCP, Azerbaycan'daki muhalif siyasi parti. 1989'da 15 kurucu üye liderliğinde kuruldu. 1989-1992'li yıllarda Azerbaycan'da büyük güç ve söz sahibi olan siyasi kuruluş olmuştur. 1995'te partileşme sürecine girdi. 1995'te Partinin 1. (Kuruluş) Kurultayı düzenlendi ve parti resmen kuruldu. 1 Eylül 1995 tarihinde parti resmî kayıtlara alındı. Şu anda Demokratik Kuvvetlerin Millî Şurası'nin üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Westminster modeli</span> Birleşik Krallıkın parlamenter sistemi

Westminster modeli, Birleşik Krallık'ın demokratik parlamenter sistemine verilen isimdir. Bu sistem ismini İngiltere Parlamentosu'nun merkezi olan Westminster Sarayı'ndan almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da siyaset</span>

Azerbaycan'da siyaset yarı başkanlık cumhuriyeti çerçevesinde gerçekleşirken, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Devlet başkanı'dır, Azerbaycan'ın Başbakanı'sa, hükûmet başkanlığı yapıyor. İcra gücü cumhurbaşkanı ve hükûmet tarafından uygulanmaktadır. Yasama yetkisi hem hükûmet hem de parlamentoya aittir. Yargı — yürütme ve yasama organından bağımsızdır.

Azerbaycan Millî Meclisi 1. dönem milletvekilleri listesi, 1995 Azerbaycan genel seçimleri, 1995, 1996, 1998 ve 1999 Azerbaycan ara genel seçimleri ile seçilen milletvekillerinden oluşan 1. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

<span class="mw-page-title-main">Merkezî Seçim Komisyonu (Azerbaycan)</span>

Merkezi Seçim Komisyonu, Azerbaycan Cumhuriyeti'nde Azerbaycan Millî Meclisi'nde temsil olunan siyasi partilerin çıkardıkları üyelerden oluşan, Azerbaycan’daki genel yönetim ve denetimini yürüten, aynı zamanda da seçimlerin yargısal denetimini sağlayan karma egemen üst yargı merciidir.

Azerbaycan Millî Meclisi Yasama dönemleri, Azerbaycan Millî Meclisi'nin tarihçesi, kurulduğu 12 Kasım 1995 tarihinden 2020 yılına kadar 5 yasama dönemine ayrılır.

Azerbaycan Millî Meclisi 2. dönem milletvekilleri listesi, 2000 Azerbaycan genel seçimleri, 2001, 2002, 2003 ve 2004 Azerbaycan ara genel seçimleri ile seçilen milletvekillerinden oluşan 2. dönem Azerbaycan Parlamentosu.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti Parlamentosu</span>

Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Parlamentosu, 7 Aralık 1918 tarihinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi</span>

Nahçivan Özerk Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nin en yüksek yasama organıdır.

<span class="mw-page-title-main">2005 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2005 Azerbaycan genel seçimleri, 6 Kasım 2005 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 3. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">2000 Azerbaycan genel seçimleri</span>

2000 Azerbaycan genel seçimleri, 5 Kasım 2000 tarihinde yapılan ve Azerbaycan Millî Meclisi 2. döneminin 125 yeni üyesinin belirlendiği seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Kerimli</span>

Ali Kerimli - Azerbaycanlı siyasetçi; avukat ; Yerel Yönetimler üzere Devlet Müşavirliği Bölgesel Yönetimlerle İş Daire Başkanı (1992); Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Kâtipi (1993); Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi 1. ve 2. dönem milletvekili; Azerbaycan Halk Cephesi Partisi 2. Genel Başkanı (2001); Azatlık İttifakı kurucu üyesi (2005-2010); AHCP-Müsavat İttifakı kurucu ortağı (2010); Milli Şura kurucu üyelerinden biri (2013-) ve Koordinasyon Kurulu Üyesi (2014-)

<span class="mw-page-title-main">Ziyafet Askerov</span>

Ziyafat Askerov - Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi 1., 2., 3., 4., 5. ve 6. dönem milletvekili, Hukuk Profesörü.

<span class="mw-page-title-main">Resul Guliyev</span> Azerbaycanlı siyasetçi

Resul Bayram oğlu Guliyev, Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisinin eski başkanı, Azerbaycan Demokrat Partisi eski genel başkanı, Açık Toplum Partisi kurucu lideri ve Gelecek Azerbaycan Partisi’nin lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Cemil Hasanlı</span> Azerbaycanlı tarihçi, yazar ve devlet adamı

Cemil Polathan oğlu Hasanlı Azeri tarihçi, yazar ve siyasetçi. 1993-2011'de Bakü Devlet Üniversitesi'nde ve 2011-2013 yılları arasında ise Hazar Üniversitesi'nde profesör olarak görev aldı. Elçibey hükûmetinin son yılında Genel Meseleler üzere Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Müşaviri görevinde çalıştı. 1994-2005 senelerinde Azerbaycan Halk Cephesi Partisinin insanî meseleler üzere genel başkan yardımcısı görevinde bulunmuş ve AHCP üyesi olarak 2. ve 3. dönüm Azerbaycan Cumhuriyeti Millî Meclisi milletvekili seçilmiştir. 2013 Azerbaycan cumhurbaşkanlığı seçiminde muhalefetin kurduğu Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası başkanı seçilen Hasanov, ortak aday olarak seçimlere katılmış ve %5,53 oy alarak seçimleri ikinci sırada bitirmişti. 2013'ten beri Demokratik Kuvvetlerin Millî Şûrası'nın lideridir.

<span class="mw-page-title-main">Güney Afrika Parlamentosu</span>

Güney Afrika Parlamentosu, Güney Afrika'nın yasama organıdır; Mevcut Güney Afrika Anayasası uyarına göre, iki taraflı Parlamento bir Ulusal Meclis ve Ulusal İller Konseyi'nden oluşur. Mevcut 27. Meclis ilk olarak 22 Mayıs 2019 tarihinde toplandı.1910'dan 1994'e kadar, parlamento üyeleri güney Afrika beyaz azınlığı tarafından seçildi. Evrensel oy hakkı olan ilk seçimler 1994 yılında yapıldı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.