İçeriğe atla

Millet Partisi (1948)

Başlığın diğer anlamları için Millet Partisi sayfasına bakınız.
Millet Partisi
KısaltmaMİLLET
Genel başkanYusuf Hikmet Bayur
KurucuFevzi Çakmak
Kuruluş tarihi20 Temmuz 1948
Kapanış tarihi27 Ocak 1954[1]
ÖnceliDemokrat Parti
ArdılıCumhuriyetçi Millet Partisi
İdeolojiMuhafazakârlık
Türk milliyetçiliği
Muhafazakâr liberalizm
Siyasi pozisyonSağ

Millet Partisi (kısaca MİLLET), 1948-1954 yılları arasında etkin olan Türk siyasi partisi. Partinin kurulmasının en önemli nedenlerinden biri Demokrat Parti'nin Cumhuriyet Halk Partisi'ne sert muhalefet yapmamasıydı.

Kuruluşu

Millet Partisi, Demokrat Parti içerisinde muhalif olduğundan partiden ihraç edilen ve ayrılan üyelerden oluşan bir grup tarafından 20 Temmuz 1948'de Ankara'da kuruldu. Parti kurucuları arasında; Fevzi Çakmak, Osman Bölükbaşı, Enis Akaygen, Yusuf Hikmet Bayur, Kenan Öner, Osman Nuri Köni, Mustafa Kentli ve Sadık Aldoğan vardı. Mareşal Fevzi Çakmak'ın fahri başkanlığını yaptığı partinin ilk genel başkanı Hikmet Bayur olurken, Osman Nuri Köni ilk genel başkan vekili ve Mustafa Kentli de ilk genel sekreteri oldu.[2]

Parti, kuruluşundan başlayarak iktidardaki Cumhuriyet Halk Partisi ile muhalefetteki Demokrat Parti'ye çok sert eleştiriler yöneltti. CHP'nin din ve laiklik anlayışına şiddetle karşı çıkan parti, DP'nin bir muvazaa partisi olduğunu ve gerçek muhalefeti kendilerinin yaptığını ileri sürdü. Özellikle yıllardır bir tabu olarak görülüp eleştirilemeyen Milli Şef'e yönelttikleri eleştiriler oldukça ilgi uyandırdı. Partinin programında demokratik bir yönetim kurulması, Altı Ok'un anayasadan çıkarılması, kişi özgürlüklerinin genişletilmesi, genel bir kalkınma programının hazırlanması ve liberal bir iktisat politikasının izlenmesi gibi görüşlere yer verildi. Parti ayrıca cumhurbaşkanının tek dönem için seçilmesini ve çift meclis sistemine geçilmesini de savunuyordu.[3]

Muhalefet yılları

Parti, seçim kanununda yapılan değişiklikleri yeterli görmeyerek 1948'de yapılan ara seçimlere katılmadı. Yusuf Hikmet Bayur'un genel başkanlığında 14 Mayıs 1950 genel seçimlerine 22 ilden aday göstererek katılan parti, ülke genelinde %3,11 oy oranıyla 250.414 oy alarak pek başarılı olamadı. Gösterdiği adaylardan sadece Osman Bölükbaşı, Kırşehir'den Türkiye Büyük Millet Meclisine girebildi. Millet Partisi laikliğe aykırı politika ürettiği gerekçesiyle 1954'te, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi Reisi Memduh Balamir tarafından kapatıldı. 1951 ara seçimlerinde partinin oy oranının %8,0'e çıkmasına rağmen gösterdiği hiçbir aday seçimleri kazanamadı.

3 Eylül 1950 yerel seçimlerine 28 ilde katılan Millet Partisi; Afyonkarahisar, Bingöl, Çankırı ve Kırşehir il merkezlerinde, Bünyan, Hınıs, Karaisalı, Saimbeyli, Şabanözü ve Tekman ilçe merkezlerinde ve Burdur ili Karamanlı bucağında belediye başkanlıklarını kazandı.[4]

Kapatılışı

1950'de ilk kongresini yapan partinin bir yıl sonra yaptığı kongre sonucunda Mustafa Kentli genel başkanlığa getirildi. 1952'de yapılan üçüncü kongrede genel başkanlığı bu kez Enis Akaygen devraldı. Bu kongre sırasında bir grup partili delegenin Atatürk'ün kabrine çiçek koymayı reddetmesi, parti içerisinde çeşitli anlaşmazlıklara yol açtı. Bu anlaşmazlıklar partinin 27-29 Haziran 1953'te toplanan beşinci büyük kongresinde açık bir çatışmaya dönüştü ve ilk genel başkan Hikmet Bayur, partinin dinci ve gericilerin eline geçtiğini öne sürerek MP'den istifa etti.[3] Hikmet Bayur'un istifası bir suç duyurusu olarak kabul edilip parti hakkında soruşturma açıldı. 7 Temmuz 1953'te parti yöneticilerinin evleri aranıp ifadeleri alındıktan bir gün sonra, soruşturmanın sağlıklı bir biçimde yürütülebilmesi için parti faaliyetleri geçici olarak durduruldu. Ankara 3. Sulh Ceza Mahkemesi'nde açılan dava sonucunda partinin "dini esasa dayanan ve gayesini saklayan bir cemiyet olduğu" sonucuna varıldı ve parti 27 Ocak 1954'te resmen kapatıldı.[3]

Millet Partisi (1948) ve seçimler

Türkiye Büyük Millet Meclisi
Seçim Genel Başkan Oy Sandalye Meclis Sıra Kurulan Hükûmetler
# %±# ±
1950
Yusuf Hikmet Bayur		368,537
%4,6
—
1 / 487
— Muhalefet 3. —

Yerel Seçimler

Seçim Genel Başkan Oy Harita
# %±
1950
Yusuf Hikmet Bayur		58.131 %3,8 -

Genel Başkanlar Listesi

# Genel Başkan Görev Başlangıcı Görev Bitişi Görev Süresi
1 Yusuf Hikmet Bayur20 Temmuz 1948' 1 Haziran 1952 3 yıl 10 ay 12 gün
2 Mustafa Kentli 1 Mayıs 1952 18 Haziran 1952 1 Ay 17 Gün
3 Enis Akaygen18 Mayıs 1952 29 Haziran 1953 1 yıl 11 ay 11 gün
(2) Mustafa Kentli 29 Haziran 1953 27 Ocak 1954' 6 ay 29 gün

Kaynakça

  1. ^ "Cumhuriyet Döneminde Kurulan ve Kapanan Siyasi Partiler 27 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", tesav.org.tr
  2. ^ Zürcher, Erik Jan (2003). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi (16 bas.). İstanbul: İletişim. ss. 312, 325, 339, 363, 373. ISBN 975-470-514-3. 
  3. ^ a b c "Millet Partisi kuruldu". Cumhuriyet Ansiklopedisi 1923-2000. 2. Cilt (3. bas.). İstanbul: YKY. Mayıs 2002. ss. 132-133. 
  4. ^ Kudret Gazetesi, 08.09.1950, sf. 1

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (1946)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1946–1960)

Demokrat Parti, 7 Ocak 1946'da kurulan, kurulduğu yıl yapılan seçimlerde azınlıkta kalıp 4 yıl sonra yapılan seçimlerde 27 yıllık tek parti dönemini sona erdiren Türk siyasi partisi olarak bilinir. Sırasıyla 1950, 1954 ve 1957 seçimlerini kazanmış ve 10 yıl boyunca iktidar olmuştur. Demokrat Parti, 27 Mayıs 1960 askeri darbesi ile iktidardan düşürülmüş ve 29 Eylül 1960'ta kapatılmıştır. Demokrat Parti'nin kısaltması DP olarak yazılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Fevzi Çakmak</span> 2. TSK Genelkurmay Başkanı

Mustafa Fevzi Çakmak, Türk asker, siyasetçi ve devlet adamı. Türkiye'nin Mustafa Kemal Atatürk'ten sonraki ikinci ve son mareşali. İlk Millî Savunma Bakanı ve Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Cumhuriyet dönemindeki ilk genelkurmay başkanı ve Osmanlı İmparatorluğu'nun 3 Şubat 1920 ile 5 Nisan 1920 tarihleri arasındaki Harbiye Nazırı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Osman Bölükbaşı</span> Türk siyasetçi

Hacı Osman Bölükbaşı, halk arasında "Anadolu Fırtınası" ve "T(I)RT Osman" lakaplarıyla tanınan Türk öğretmen ve siyasetçi. 1950, 1954, 1957, 1961, 1965 ve 1969 Türkiye genel seçimlerinde milletvekili olarak meclise girmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Anavatan Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–2009)

Anavatan Partisi, 1983 yılında Turgut Özal tarafından kurulmuş olan eski siyasi parti. Resmî kısaltması "ANAP" şeklindedir. 1983'ten 1991'e kadar aralıksız olarak tek başına iktidarda kalmış, 1996 ile 2002 yılları arasında da çeşitli koalisyon hükûmetlerinin içinde yer almıştır. 31 Ekim 2009 tarihinde Demokrat Parti ile birleşmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Doğru Yol Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1983–2007)

Doğru Yol Partisi, Demokrat Parti (DP) ve Adalet Partisi (AP)'nin siyasi mirasçısı olduğu kabul edilen eski siyasal parti. 1983 yılında, 12 Eylül Darbesi'nde kapatılan Adalet Partisi'nin devamı olarak kurulan DYP, 2007 yılında adının değiştirilmesiyle Demokrat Parti adı altında yeniden yapılanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Parti (Türkiye)</span> Türkiyede eski bir siyasi parti

Demokratik Parti, 1970-1980 yılları arasında faaliyet göstermiş Türk siyasi partisi. Demokrat Parti'nin gerçek siyasal mirasçısı olma iddiasıyla ortaya çıktı. Celâl Bayar'ın desteğiyle 1973 seçimlerinde başarı sağlayan parti, 1975 yılında çözülmeye başladı. 1977 seçimleri ile birlikte siyasi arenadaki gücünü kaybettiyse de 1978 yılında Bülent Ecevit başkanlığında kurulan 42. Türkiye Hükûmetinde yerini aldı.

<span class="mw-page-title-main">1950 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 9. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1950 Türkiye genel seçimleri, 14 Mayıs 1950 tarihinde düzenlenen ve TBMM 9. dönem milletvekillerinin belirlendiği seçim. "Gizli oy, açık tasnif" yönteminin ilk kez uygulandığı 1950 seçimleri, Türkiye tarihinin ilk demokratik seçimi olarak kabul edilir. 1946 genel seçimlerinden sonra, Cumhuriyet tarihinde tek dereceli olarak düzenlenen ve birden fazla partinin katıldığı ikinci milletvekilliği genel seçimidir.

<span class="mw-page-title-main">1954 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 10. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1954 Türkiye genel seçimleri, 2 Mayıs 1954 tarihinde TBMM'de görev yapacak 10. dönem milletvekilleri için yapılan seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1957 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 11. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1957 Türkiye genel seçimleri, 27 Ekim 1957 tarihinde TBMM 11. dönem milletvekillerini belirlemek için yapılan genel seçimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">1961 Türkiye genel seçimleri</span> TBMM 12. dönem milletvekillerini belirleyen seçim

1961 Türkiye genel seçimleri, 15 Ekim 1961 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi 12. yasama döneminde görev yapacak 450 milletvekilini belirlemek için yapılan genel seçim. 27 Mayıs Darbesi'nin ardından yapılan ilk genel seçimlerdir. 1961 Senato seçimleri ile aynı gün yapılan seçimlerde milletvekili seçimi zarfları "pembe", Cumhuriyet Senatosu seçimi zarfları ise "yeşil" renkli olarak belirlenmişti.

<span class="mw-page-title-main">Hürriyet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1955–1958)

Hürriyet Partisi, ispat hakkı tanınması meselesinde parti yönetimiyle ters düştükleri için DP'den ayrılan 19 muhalif milletvekili tarafından 20 Aralık 1955'te kurulan merkez partisi.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Köylü Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1952–1958)

Türkiye Köylü Partisi, Demokrat Parti'den ayrılan bir grup tarafından sınıf temeline dayanmadan köylüyü savunmak için 19 Mayıs 1952'de kuruldu. Genel başkanı Remzi Oğuz Arık'tı. Türkiye Köylü Partisi ile yaptığı görüşmeler sonrası Liberal Köylü Partisi kendini feshederek bu partiye katıldı. Ayrıca Toprak, Emlak ve Serbest Teşebbüs Partisi ve Müstakiller Birliği ile de birleşme sağlandı.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Millet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1954–1958)

Cumhuriyetçi Millet Partisi, 1954-1958 yılları arasında etkinlik gösteren siyasi parti. 27 Ocak 1954'te kapatılan Millet Partisinin yerine 10 Şubat 1954 tarihinde kurulmuştur. Kurucuları arasında Osman Bölükbaşı, Ahmet Tahtakılıç, Hasan Koçdemir, Enis Akaygen ve Suphi Batur yer alır. Genel başkanlığına Osman Bölükbaşı getirildi. 2 Mayıs 1954'te yapılan genel seçimlerde oyların 4,85'ini aldı ve yalnızca Kırşehir ilinde seçimleri kazanarak 5 milletvekili çıkardı. 27 Ekim 1957'de de 7,13 oy oranıyla 4 milletvekilliği kazandı. 16 Ekim 1958'de Türkiye Köylü Partisi ile birleşerek Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisinin (CKMP) kuruluşunda yer aldı.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (1958–1969)

Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi, 16 Ekim 1958'de Cumhuriyetçi Millet Partisi ile Türkiye Köylü Partisi'nin birleşmesiyle kurulan siyasi parti. Kurucuları arasında Osman Bölükbaşı, Ahmet Tahtakılıç, Hasan Koçdemir, Enis Akaygen ve Suphi Batur yer alır. CMP Genel Başkanı Osman Bölükbaşı yeni partinin de başkanı seçildi. CKMP, 1961 genel seçimlerinde %14 oy alarak CHP ve AP'den sonra üçüncü parti olmuştur. 1962 yılında kurucusu ve genel başkanı Osman Bölükbaşı istifa ederek partiden ayrılmıştır. 1965'te Alparslan Türkeş ile birlikte "Ondörtler"in çoğu partiye girmiştir. Aynı yıl Alparslan Türkeş genel başkan seçilmiştir. 1969'da Milliyetçi Hareket Partisi adını almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Demokrat Parti (2007)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Demokrat Parti, 23 Haziran 1983 tarihinde kurulan, 27 Mayıs 2007 tarihinde Demokrat Parti adını alan, Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "DP" şeklindedir. Simgesi kırattır. TBMM'de 3 milletvekili ile temsil edilmektedir. Genel Başkanı Gültekin Uysal'dır. Yargıtay kayıtlarına göre Türkiye'de kayıtlı olan en eski kuruluşlu siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Cumhuriyet Halk Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti

Cumhuriyet Halk Partisi, 9 Eylül 1923 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren bir siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "CHP" şeklindedir. Simgesi Altı Ok'tur. TBMM'de 128 milletvekili ile ana muhalefeti temsil eden partidir. Genel başkanı Özgür Özel'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yusuf Hikmet Bayur</span> Türk siyasetçi ve tarihçi (1891-1980)

Yusuf Hikmet Bayur, Türk siyasetçi ve tarihçi. Türk devrim tarihi konusundaki çalışmalarıyla tanınmıştır. 1933–1934 yılları arasında İsmet İnönü tarafından kurulan hükûmette Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanı olarak yer almıştır. Bu görevinden önce 1932–1933 ve 1927–1928 yılları arasında Türkiye Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreterliği görevini sürdürmüştür. 1925–1927 yılları arasında Yugoslavya, 1928–1931 yılları arasında ise Afganistan Büyükelçisi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Millet Partisi (1962)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1962–1981)

Millet Partisi (MP), 1962-1981 arasında Türkiye'de faaliyet göstermiş siyasal parti.

<span class="mw-page-title-main">Enis Akaygen</span> Türk politikacı

Mehmed Enis Akaygen, Türk diplomat ve siyasetçi.

Güç Birliği Cephesi, 1957 Türkiye genel seçimleri öncesinde Cumhuriyetçi Millet Partisi ve Cumhuriyet Halk Partisi olmak üzere muhalefet partilerinin iktidardaki Demokrat Parti hükûmetine karşı oluşturduğu siyasi işbirliği oluşturma fikridir. Ancak aynı yıl seçim kanununda yapılan değişiklik ile siyasi partilerin seçimde işbirliği yapmaları yasaklandığından işbirliği fikri sözde kalmış, seçimlerden sonra parti birleşmeleri yoluyla fiili olarak kısmen gerçekleşmiştir. Bu işbirliğine tepki olarak Demokrat Parti tarafından Vatan Cephesi oluşturulmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.