İçeriğe atla

Millî park

Arjantin Los Cardones Millî Parkı

Millî Park veya Ulusal Park, doğa koruma amaçlı kullanılan park. Genellikle, egemen bir devletin sahibi olduğu doğal, yarı-doğal veya gelişmiş bir arazi üzerine kurulur. Her devlet kendi millî parklarını farklı şekilde belirlese de, ortak fikir "vahşi doğanın" gelecek nesil için korunması ve ulusal gururu sembolü olarak betimlenmesidir. Millî Park kavramı ve uygulaması dünyada ilk kez, 1872 yılında ABD'nde 899100 hektar büyüklüğündeki Yellowstone Millî Parkı ilanını sağlayan özel bir kanunla başlatılmıştır.

Türkiye'de millî park

Türkiye'de 2873 sayılı Millî Parklar Kanunu'nun 2. maddesinin "Tanımlar" bölümünde millî parkın tanımı şöyle yapılmıştır;

Millî Park Bilimsel ve estetik bakımdan, millî ve milletlerarası ender bulunan tabiî ve kültürel kaynak değerleri ile koruma, dinlenme ve turizm alanlarına sahip tabiat ve gezinme parçalarıdır.

Türkiye'de de; 31 Ağustos 1956 tarihinde kabul edilen 6831 sayılı Orman Kanunu'nda millî park kavramı ilk kez yasal zeminde yerini almıştır. İlgili kanunun "Millî parklar" başlığı altındaki 25. maddesinde şu ifade geçmektedir;

Orman Genel Müdürlüğü; mevkii ve özelliği dolayısıyla lüzum göreceği ormanları ve orman rejimine giren sahaları; bilim ve fennin istifadesine tahsis etmek, tabiatı muhafaza etmek, yurdun güzelliğini sağlamak, toplumun çeşitli spor ve dinlenme ihtiyaçlarını karşılamak, turistik hareketlere imkân vermek maksadıyla, millî parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma sahaları ve orman mesire yerleri olarak ayırır, düzenler, yönetir ve gerektiğinde işletir veya işlettirir.

6831 sayılı Orman Kanununun 25. maddesinin ilk uygulaması ise, 1958 yılında ilan edilen Yozgat Çamlığı Millî Parkı'nın ilanıdır.

Türkiye'de Ocak 2024 yılı itibarıyla 49[1] adede ulaşan millî parkların 8.845,66 km² olan toplam alanı, ABD'de bulunan 8.983,18 km² büyüklüğündeki Yellowstone Millî Parkı'nın toplam alanı ile hemen hemen aynı büyüklüktedir.[2][3]

Kaynakça

  1. ^ "Milli Parklar". www.tarimorman.gov.tr. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024. 
  2. ^ "National Park Service Land Resources Division Listing of Acreage (Summary)" (İngilizce). nps.gov. 31 Aralık 2011. 31 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2019. 
  3. ^ "Milli Parklar (MP), 1958-2017". milliparklar.gov.tr. 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Türkiye'deki millî parklar listesi, Türkiye'de bulunan millî parkların derlendiği listedir. Türkiye'de millî park kavramı ilk kez Selahattin İnal tarafından gündeme getirilmiş, "doğa koruma alanlarının millî park statüsü taşıması gerektiği ve doğal güzellik ile turistik potansiyel kıstaslarına göre belirlenmesi gerektiği" savunulmuştur. Kavram, 31 Ağustos 1956 tarihinde kabul edilen Orman Kanunu'nun 25. maddesinde yer bularak ilk kez yasal düzlemde yer almıştır. Kanunla millî parkların sorumluluğu kendisine verilen Orman Genel Müdürlüğü, gerekli gördüğü ormanlık bölgelerin fauna ve florasının korunması şartıyla bilimsel ve halka açık spor ile mesire alanı olarak kullanılması amaçlarıyla herhangi bir bölgeyi millî park ilan etmekle yetkili kılınmış, iki yıl sonra kurulan Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü ile görev bu kuruma devredilmiştir. 1983 yılına kadar yalnızca orman örtüsüne sahip olan yerler millî park dâhilinde değerlendirilirken 9 Ağustos 1983 tarihinde kabul edilen Millî Parklar Kanunu ile ormanlık olmasa bile tarihî, turistik ya da kültürel değeri haiz alanların da millî park ilan edilmesi sağlanarak tabiat parkı, tabiat koruma alanı, tabiat anıtı gibi yeni koruma statüleri tesis edilmiştir. Kanunun güncel hâline göre Tarım ve Orman Bakanlığı tasarrufunda olan millî park alanlarının belirlenmesi bu bakanlığın yanı sıra imar konularında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ve tarihî ile turistik konularda Kültür ve Turizm Bakanlığının görüşleri alınarak sağlanmakta olup cumhurbaşkanlığı kararnamesinin yayımlanmasıyla resmiyete kavuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gölyazı, Terme</span> Samsun Termede bir Mahalle

Gölyazı, Samsun'a bağlı bir mahalledir. 9 Ocak 1997 tarihinde Kabalı köyü ile birleşmek suretiyle belediye statüsü alarak beldeye dönüştü. 12 Kasım 2012'de TBMM'de kabul edilen 6360 sayılı kanun ile mahalle oldu.

Doğa koruma alanı ya da tabiatı koruma alanı, doğal çevrenin koruma ve inceleme amaçlarıyla korunduğu alan. Bu alanlar, bilim ve eğitim bakımından önem taşıyan, nadir bulunan, tehlikeye maruz kalan ve kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve doğal olayların meydana getirdiği seçkin örnekleri içeren ve kesinlikle korunması gerekli olup, sadece bilimsel ve eğitsel amaçlarla kullanılmak üzere ayrılmış doğa parçalarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çamkoru Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0022)

Çamkoru Tabiat Parkı, Çamlıdere ilçesi sınırları içinde, Ankara'nın 110 km kuzeybatısında bir tabiat parkıdır. Tabiat parkında ayrıca Çamkoru Göleti bulunur. 215 hektar büyüklüğünde olan tabiat parkını Eski Ankara-Bolu devlet kara yolu park sahasını ikiye böler.

Türkiye'deki tabiat parkları listesi, Türkiye'de bulunan tabiat parklarının derlendiği listedir. Tarım ve Orman Bakanlığı kayıtlarına göre Türkiye'de 266 adet tabiat parkı bulunmaktadır. 1 Aralık 1983'te tabiat parkı ilan edilen Ölüdeniz Kıdrak Tabiat Parkı, Türkiye'nin ilk tabiat parkıdır. Sınırları içerisinde yirmi altı farklı tabiat parkı bulunduran İstanbul, bu bakımdan en zengin il olup yüz ölçümü 19.624,27 hektar (196,2427 km2) olan Ayvalık Adaları Tabiat Parkı, Türkiye'nin en geniş tabiat parkıdır. En son 23 Kasım 2023'te tabiat parkı olarak ilan edilen yer, Kâğıthane Hasdal Tabiat Parkı'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tabiat parkı</span>

Tabiat parkı, halkın eğlenme ve dinlenmesine uygun, manzara bütünlüğü içinde, yabani hayvan ve bitki örtüsüne sahip doğa parçasıdır.

Ölüdeniz-Kıdrak Tabiat Parkı, Muğla'nın Fethiye ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkı.

<span class="mw-page-title-main">Güzeldere Şelalesi Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0104)

Güzeldere Şelalesi Tabiat Parkı, Düzce ili, Gölyaka ilçesi, Güzeldere köyü sınırlarında, 22,76 ha alanda, 2011 yılında ilan edilen tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gölcük Gölü (Bolu)</span> Boluda göl

Gölcük Gölü, Bolu il merkezinin 13 km güneyinde bulunan yapay göl. Alanı 4,5 hektar, çevresi 1.300, yükseltisi 1.217 metredir. Göl ve çevresi tabiat parkı ilan edilerek koruma altına alınmıştır. Göl kıyısındaki yapı, Orman Bakanlığına ait devlet konukevidir.

<span class="mw-page-title-main">Tunca Vadisi Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0190)

Tunca Vadisi Tabiat Parkı, Rize'nin Ardeşen ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">İncüvez Çamlığı Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0112)

İncüvez Çamlığı Tabiat Parkı, Zonguldak'ın Alaplı ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Üçtepeler Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0174)

Üçtepeler Tabiat Parkı, Yozgat'ın Sorgun ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Tavşanburnu Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0168)

Tavşanburnu Tabiat Parkı, Aydın'ın Didim ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Musaözü Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0141)

Musaözü Tabiat Parkı Eskişehir ilinin Tepebaşı ilçesinin coğrafi sınırları içerisinde kalan tabiat parkıdır. Eskişehir - Kütahya D 230 kara yolu üzerinde kent merkezine 22 kilometre mesafede ve 50 hektar büyüklüğündedir.

<span class="mw-page-title-main">Suuçtu Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0157)

Suuçtu Tabiat Parkı, Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Çamlıca Tabiat Parkı</span> Kütahyada tabiat parkı

Çamlıca Tabiat Parkı, Kütahya ilinin Merkez ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Fatih Çeşmesi Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0090)

Fatih Çeşmesi Tabiat Parkı İstanbul ilinin Eyüpsultan ilçesinde bulunan bir tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Belen Geçidi Tabiat Parkı</span> Hatayda tabiat parkı

Belen Geçidi Tabiat Parkı, Hatay ilinin Belen ilçesi sınırları içinde yer alan tabiat parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Gölcük Tabiat Parkı</span> Tabiat Parki (05.01.0007)

Isparta Merkez ilçenin güney batısında yer almaktadır. Isparta iline 5 ila 13 km, Burdur iline 25 km uzaklığındadır. Parka asfalt yol ile ulaşım sağlanabilir. Gölcük gölü ve çevresine, sahip olduğu bitki örtüsü, yaban hayatı, jeomorfolojik yapısı, peyzaj güzellikleri ve rekreasyon olanakları dolayısıyla korunan alan statüsü verilmiştir. 58880 dekar büyüklüğündeki alan 19.11.2008 tarih ve 2008/4422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile alan Gölcük Tabiat Parkı olarak ilan edilmiş, karar 31.12.2008 tarih ve 2008/27097 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve alan yasal koruma statüsünü kazanmıştır. Alanın önemli bir kısmı 1. derece doğal sit alanındır. Erozyon çalışmaları kapsamında 1956 yılında ağaçlandırma çalışmasına başlanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü</span> Türkiyede millî parklar ve doğa korumasından sorumlu kamu kurumu

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü (DKMP), Türkiye'deki millî parklarının, tabiat parklarının, sulak alanların ve yaban hayvanlarının korunması amacıyla 1958 yılında kurulmuştur.