Miletopolis
Miletopolis (Eski Yunanca: Μιλητόπολις) | |
| Diğer adı | Miletoupolis (Melde bayırı) |
|---|---|
| Konum |  Bursa, Mustafakemalpaşa |
| Bölge | Misya |
| Tür | Yerleşim |
| Tarihçe | |
| Kuruluş | Lokalizasyonu MÖ 1. yüzyıl |
| Kültür(ler) | Helenistik Dönem, Roma Dönemi |
| Bağlı olduğu | Milet kolonisi, Attika-Delos Deniz Birliği |
| İlgili kişi(ler) | Kyzikoslular, Atinalılar, Miletoslular |
| Sit ayrıntıları | |
| Buluntu(lar) | Nekropol alanı, tapınak kalıntıları, hamam kalıntıları, mimari yapılar, lahitler, bronzdan Apollon heykeli, seramik parçaları, Miletopolis kökenli yazıtlar, figürler, sikkeler, Athena büstü, adak levhalar [1] |
| Kazı tarihleri | 1. kazı (1975), 2. kazı (2008). |
| Arkeologlar | Hazal Çıtakoğlu |
| Durum | Harabe |
Port City Miletoupolis | |
Miletopolis (Eski Yunanca: Μιλητόπολις) veya Miletoupolis (Μιλητούπολις) Antik Mysia bölgesinin kuzeyinde, Macestus ve Rhyndacus nehirlerinin birleştiği noktada kurulmuş bir şehir. Adını şehrin batısından geçen günümüzde Simav Çayı olarak bilinen Macestus Nehri'nden alır.
Yerleşim
Strabon’a göre Miletopolis bir Milet kolonisiydi. MÖ 1. yüzyılda şehir göl kenarında bulunmaktaydı. Bu göl, Miletopolitis ya da Artynias Gölü olarak adlandırılmıştır. Önemli bir liman kenti olan Miletopolis günümüzde Ulubat gölüne 17 km, Manyas Gölü’ne 27 km, Marmara Denizi'ne 37 km uzaklıktadır.
Araştırma tarihi
Bursa Mustafakemalpaşa yakınlarında Melde bayırı (Üçkürnalı) olarak bilinen mevkide 1975 yılında Bursa İzmir kara yolu çalışmalarında kentin bir bölümü ortaya çıkmış ve kurtarma kazısı yapılmıştır.[2] Bu kurtarma kazısı dışında herhangi bir bilimsel kazı çalışması yapılmamıştır. Kazılarında elde edilen Nümismatik ve Arkeolojik bulgular ışığında elde edilen veriler kısıtlıdır. Kuruluşu hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, Kyzikoslular, Atinalılar veya Miletoslular tarafından kurulmuş olması muhtemeldir.
Antik kaynaklarda adı geçen kentin ayrıca bir liman kenti olduğu, Hadriyanus dönemi sikkeleri ve Atina vergi listeleri arşivinden anlaşılmaktadır.[3][4]
Tarihçe
Kentin MÖ 7. yüzyılda kurulduğu düşünülmektedir. Başlangıçta Miletopolis’in bir koloni kenti olarak kurulduğu konusuna ışık tutacak yeterince veri yoktur. Miletopolis'in MÖ 5. yüzyılda Attika-Delos Deniz Birliği'ne üye olduğu ve bu birliğe MÖ 410-409 yıllarında vergi ödediği kayıtlarda bulunmaktadır.[2] Bir diğer olguya göre antik kent Miletopolis'te MÖ 4. yüzyılda darp edilen sikkelerin ön yüzünde Athena başı, arka yüzünde ise baykuş bulunmaktadır. Kentin MÖ 4. yüzyılda bağımsız kent statüsüne girdiği gözükmektedir. Arkeolojik bulgular ışığında bakılırsa, kentte çıkan sikkeler üzerindeki betimlemeler ve Kentte çıkan bazı yazıtlarda Miletopolis kentinin Atina ile büyük bağlantısının olduğu netlik kazanmıştır. Miletopolis antik şehir ilk 1974 yılı Bursa-İzmir kara yolu çalışmaları sırasında tespit edilmiş, bu sebeple antik şehrin tahrip olacağı düşünülüp hafriyat durdurulmuştur. 1975 yılında Arkeolojik kazıma başlanmasıyla buradaki veriler kesinlik kazanmıştır.[5] Kazı çalışmalarında Antik Kenti çevreleyen Miletopolis Höyüğün 130x70 cm boyutlarındaki kısmı kaldırılmış yol yapımına devam edilmiştir.[6] Burada çıkan verilere göre M.Ö 100'de kurulduğu Yunan arşiv ve belgelerinde adı geçmektedir. MÖ.4.yüzyılda bazı sikkelerde Miletopolist'en olarak kayıtlarda geçen kentte, 2008 yılında yeniden kurtarma kazısı yapılarak Miletoplis Antik Kentinin bir kısmı gün yüzüne çıkartılmıştır.[3][4] Miletopolis Antik Tarihi ile araştırma yapan belgesel yönetmeni Tekin Gün, Karacabey harası sırtlarında 20 civarında döneme ait mezar ve kalıntılarının bulunduğunu dile getirmiştir.[7][8] Miletopolis Antik Kentinde yapılan arkeolojik kazılarda, bir tapınak, tapınak kalıntıları, hamam kalıntıları, mimari yapılar, ahitler, adak levhaları, mezar stelleri,[9] bronzdan bir Apollon heykeli, büst, seramik parçaları bulunmuştur. Miletopolis kökenli yazıtlar Bursa Arkeoloji Müzesi'nde sergilenmektedir.
Limanın Konumu
Akademik çalışmalar ışığında antik kent üzerinde arkeolojik araştırmaları değerlendiren ve Miletopolis hakkında araştırma yapan bilim insanları, Uluslararası 3. Mustafakemalpaşa Sempozyumu Geçmişten Geleceğe Mustafakemalpaşa adlı eserin 75 ve 116 sayfalarda geçen Liman kenti Miletopolis bölümlerinde şöyle açıklamakta: Antik kent limanı Attik-Delos Deniz Birliği'ne üye olan kentin limanının olması kaçınılmaz bir gerçektir. Ancak, günümüze kadar yapılan arkeolojik araştırmalarda ''Üçkurnalı'' Melde Bayırı ve çevresinde limana ait olabilecek herhangi bir yapı kalıntısı ve arkeolojik veriler ile karşılaşılmamıştır. Yapılan araştırmada, kentin yakın çevresinde yer alan Tatkavaklı mahallesi, Derecik, Ocaklı, Yumurcaklı, Yolağzı ve Ovaazatlı köylerinde ve muhtelif yerlerde antik limana ait olabilecek kalıntılar tespit edilmeye çalışılmıştır.[10] Bunun neticesinde Araştırma yaptığımız köylerde muhtarlar veya köy azaları ile birebir görüşülmüş, çevre hakkındaki bilgilerine başvurulmuştur. Yapılan araştırmada limanla bağlantılı olabilecek herhangi bir yapı kalıntısına rastlanmamıştır. Ancak söz konusu köylerde tekil sayıda mimari parçalara rastlanmış ve bu mimari blok taşların ''Miletopolis Höyüğü''- Melde Bayırı'ndan getirildiği öğrenilmiştir. Yüzeyde limana ait herhangi bir yapı kalıntısına rastlanmayan kentin limanının belirlenebilmesi için bölgenin geçirdiği coğrafi değişim ve depremlerin irdelenmesi gerekmektedir. Nitekim, Uluabat ve Manyas Gölleri Kuzey Anadolu Fay Hattı içerisinde yer alan bölgede Antik Çağ'dan günümüze kadar birçok deprem meydana geldiği ve bu hareketli zemin özellikle Kuvater'de hızlı bir jeomorfolojik gelişim-değişim geçirmiştir.[11] Türkiye'nin ilk kadın jeoloğu Ervin Lahn'a göre, Neojen Dönem'de Bursa-Gönen depresyonu muhtemelen çöküntü alanında büyük bir göl oluşmuş; Kuvater Dönem'de meydana gelen hareketlenme neticesinde ise bu büyük göl, dört ayrı küçük göle dönüşmüştür. Uluabat Gölü'nde yapılan jeolojik ve jeomorfolojik araştırmalar gölün; Geç Holosen'de akarsu yataklarının setlenmesiyle meydana geldiğini göstermektedir.[12] Bölgede akarsu yataklarının eğimi azdır ve nehirlerin biriktirme hızı oldukça fazla olduğu saptanmıştır.[13] Zamanla karasallaşan küçük göllerden geriye Uluabat ve Manyas Gölü kalmıştır. 1910'lü yıllarda Philippson, Miletopolis antik kent, Melde civarında müze tarafından kurtarma kazılarının yapıldığı alanın hemen batısında bir bataklığın varlığından söz etmektedir. Nitekim yaptığı çizimde de bataklığın konumunu açıkça göstermiştir. Günümüzde ise söz konusu bataklığın tamamen kurumuş olduğu, üzerinde yer yer inşaatlar yapıldığı gözlenmiştir.
Araştırma ve Kazılar
Hala gizemini koruyan antik şehir hakkındaki bilgilerin araştırılması gerekmektedir. Miletopolis yerleşiminin Miletoslular, Kyzıkoslular veya Atinalılar arasından kimin kurduğu net olarak bilinmemektedir. Bununla beraber geniş ve kapsamlı arkeolojik kazılar sonrası netlik kazanabileceği düşünülmektedir. Ayrıca Berlin - Altes Museum da sergilenen Menofanların M.Ö.1.yüzyıl'a ait mezar kabartması (Roma'da yaşam ve ölüm),Günümüzde Bursa – Mysia, Miletopolis yakınında çıkarılmış olup antik yerleşimin üzerinde Roma hakimiyetinin varlığını güçlendirmektedir.1902 yılında bölgeyi ziyaret eden bir diğer bilim adamı ise coğrafyacı Alfred Philippson'dur.[14] Philippson, yazdığı eserde, günümüzde “Melde Bayırı” olarak adlandırılan tepenin sol tarafında yer alan bataklıktan ve bataklık etrafında tespit ettiği mimari bloklardan bahsetmektedir. Burasının Miletopolis kenti (Kirmasti) ve kente ait liman olduğu konusunda vurgu yapmaktadır. Philippson, Rhyndakos Nehri'nin getirdiği alüvyonlar sayesine bölgenin zamanla dolduğunu ve arkeolojik kültür varlıklarının zamanla toprak altında kaldığını belirtmektedir.[7] Hasluck ise Miletopolis'in Kyzikos'un egemenlik bölgesi içinde bulunduğunu bildiren araştırmacılardan biridir. Eserinde kentin yerinin Mihaliç veya Melde'de olabileceği görüşlerine yer vermektedir.[15] Ancak, gözlemlerinde Miletopolis sikkelerinin Melde'de çok yoğun olarak çıktığını, Mihaliç'te ise çok nadir olduğunu belirtmektedir. Hasluck, sonuç olarak Melde etrafında yoğun olarak gözlemlediği mimari kalıntılardan ve sikkelerde kentin lokalizasyonu Melde Bayırı ve çevresine vermektedir. J. Artue Munro da, Hasluck gibi Miletopolis'i Melde Bayırı civarına lokalize eden araştırmacılardan birisidir.[16] Kentle ilgili kesinleştirilemeyen soruların cevabını 1975 yılında, Bursa Arkeoloji Müdürlüğü başkanlığında yapılan arkeolojik kazılar ve Alman Epigraf Elmar Schwertheim vermiştir. Melde Bayırı'nda yapılan arkeolojik kazılarda, bir tapınak, “C sondajı” olarak adlandırılan alanda ise, hamama ait yapı kalıntıları tespit edilmiştir . Yapılan kurtarma Schwertheim ise; Kyzikos ve yöresi yazıtlarının 2. serisinde Miletopolis kökenli tüm yazıtları yayınlamıştır. Gerek arkeolojik kazılar gerekse, Schwertheim tarafından yayınlanan yazıtlar kentin lokalizasyon problemini ortadan kaldırmıştır. Yapılan bu araştırma ve kazılar Hellenistik ve Roma Dönemi'nde kentin oldukça önemli bir yer olduğunu gözler önüne sermektedir. Kazılarda tespit edilen mimari yapılar, lahitler, heykel ve M.Ö. 6-5. yüzyıla tarihlenen çeşitli seramik parçaları antik kentin Melde Bayırı'nda olduğu kanaatini güçlendirmiştir.[7]
Buluntular
Yapılan bilimsel arkeolojik açma ve kazılarda Roma İmparatoruna ait bir tapınağın kalıntıları yivli sütunlar, mask kabartmalar, sütun başlıkları, alınlıklar ve çeşitli motiflerle işlenmiş mermer parçaları, 1.13 boyunda bronzdan yapılmış bir Apollon heykeli bulunmuştur. Tapınak kalıntıları arasında bulunan oda girişlerine ait kaide ve sütunlar, mask kabartmalar tapınağın giriş bölümüne ait olduğu sanılmaktadır. Kazılarda ayrıca Apollon heykeline ait parçalar, hamam kalıntıları, yıkık sütunlar arasında mozaik parçaları ve erken Bizans dönemine ait harabe kalıntıları bulunmuştur. Ayrıca Karacabey harasına yakın sırtlarda 20 civarında aile mezarı bulunmuştur.[7]
Galeri
Kaynakça
Özel
- ^ ÇITAKOĞLU, Hazal (2016). Miletoupolis Kökenli mezar Stelleri ve Adak Levhaları. Editörler: Sezai Sevim, Murat Çubukçu, Halit Ersöz,. ss. 117,139. ISBN 9786058748521. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ a b Tekin Gün:Makale http://www.mootol.com/Yazi2366/miletopolis 10 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b Liman Kenti Miletopolis/ HARBOUR CITY OF MILETOPOLIS/ Mustafakemalpaşa Sempozyumu I. Cilt, 13-14-15 Mayıs 2016 / Bursa-Mustafakemalpaşa
- ^ a b Miletopolis/ Uluslararası ІІІ. Mustafakemalpaşa Sempozyumu
- ^ J. Dedeoğlu, “Miletopolis Kazısı 1975-A Sondaj Çukuru Hafriyat Raporu”, TAD 24/1, 1977
- ^ B. Yalman, “ Miletopolis Hafriyatı 1975”, TAD 24/1, 1977,
- ^ a b c d GÜN, Tekin (2020). DİRENEN TARİH (2) Bir belgeselcinin gözünden Türkiye'deki Antik Bolge ve Kentleri-(2011 2020) MYSİA (MİSYA). Academia edu. ss. 83,85. 25 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2022.
- ^ Miletopolis Belgeseli:Yönetmen Tekin Gün 31 Eki 2012 https://www.dailymotion.com/video/xuqxov
- ^ M. Şahin, Miletopolis Kökenli Figürlü Mezar Stelleri ve Adak Levhaları,(2000)
- ^ GÜN, Tekin (2020). DİRENEN TARİH (2) Bir belgeselcinin gözünden Türkiye'deki Antik Bolge ve Kentleri-(2011 2020) MYSİA (MİSYA) (PDF). Türk Bilimi. ss. 83,84,85.
- ^ DUMANKAYA, Oktay (2016). Liman Kenti Miletoupolis. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 101,116. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ E. Lahn, Türkiye Göllerinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Hakkında bir Etüt, Maden Teknik Arama Yayınları, (Ankara 1948).
- ^ GÜNDÜZ, Serkan (2016). Uluslararası 3. Mustafakemalpaşa Sempozyumu. T.C.Kültür ve Turizm Bakanlığı. ss. 101,116. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021.
- ^ A. Philippson, Reisen und Forschungen im westlichen Kleinasien Heift III (Gotha 1913).
- ^ F. W. Hasluck, Cyzicus, (Cambridge 1910).
- ^ J. A. R. Munro, Dascylium, JHS 32, 1912,
Genel
Dış bağlantılar
| Otorite kontrolü |
|
|---|
