İçeriğe atla

Mikalojus Daukša

Varniai'deki Mikalojus Daukša heykeli
Babėnai'deki Daukša Meşesi

Mikalojus Daukša (Mikalojus Daugsza, Lehçe: Mikołaj Dauksza ve Mikolay Dowksza gibi alternatif yazımları da bulunur;[1] 1527'den sonra - 16 Şubat 1613, Medininkai), Litvanyalı ve Latin[2] dini yazar, çevirmen ve bir Katolik kilisesi yetkilisiydi. Litvanya hümanistleri arasında, o sırada Büyük Dükalık'ta kullanımda olan Eski Doğu Slavcası ve Lehçe üzerinde Litvancayı yasalaştırma ve teşvik etme ihtiyacının önemini ifade eden ilk kişi olarak bilinir.[3] Daukša'nın Jacob Ledesma kateşizminin Litvanca çevirisi, Litvanya Büyük Dükalığı'nda yayınlanan ilk Litvanca kitap idi.

Muhtemelen 1527'den sonra Litvanya Büyük Dükalığı topraklarında bir yerde (Babėnai'de?) doğdu.[4][5][6] Daukša muhtemelen eğitimini Vilnius'ta ve Batı Avrupa Üniversitelerinden birinde aldı.[6] Birkaç dil biliyordu ve Rotterdam'lı Erasmus ve Philip Melanchthon'un kitaplarını da içeren kişisel bir kütüphanesi vardı.

Daukša, Medininkai'nin (günümüzde Varniai) bir kanonu ve Samogitia'nın resmi bir üyesiydi.[7] Piskopos Merkelis Giedraitis'in himayesinde İspanyol Cizvit teolog Jacobo Ledesma'nın kateşizmini tercüme etti.[8] Jakub Wujek'in Lehçe çevirisinden çevrilen kitap, 1595'te yayınlandı ve paganizmle mücadele araçlarından biri oldu. Paganizm o zamanlar Litvanya'da hala yaygındı. Çalışma aynı zamanda Litvanya'nın güçlü Radziwill ailesi tarafından desteklenen Reform hareketinin Katolikliğe yönelik artan tehdidine karşı koymaya da yardımcı oldu. Aynı zamanda Litvanya Büyük Dükalığı'nda basılan ilk Litvanca kitaptı.

1599'da Daukša bir başka önemli eseri yayınladı: Jakub Wujek'in Lehçe vaaz koleksiyonunun Litvanca çevirisi olan Katolik Postil.[9] Bu eserin biri Latince, diğeri Lehçe olmak üzere iki ön sözü vardır.[10] Lehçe önsözünde Daukša, Litvancanın Büyük Dükalık'ta tanıtılmasını savunmakta ve Litvanya ulusu ve devletinin kısa bir tanımını vermektedir.[2][10] Kitap, Kateşizm'nden daha değerli ve önemli olarak kabul edilir ve Litvancanın olağanüstü yapıtlarından biri olarak kabul edilir.[6]

Çevirilerinde Daukša, hem doğu Yüksek Litvanca hem de Samogitçe'den etkilenen merkezi Yüksek Litvanca lehçesini kullandı.[5] Yazılı Litvancanın öncülerinden biri olarak, aralarında mokytojas (öğretmen), valia (irade), įkvėpimas (esin) ve išmintis (bilgelik) gibi çeşitli ihtiraların tanıtılmasıyla tanınır.[6] Daukša'nın Postilla'da kullandığı aksan işaretleri Litvanca açısından özel bir öneme sahiptir.

Kaynakça

  1. ^ Konstantinas Jablonskis (1973). Lietuvių kultūra ir jos veikėjai (Litvanca). Vilnius: Mintis; Lietuvos TSR mokslų akademija. s. 129. Mikolay Dowksza 
  2. ^ a b Eugenija Ulčinajtė (February 2004). "Latinitas jako część litewskiej historii kultury i literatury" (PDF). Terminus (Lehçe). Kraków: Ośrodek Badań nad Renesansem, Jagiellonian University (2). 29 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Kasım 2007. 
  3. ^ Popularna encyklopedia powszechna (Lehçe). 2001. ISBN 83-85719-59-8.  r |ad1= eksik |soyadı1= (yardım); r |ad2= eksik |soyadı2= (yardım)
  4. ^ Gordon B. Ford, (Ed.) (1969). Old Lithuanian Texts of the Sixteenth and Seventeenth Centuries with a Glossary. The Hague: Mouton.  r eksik |soyadı1= (yardım)
  5. ^ a b As cited in: "Mikalojus Dauksa". Postilla 400. Samogitian Cultural Association. 13 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2007. 
  6. ^ a b c d Vilniaus vardai. Vilnius: R. Paknio leidykla. 2006. ss. 36-37. ISBN 9986-830-96-6.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ Polish Biographical Dictionary
  8. ^ Full title in (Litvanca)Kathechismas arba mokslas kiekwienam priwalvs. Paraszytas per D. Iakvba Ledesma Theologa Societatis IESV
  9. ^ Full title in (Litvanca)
    Postilla catholicka. Tai est izguldimas ewangeliu...
  10. ^ a b "The Preface Unto Benevolent Reader". Lithuanian Classic Literature Anthology. 26 Kasım 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2008. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Litvanya</span> Kuzeydoğu Avrupada yer alan Baltık ülkesi

Litvanya, resmî adıyla Litvanya Cumhuriyeti, Kuzey Avrupa'daki Baltık bölgesinde yer alan bir ülkedir. Baltık Devletlerinden biri olup Baltık Denizi'nin doğu kıyısında yer alır. Kuzeyde Letonya, doğu ve güneyde Belarus, güneyde Polonya ve güneybatıda Rusya ile sınırı vardır. Batıda ise İsveç ile deniz sınırı bulunur. Litvanya, 65.300 km²'lik bir alanı kaplar ve 2,86 milyon nüfusa sahiptir. Ülkenin başkenti, aynı zamanda en büyük şehri de olan Vilnius'tur. Diğer büyük şehirler sırasıyla Kaunas, Klaipėda, Šiauliai ve Panevėžys'dir. Litvanlar, etnolinguistik olarak Balt halklarının bir parçasıdır ve Hint-Avrupa dil ailesinin Baltik kolunda hayatta kalan birkaç dilden biri olan Litvanca dilini konuşurlar.

<span class="mw-page-title-main">Litvanca</span> Litvanyanın resmi dili

Litvanca, Litvanya'nın resmî dili. 1918'de Litvanya'nın resmî dili olarak kabul edilen Litvanca, Hint-Avrupa dillerine özgü ortak biçimlerden hareketle direkt olarak açıklanabilecek tek yaşayan dildir. Günümüzde yaklaşık 4 milyon kişi Litvancayı anadili olarak konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Vytautas</span>

Vytautas Orta Çağ Litvanyası'nın en ünlü hükümdârlarından biri. Vytautas;(1392–1430) döneminde, Litvanya ve Rutenya'yı kapsayan Litvanya Büyük Dükalığı'nı yönetmiştir. Ayrıca Hrodna (1370–1382) ve Lutsk (1387–1389) prensliği yapmıştır. Hussites Krallığı döneminde ön plana çıkmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lipka Tatarları</span>

Lipka Tatarları Polonya Tatarları, 6 asırlık bir zaman diliminde, günümüzde Polonya, Litvanya ve Belarus'un sınırları içerisinde yaşayan kendine özgü geleneklere ve yaşantıya sahip bir topluluktur. Tatarlar'ın ilk olarak Avrupa topraklarına göç etmeleri Altın Orda Devleti'nin içerisinde yaşadığı karışıklıklardan sonraki döneme denk gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Vilnius Konferansı</span>

Vilnius Konferansı veya Vilnius Ulusal Konferansı, 18-23 Eylül 1917 tarihleri arasında Vilnius'ta bir araya gelen, Rus İmparatorluğu, Polonya Krallığı ve Alman İmparatorluğu'ndan bağımsızlık sağlayıp ayrı bir Litvanya devleti kurma amacıyla toplanan konferanstır. Konferans bağımsız bir Litvanya'nın ilan edilmesi misyonuyla görevlendirilen yirmi üyeli Litvanya Konseyi'ni seçti. Litvan halkının iradesine sahip olduğunu savunan konferans bu doğrultuda konseye ve kararlarına yetki verdi. Konferans Litvanya'nın bağımsızlığa giden yolda temel yol gösterici ilkeleri oluştururken Litvanya'nın siyasi yapısı ile ilgili her türlü konuya daha sonra seçilecek olan Litvanya Kurucu Meclisi'nin karar vereceğini savundu.

Litvanya Cumhuriyeti Anayasası Litvanya Cumhuriyeti'nde kabul edilen tüm yasalar için temel olan anayasa. 25 Ekim 1992'de yapılan referandumda onaylanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Aušra</span>

Aušra veya Auszra ilk ulusal Litvanya gazetesi idi. İlk sayı 1883'te Almanya'nın Doğu Prusyası Ragnit'te yayınlandı. Daha sonra aylık olarak Tilsit'te yayınlandı. Sadece kırk konu yayınlanmış ve tiraj 1.000'i aşmamış olsa da, sonuçta bağımsız bir Litvanya Devleti (1918-1940) ile sonuçlanan Litvanya ulusal uyanışının başlangıcına işaret etmesi önemli bir olaydı. Litvanya basın yasağının Çarlık makamları tarafından uygulandığı 1883 ve 1904 yılları arasındaki bu döneme Aušros gadynė denir. Mali zorluklar nedeniyle baskı 1886'da durdurulmuştur.

Litvanya Hristiyan Demokrat Partisi Litvanya'daki bir Hristiyan demokratik siyasi partisiydi.

<span class="mw-page-title-main">Saliamonas Banaitis</span>

Saliamonas Banaitis (

<span class="mw-page-title-main">Stanisław Narutowicz</span> Litvanyalı avukat ve politikacı

Stanisław Narutowicz (

<span class="mw-page-title-main">Antanas Poška</span>

Antanas Paškevičius - Poška, Litvanyalı bir gezgin ve antropologun yanı sıra Litvanya'daki Esperanto hareketinin aktif bir üyesiydi. En çok 1929-36 yıllarında Hindistan'a yaptığı yolculukla tanınır. Hindistan'da Sanskrit eğitimi aldı ve Bombay Üniversitesi'nden antropoloji dalında lisans derecesi aldı ardından Shina dilini konuşan insanlar üzerine Kalküta Üniversitesi'nde doktora tezini yazdı, ancak savunamadı. Hindistan'ın entelektüel seçkinleriyle etkileşime girdi ve antropolojik keşiflere katıldı. Rabindranath Tagore ile bir araya geldi ve bazı eserlerini Litvancaya çevirdi. Poška 1936'da Litvanya'ya döndü ve gazeteci olarak çalışmaya başladı. Litvanya'daki Holokost sırasında üç Litvanyalı Yahudi'yi sakladığı için Uluslararası Dürüstler arasında yer aldı. 1945'te Sovyetler Birliği'nde, Gulag'da hapsedildi. Litvanya'ya dönemeyen Poška daha sonra Orta Asya'daki çeşitli müzelerde çalıştı. 1959'da Litvanya'ya dönmesine izin verildi. Litvanya'da öğretim görevlisi ve gazeteci olarak çalıştı ayrıca antropolojik çalışmalarına devam etti, ancak siyasi bir mahkûm olarak geçmişi daha belirgin bir pozisyon almasını engelledi. 60 yaşına geldiğinde 75 ülkeyi ve 120 ülkeyi ziyaret etmişti. Poška, Litvanyalı ve yabancı basına makalelere katkıda bulunan üretken bir yazardı.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Litvanya</span>

Küçük Litvanya veya Prusya Litvanya, Prusya'da tarihi bir etnografik bölgedir, daha sonra Prusya Litvanyalılarının yaşadığı Almanya'daki Doğu Prusya bölgesini tanımlamak için kullanılan isimdir. Küçük Litvanya, bu vilayetin kuzey kısmını kapsamış ve adını bölgenin Litvanca konuşan nüfusundan almıştır. 13. yüzyılda Cermen Şövalyeleri'nin işgalinden önce, daha sonra Küçük Litvanya olarak bilinen bölgenin ana kısmında Skalvians ve Nadruvians kabileleri yaşamıştır. Arazi, Litvanya ve Cermen Düzeni arasındaki savaş sırasında bir ölçüde yok oldu. Savaş Melno Antlaşması ile sona ermiş ve toprak yeni gelen Litvanyalılar, geri dönen mülteciler ve geri kalan yerli Baltık halkları tarafından yeniden oluşturulmuştur. Küçük Litvanya terimi ilk kez 1517 ve 1526 arasında ortaya çıkmıştır. 1920 yılında Versay Antlaşması ile Milletler Cemiyeti'nin zorunlu bölgesi haline gelen ve 1923'ten 1939'a kadar Litvanya'ya ilhak edilen Klaipėda Bölgesi bu bölgeden hariçtir. 1945'ten beri Litvanya'nın küçük bir kısmı modern Litvanya ve Polonya sınırları içerisindeyken, bölgenin çoğu Rusya'nın Kaliningrad Oblastı'nın bir parçasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Litvan mutfağı</span>

Litvan mutfağı, Litvanya'nın serin ve nemli kuzey iklimine uygun ürünleri içerken bir mutfak kültürü gösterir. Arpa, patates, çavdar, pancar, yeşil sebzeler, çilek ve mantar yerel olarak yetiştirilmektedir ve süt ürünleri ülkenin uzmanlık alanlarından biridir. Kışın yiyecekleri saklamak için çeşitli turşulama yöntemleri kullanılır. Çorbalar son derece popülerdir ve yaygın olarak sağlıklı beslenmenin anahtarı olarak kabul edilir. İklim ve tarım uygulamalarını Kuzey Avrupa ile paylaştığı için, Litvanya mutfağının Baltık komşuları ve genel olarak kuzey ülkeleri ile pek çok ortak noktası bulunur. Uzun süren tarım ve yiyecek arama gelenekleri, ülkenin tarihi boyunca çeşitli etkilerle birlikte Litvanya mutfağını oluşturmuştur.

Judita Vaičiūnaitė, Litvanyalı yazardır. Kentsel ortamları ve mitolojik kadınları şiirsel araştırması ile tanınan, Litvanya'nın en ünlü 20. yüzyıl şairlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Moskova-Litvanya Savaşları</span>

Moskova-Litvanya Savaşları Polonya Krallığı ile müttefik olan Litvanya Büyük Dükalığı ile daha sonra Rusya Çarlığı olacak olan Moskova Büyük Dükalığı arasında gerçekleşen bir dizi savaştı. 15. yüzyıldaki ilk savaş dizisinden önce Litvanya Büyük Dükalığı, Moğol istilasından sonra Kiev Knezliği'nin çöküşünün ardından, Kiev'den Mozhaysk'a kadar geniş Doğu Avrupa topraklarını kontrol ediyordu. Savaşlar boyunca özellikle 16. yüzyılda Moskovalılar, bölgelerini batıya doğru genişlettiler ve birçok beyliğin kontrolünü ele geçirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Sasna</span>

Sasna veya Sassen antik Prusya'nın bölgelerinden biriydi. Günümüzde kuzey Polonya'da bulunuyor.

2023 Vilnius zirvesi, 11-12 Temmuz 2023 tarihlerinde Litvanya'nın başkenti Vilnius'ta düzenlenen NATO zirvesi. Zirve resmi olarak 2022 Madrid zirvesi sırasında önerildi. Zirve'nin gündem maddelerini, Rusya'nın Ukrayna'da devam eden işgali ve Ukrayna ile İsveç'in olası NATO üyelikleri oluşturdu.

<span class="mw-page-title-main">Vytenis</span>

Vytenis, 1295'dan y. 1316'ya kadar Litvanya Büyük Düküdür. Gediminid Hanedanı'nın hatırı sayılır bir süre hüküm süren ilk kişisi olmuştur. 14. yüzyılın başlarında onun itibarı, modern tarihçiler tarafından Litvanya'nın en büyük hükümdarlarından biri olarak kabul edilen Gediminas'ın itibarını gölgede bıraktı. Vytenis'in yönetimi Litvanya Büyük Dükalığı'nı Ruthenliler, Masovyalılar ve Töton Şövalyeleri ile birleştirme çabasıyla sürekli savaşlar ile hatırlanır.

<span class="mw-page-title-main">Melno Antlaşması</span>

Melno Antlaşması veya Melno Gölü Antlaşması, Gollub Savaşı'nı sona erdiren bir barış antlaşmasıdır. 27 Eylül 1422'de Polonya Krallığı ve Litvanya Büyük Dükalığı ittifakı ile Töton Şövalyeleri arasında Graudenz'in (Grudziądz) doğusunda Melno Gölü'nde imzalanmıştır. Antlaşma, Şövalyeler ile Litvanya arasında Küçük Litvanya ve Samogitya ile ilgili 1382'den beri devam eden toprak anlaşmazlıklarını çözmüş ve daha sonra yaklaşık 500 yıl boyunca değişmeden kalan Prusya-Litvanya sınırını belirlemiştir. Orijinal sınırın bir kısmı, Litvanya Cumhuriyeti ile Rusya'nın Kaliningrad Oblastı arasındaki modern sınırın bir parçası olarak varlığını sürdürmesi onu Avrupa'nın en eski ve en istikrarlı sınırlarından biri haline getirmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Skirgaila</span>

Skirgaila ; 1383/1384'te Casimir olarak vaftiz edildi), 1386'dan 1392'ye kadar kardeşi Jogaila adına Litvanya Büyük Dükalığı'nın naibidir. Litvanya Büyük Dükü Algirdas ve ikinci eşi Tverli Uliana'nın oğludur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.