İçeriğe atla

Mihri Belli

Mihri Belli
DoğumAralık 1915
Silivri, İstanbul, Türkiye
Ölüm16 Ağustos 2011 (95 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Ölüm sebebiSolunum yetmezliği
Defin yeriFeriköy Mezarlığı, İstanbul
EvlilikSevim Belli

Mihri Belli (Aralık 1915, Silivri, İstanbul - 16 Ağustos 2011, İstanbul), Türk komünist siyasetçi ve yazar. Türk Kurtuluş Savaşı yıllarında Trakya Müdaafası'nı yönetenlerden Mahmut Hayrettin Bey'in oğludur.

1936-1945

Robert Kolej'in ardından ABD'de Mississippi Üniversitesi İktisat Fakültesi'ni bitirdi. Marksist düşünce ve devrimci eylemle 1936'da iktisat okumaya gittiği Amerika'da tanıştı. Orada gençlik ve işçi hareketlerine katıldı. Bir süre Mississippi'de zenci yarıcılar arasında faaliyet gösterdi. 1940'ta Türkiye'ye döndü. TKP ile ilişkiye geçti.

Türkiye o yıllarda tek parti (CHP) yönetimi altındaydı. Belli, yurda döner dönmez o sıralarda İstanbul il sekreteri olan ilkokul arkadaşı Davit Nae[1] aracılığı ile yasa dışı Türkiye Komünist Partisi'yle ilişki kurdu. TKP saflarında faaliyet göstermeye başladı. 1942 yılı sonlarında TKP'nin Merkez Komite üyeliğine getirildi.

1943-1944 yıllarında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi'nde Ordinaryüs Profesör Fritz Neumark’ın asistanlığını yaptı. Orada İlerici Gençler Birliği'nin kurucu ve örgütleyicilerinden biri oldu. 1944'te İlerici Gençler Birliği kovuşturmasında tutuklandı, iki yıl hapis ve sürgün cezasına çarptırıldı.

1946-1959

1946'da yurt dışına çıktı. Yunan İç Savaşı'na gerilla olarak katıldı. Demokratik Ordu saflarında tabur komutanlığına kadar yükseldi. Burada "Kapetan Kemal" olarak anılıyordu. Çatışmalarda iki kez yaralandı. Bulgaristan ve Sovyetler Birliği'nde tedavi gördü. Akıcı bir şekilde Yunanca konuşabiliyordu.[2] 2009 yılında Yunan yönetmen Fotos Lamprinos tarafından kendisi hakkında "'Kaptan Kemal, Bir Yoldaş" isminde bir belgesel vizyona girmiştir.[3]

1950'de Türkiye'ye pasaportsuz girmekten ve tabanca bulundurmaktan tutuklandı ve kısa süre hapis yattı. Serbest bırakıldıktan sonra ertesi yıl, ünlü 1951 TKP tevkifatında tekrar tutuklandı. Yargılandı ve 7 yıl hapis ve iki yıl dört ay mecburî ikamet cezasına mahkûm edildi.

1960-1970

Mihri Belli ilk kez 1960'larda yasal olarak, kendi adıyla konuşma ve yazma olanağını [] elde etti. “Türk Solu” ve “Aydınlık Sosyalist Dergi” adlı yayın organlarının yayınlanmasına yardımcı oldu. Bu dönemde de konuşma ve yazılarından dolayı iki kez tutuklandı, aylarca hapis yattı.

Mihri Belli, bu dönemde ünlü Millî Demokratik Devrim (MDD) tezlerini geliştirdi. Arkadaşlarıyla birlikte kitlesel bir nitelik kazanmaya başlayan gençlik hareketinin Deniz Gezmiş, Mahir Çayan gibi liderleriyle ilişkiye geçti. MDD kısa süre içinde solcu gençlik hareketi içinde önemli [] bir etkinlik sağladı ve Türkiye'de, 68 kuşağı gençlik hareketinin devrimci ve Marksist bir nitelik kazanmasında rol oynadı.[]

1971-1979

Mihri Belli, 12 Mart 1971 Muhtırası'nın ardından yakalanmamak için yurt dışına çıktı. Bir süre Filistin Kurtuluş Örgütü'nün konuğu oldu. Ardından Türkiye'ye giriş yaptı ama birkaç ay sonra tekrar yurt dışına çıkarak Batı Avrupa'ya geçti. Orada bir süre kalarak Yurtsever dergisinin yayınlanmasına yardımcı oldu. Bülent Ecevit’in önderliğindeki CHP’nin en büyük parti olarak çıktığı 1973 Genel Seçimlerinde Türkiye’deydi.

1974 Af Yasası'ndan sonra arkadaşlarıyla birlikte 1975'te Türkiye Emekçi Partisi'ni kurdu. Parti kurulur kurulmaz Sıkıyönetim Mahkemesi Savcılığı harekete geçti ve Program ve Tüzük'te yer alan "Kürt" sözcüğünün kaldırılmasını istedi. Aradan yıllar geçtikten sonra Anayasa Mahkemesi harekete geçti ve Parti'yi, Kürtlere eşit hakları savunduğu için kapattı.[]

1979'da suikast girişiminde bulunuldu. Saldırıda ağır yaralandı.

1980-2011

12 Eylül 1980 darbesinden sonra, 1981 sonlarına doğru yurt dışına çıktı. Bir süre Ortadoğu'da kaldı. “Faşizme Karşı Birleşik Direniş Cephesi”nin kuruluşuna katıldı.

Oradan İsveç'e geçti. Tüm bu süreç boyunca Kürt hareketini yakından izledi. 1992'de Türkiye'ye döndü. 1997’de Abdullah Öcalan ile buluşarak Kürt sorunun fedarasyona gidilmeden de üniter devlet çatısı altında eşitlik temeli üzerinde gönüllü birliğin kurulabileceği konusunda görüş birliğine vardıkları uzun bir görüşme yaptılar. [] Bu görüşme sonradan kitap olarak yayınlandı. []

1996'da ÖDP, 2002'de de SDP kurucusu oldu. 3 Kasım 2002 Genel Seçimleri'nde DEHAP’tan İstanbul Birinci Bölge Adayı oldu.

2005'te 50 yıl önce hapiste yaptığı portreler, “Hapisaneden çizgiler" adı altında sergilendi.

Kürt halkı özgür olmadan Türk halkının özgür olamayacağını savunmuştur. [] Türkiye'de en önemli temel ve birinci sorununun Kürt meselesi olduğunu belirtmiştir. []

Toplam 11 sene hapis, 18 sene zorunlu sürgün yaşadı. 2006 yılında 90. yaşı kutlandı.

29 Aralık 2007 tarihinde SDP'den istifa etti.

2008 Yılında Sosyalist Demokrasi Partisi'nden (SDP) ayrılanlarla birlikte İşçilerin Sosyalist Partisi'nin (Sosyalist Parti) kuruluşunda bulundu. Yazılarında İşçi Partisi'ni ve ÖDP'yi çok sert bir dille eleştirmiştir.

16 Ağustos 2011 tarihinde solunum yetmezliği nedeniyle İstanbul Göztepe'deki evinde yaşamını yitirdi. Feriköy Mezarlığı'nda toprağa verildi.[4]

Mihri Belli bir ateistti.

Belli başlı kitapları

  • (Rigas’ın Dediği) – Türkçe – İngilizce.
  • (Eine Analyse der türkischen Linken) - Almanca
  • (Türk Solu – Dün, Bugün) - Türkçe - İngilizce
  • (Türkiye: Yapı, Ulusal Sorun) - Türkçe - İngilizce
  • (İnsanlar Tanıdım) - Türkçe (1997)
  • (Gurbetten Notlar) - Türkçe (1998)
  • (Gerilla Anıları) - Türkçe (2000)
  • (Asıl Mesele O Kiraz Ağaçları) (2002)
  • İnsanlar Tanıdım, Mihri Belli'nin Anıları / Mayıs 1999 / 3. baskı Aralık 2002

Kaynakça

  1. ^ "Unutulmuş Bir TKP'li Davit Nae - Rifat Bali" (PDF). 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Temmuz 2013. 
  2. ^ Katsounaki, Maria (8 Nisan 2009). "The Turk in the Greek ranks". Kathimerini. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  3. ^ "Kapetan Kemal, o syntrofos". IMDb. 28 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2022. 
  4. ^ "Mihri Belli yaşamını yitirdi". 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2011. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Sol Parti (Türkiye)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Sol Parti, Türkiye'de faaliyet gösteren sosyalist siyasi parti. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "SOL Parti" şeklindedir. Özgürlük ve Dayanışma Partisinin (ÖDP) 22 Aralık 2019 tarihinde Ankara'da düzenlenen 8. Olağanüstü Kongresi'nde partinin isminin Sol Parti olarak değiştirilmesine dair alınan tüzük değişikliği kararıyla kurulmuştur. Genel başkanı Önder İşleyen'dir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (1920)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1920–1987)

Türkiye Komünist Partisi, 1920 yılında kurulan, Türkiye'de faaliyet göstermiş komünist siyasi parti.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye İşçi Partisi (1961)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1961–1971, 1975-1981)

Türkiye İşçi Partisi (TİP), 1961 yılında Türkiye'de kurulan siyasi parti. 1946 sonrası çok partili dönemde TBMM'ye milletvekili seçtirebilen ilk sosyalist parti olmuştur. 12 Mart 1971 Muhtırası ve 12 Eylül 1980 Darbesi sonrasında kapatılmış, 1988 yılında TKP ile birleşerek TBKP kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">İşçi Partisi (Türkiye)</span> Türkiyede bir siyasi parti (1992–2015)

İşçi Partisi, 10 Temmuz 1992 tarihinde kapatılan Sosyalist Parti'nin yerine Doğu Perinçek tarafından 11 Temmuz 1992 tarihinde kurulmuş olan Türk siyasî parti. Rus milliyetçisi Aleksandr Dugin'in Neo-Avrasyacılık düşüncesini desteklemekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Şefik Hüsnü Deymer</span> Türk siyasetçi ve yazar

Mehmet Şefik Deymer, tarihsel Türkiye Komünist Partisinin ilk kuruluş yıllarından 1959 yılına dek liderliğini üstlenen komünist siyasetçi, tıp doktoru, gazeteci, yazar ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Sosyalist Demokrasi Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (2002–2015)

Sosyalist Demokrasi Partisi 2002 yılında çoğunluğunu ÖDP'den ayrılanların kurduğu bir partidir.

<span class="mw-page-title-main">Hikmet Kıvılcımlı</span> Türk siyasetçi, yayıncı ve yazar

Hikmet Ali Kıvılcımlı, Türk Marksist-Leninist siyasetçi ve kuramcı, yazar, yayıncı ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">Behice Boran</span> Türk siyasetçi ve sosyolog

Behice Sadık Boran, Türkiye İşçi Partisinin son Genel Başkanı, siyasetçi, akademisyen ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Komünist Partisi (2001)</span> Türkiyede bir siyasi parti

Türkiye Komünist Partisi, 11 Kasım 2001 tarihinde kurulan ve Türkiye'de faaliyet gösteren siyasi partidir. Parti tüzüğüne göre resmî kısaltması "TKP" şeklindedir. Simgesi çarkla çevrelenmiş çekiç ve üstünde bulunan yıldızdır. Genel Sekreteri Kemal Okuyan'dır. Ancak kolektif liderlik ilkesi gereği en yetkili karar organı parti kongresinde seçilen Merkezi Komite'dir.

Türkiye Devrimci Gençlik Federasyonu (TDGF) ya da daha yaygın ismiyle DEV-GENÇ, 1965'in sonlarında kurulan Fikir Kulüpleri Federasyonu içerisinde yer alan öğrenciler tarafından dönemin özgünlüğünde kimi fikirsel ve mücadele pratiğine dair ayrılıklar üzerine kurulan, üniversiteli sosyalist gençlik örgütlenmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Zeki Baştımar</span>

Zeki Baştımar, tarihsel Türkiye Komünist Partisinin (TKP) 1959-1973 yılları arasında liderliğini üstlenen komünist siyasetçi, çevirmen, yazar.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de komünizm</span>

Türkiye'de komünizm, 1920 yılında Türkiye Komünist Partisi ile partileşme sürecine giren ve günümüzde devam eden siyasi hareket.

Ziya Ulusoy, Türk komünist devrimci.

Kurtuluş Hareketi, 1971'deki örgütsel yenilgiden sonra hapisten çıkan bir kısım Türkiye Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi kadrolarının, THKP-C'nin aynı isimli haftalık yayın organı Kurtuluş dergisinin ismini alarak 1976'da aylık olarak yayımlamaya başladıkları Kurtuluş Sosyalist Dergi çevresinde oluşturdukları Marksist-Leninist siyasi harekettir.

<span class="mw-page-title-main">Maoist Komünist Partisi</span> Yasa dışı komünist terör örgütü

Maoist Komünist Partisi ya da kısaca MKP veya MKP/HKO-PHG; Türkiye'de faaliyet gösteren Maoist ideolojiye sahip, yasa dışı, silahlı komünist parti. Örgütün amacı Türkiye'de Maoist ilkelere bağlı sosyalist bir devrim yapmaktır. Bu amaçla başta Tunceli (Dersim) olmak üzere çeşitli bölgelerde silahlı faaliyetler yürütmektedir. Partinin silahlı kanadı, Halk Kurtuluş Ordusudur (HKO). MKP, TKP(ML)-TİKKO'nun 2002 yılında yaptığı ilk kongresinde isim değiştirmesiyle ortaya çıkmıştır. Örgüt, silahlı faaliyetlerini Tunceli, Tokat, Kastamonu, Giresun, Ordu ve metropollerde yürütmektedir.

Sevim Belli veya Sevim Tarı, sosyalist yazar, çevirmen ve aktivist.

<span class="mw-page-title-main">Halkın Türkiye Komünist Partisi</span> Türkiyede bir siyasi parti (2014-2017)

Halkın Türkiye Komünist Partisi, Türkiye Komünist Partisi'nde 2014 yılı Nisan ayında başlayan ayrışmanın ardından 12. Kongre etrafında toplanan Erkan Baş, Metin Çulhaoğlu, Kurtuluş Kılçer, Erkan Kılıç, Can Soyer ve Doğan Ergün'ün de dahil olduğu partililerin kurduğu Marksist-Leninist siyasi partidir.

Mustafa Kahya, Türk siyasetçi. Sosyalist Yeniden Kuruluş Partisi'nin kurucusu. Hayatının büyük bir çoğunluğunu Türkiye Sosyalist Hareketi içerisindeki Kurtuluş Hareketi'nde ve hareketin içerisinde yer aldığı örgütlenmelerde geçirdi.

Türk Solu, 1967 yılında çıkmaya başlayan ve Millî Demokratik Devrim hareketinin sözcülüğünü üstlenen haftalık siyasi dergi.

Kemalizm ve Marksizm veya Atatürkçülük ve Marksizm, Marksizm ve Kemalizm akımlarının karşılıklı ilişkileri, koşutlukları ve karşıtlıkları ile ilgilenir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.