İçeriğe atla

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi

Koordinatlar: 41°02′55″K 28°56′05″D / 41.04861°K 28.93472°D / 41.04861; 28.93472
Mihrişah Valide Sultan Külliyesi
Mihrişah Valide Sultan Külliyesi
Harita
Genel bilgiler
DurumTamamlandı
TürKülliye
Mimari tarzOsmanlı Barok
Konumİstanbul, Türkiye
Koordinatlar41°02′55″K 28°56′05″D / 41.04861°K 28.93472°D / 41.04861; 28.93472
Temel atma1792
Tamamlanma1796
Teknik ayrıntılar
Kat sayısı16

Mihrişah Valide Sultan Külliyesi, Türkiye'nin İstanbul kentinde bulunan bir külliyedir. 18. yüzyılın sonlarında Mihrişah Sultan tarafından kurulmuş olup Eyüpsultan ilçesinde Eyüp Sultan Camii'nin yanında yer almaktadır. Külliyenin en büyük bileşeni, İstanbul'da halen orijinal amacına hizmet eden son imaretlerden biri olmasıyla dikkat çeken imarettir.[1][2][3] Külliyenin geri kalanı aynı zamanda kurucusunun türbesi ve tamamı Osmanlı Barok tarzında inşa edilmiş, caddeye bakan süslü sebiliyle de dikkat çekicidir.

Tarihi

Külliyenin inşaatı 1792-1796 yılları arasında yapılmış ve III. Selim'in annesi Mihrişah Sultan tarafından yaptırılmıştır.[4][2] Külliye, İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Eyüp Sultan Camii'nin yanında yer almaktadır. III. Selim'in saltanatı, 1798 ile 1800 yılları arasında Eyüp Sultan Camii'nin yeniden inşasından sorumlu olduğu için Osmanlı hanedanının bu bölgeye olan ilgisinin yeniden canlandığını gördü.[5][6]

Mimarisi

Külliye büyük bir imaret ve mektepten oluşsa da caddeden bakıldığında en görünür unsurları sebil ve Mihrişah Sultan'ın türbesidir. Külliyenin bu kentsel düzenlemesi, III. Selim'in selefi I. Abdülhamid tarafından yaptırılan Eminönü'ndeki daha önceki Hamidiye Külliyesi'ne benziyordu.[7] Mihrişah Sultan Külliyesi'nin canlı Barok sebil ve türbesiyle cephesi en dikkat çekici olanlardan biridir. Osmanlı Barok mimarisinde dış cephe tasarımları ve bu dönemin en büyük külliyelerden biridir.[8][2]

İmaret

İmaret, caddeden anıtsal bir kapıyla girilen, ortasında bahçe avlusu bulunan, U şeklinde büyük bir yapıdan oluşmaktadır. Avlunun üç tarafı imaret binasının revaklarıyla çevrilidir.[1] İmaret, kubbeli odalar, şömineler ve kubbenin içinde ve çevresinde havalandırma için açıklıklardan oluşan geleneksel bir tasarıma sahiptir.[2] Mektep, binanın dış batı tarafındaki revak boyunca yer almaktadır. Bu batı revakının yanında türbeye girilen bir mezarlık bulunmaktadır.[2][1] İkinci, daha küçük bir sokak girişi bu alana doğrudan erişim sağlamaktadır.[1]

Türbe

Türbe kubbeyle örtülü dairesel bir yapıdır. Dış cephesi, her biri iki pencere içeren (biri üstte, biri altta) on iki dışbükey bölüme ayrılmıştır ve ankastre sütunlarla sınırlanmıştır. Cephe ayrıca çıkıntılı kornişlerle yatay bölgelere bölünmüştür. Alt yarıdaki geçmeli sütunlar verd antikadan, üsttekiler ise pembe granitten yapılmıştır. Kavisli barok pencereler hafif çıkıntılı pembe kilit taşlarına sahiptir.[2]

Sebil

İki duvar çeşmesi ile çevrili sebil (ortada)

Külliyenin sokak cephesinde 1795 tarihli yarım daire biçimli sebil yer almaktadır.[8] Sokakta ziyaretçilere veya yoldan geçenlere su sağlamak için kullanılan beş ızgaralı penceresi vardır. Mezara benzer şekilde cephe birden fazla dışbükey bölüme ayrılmıştır, ancak kompozisyonlar daha kavisli ve süslüdür. Kolonat ve pilaster grupları bu bölümleri böler. Süsleme, kemer şekli ve deniz kabuğu ve kabuk benzeri yaprakların üç boyutlu şekillendirilmesiyle geleneksel Osmanlı süslemesinden daha da ayrılıyor. Bu tarz süslemeler sebilin iki yanında birbirine bitişik iki duvar çeşmesine kadar uzanır.[5] Akademisyen Doğan Kuban, sebildeki süslemeyi Fransız Rocaille üslubuyla karşılaştırıyor ve bunun, I. Abdülhamid ve III. Selim'in Topkapı Sarayı'ndaki aynı dönemdeki dairelerinde bulunan süslemelerle benzerliklerine dikkat çekiyor.[8]

Külliyeye defnedilenler

Kaynakça

  1. ^ a b c d Sumner-Boyd & Freely 2010, s. 366.
  2. ^ a b c d e f Goodwin 1971, s. 410-411.
  3. ^ "Istanbul's historic public kitchen makes life easier for refugees and the homeless". Daily Sabah (İngilizce). 1 Şubat 2016. 5 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2024. 
  4. ^ Rüstem 2019, s. 254.
  5. ^ a b Goodwin 1971, s. 411.
  6. ^ Kuban 2010, s. 546.
  7. ^ Rüstem 2019, s. 253.
  8. ^ a b c Kuban 2010, s. 520.
  9. ^ "Yazar Alev Alatlı son yolculuğuna uğurlandı - Cumhurbaşkanı Erdoğan: Ablaların ablasını uğurluyoruz". NTV. 3 Şubat 2024. 3 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2024. 

Bibliyografi

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Külliye</span>

Külliye, cami ile birlikte hamam, medrese, mektep, imaret, türbe, kütüphane, aşevi, darüşşifa, çarşı, tekke, zaviye binalarından oluşan yapılar topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Mihrişah Sultan</span> III. Selimin annesi ve III. Mustafanın eşi

Mihrişah Valide Sultan, Osmanlı İmparatorluğu'nun Valide Sultanı, Osmanlı Padişahı III. Selim'in annesi ve III. Mustafa'ın eşi.

<span class="mw-page-title-main">Zeynep Sultan Camii</span>

Zeynep Sultan Camii 1769 yılında III. Ahmed'in kızı Zeynep Sultan tarafından Ayazma Camii'nin de mîmarı olan Mehmed Tahir Ağa'ya yaptırılmış barok tarzındaki câmidir. Mîmârî tarzına bulunduğu mekân göz önüne alınarak karar verilmiştir. Bu özel tarzı ve yapımında kullanılan malzemeler nedeniyle Bizans kiliselerini anımsatır.

<span class="mw-page-title-main">Haseki Külliyesi</span> Fatih/İstanbul

Haseki Külliyesi, İstanbul'un Haseki semtinde bulunan bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Süleymaniye Camii</span> İstanbulda bulunan bir cami

Süleymaniye Camii, Kanuni Sultan Süleyman adına 1551-1557 yılları arasında İstanbul'da Mimar Sinan tarafından inşa edilen camidir.

<span class="mw-page-title-main">Eyüp Sultan Camii</span> Tarihî cami

Eyüp Sultan Camii, İstanbul'un Konstantinopolis Surları dışındaki, Haliç kıyısında yer alan ilçesi Eyüpsultan'daki bir camidir. Külliyede, İslam peygamberi Muhammed'in sancaktarı ve sahabesi Ebu Eyyûb el-Ensarî'nin gömüldüğü türbe de yer almaktadır. Çok daha eski bir alanda bulunan mevcut yapı 19. yüzyılın başlarından kalmadır.

<span class="mw-page-title-main">Laleli Camii</span> 1760-1763 yıllarında III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiş camii

Laleli Camii, 1760-1763 yılları arasında Osmanlı padişahı III. Mustafa tarafından inşa ettirilmiş ve bulunduğu semte adını vermiş olan bir camidir. Caminin adı 3. Mustafa'nın velisi saydığı Laleli Baba'nın ismini bu ibadethaneye vermesinden gelir.

<span class="mw-page-title-main">Nuruosmaniye Camii</span> İstanbulda Barok mimari tarzında yapılan ilk cami

Nuruosmaniye Camii, İstanbul'da inşa edilmiş ilk barok özellikli camidir. Çemberlitaş semtinde, Kapalıçarşı girişinde yer alır. 1748-1755 yıllarında inşa edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Gülbahar Hatun Camii</span>

Gülbahar Hâtûn Camii ya da Büyük İmaret Cami ya da Hâtûniye Camii Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından annesi Gülbahar Hatun adına 1514 yılında Trabzon'da yaptırılmış bir camidir.

Laleli Külliyesi , 1759 – 1763 yılları arasında Mimar Mehmed Tahir Ağa’ya inşa ettirilmiş bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Eski Valide Camii</span> İstanbulda tarihi bir cami

Eski Valide Camii ve Külliyesi İstanbul'un Üsküdar ilçesinin hakim konumu Toptaşı sırtına II. Selim'in eşi, III. Murat'ın ise annesi Afife Nur-Bânû Valide Sultan tarafından Mimar Sinan'a yaptırılmıştır. Camii, medrese, tekke, dârüşşifa, dârulhadis, dârulkurrâ, sıbyan mektebi ve imaretten oluşan tesis, Mimar Sinan'ın inşa ettiği tam teşekküllü ve tek parça kalabilmiş son külliye olarak kabul edilmektedir. Mimar Sinan'ın inşa ettiği cami vefatından sonra talebesi Davud Ağa tarafından genişletilmiştir. Son olarak da II. Mahmud döneminde eski İstanbul evlerini andıran ve müstakil bir girişi bulunan hünkâr kasrı ve mahfili eklenmiştir. Yapılış tarihi 1570-1579 tarihleri arasını kapsamakla 1583 yılında Mimar Sinan'ın talebesi Davud Ağa tarafından genişletilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hekimoğlu Ali Paşa Camii</span>

Hekimoğlu Ali Paşa Camii, İstanbul'un Fatih ilçesinde, Cerrahpaşa mahallesinde Kızılelma caddesi ile Hekimoğlu Ali Paşa caddesi kavşağında Osmanlı dönemi, 18. yüzyıla özgü bir camidir. Külliyesi ile birlikte klasik Türk mimarisinin son eseri olarak kabul edilir. 1734-1735 yılları arasında inşa edilmiştir. Üç kere sadrazamlık yapmış olan Hekimoğlu Ali Paşa adına yapılmıştır. Mimarları Çuhadar Ömer Ağa ile Hacı Mustafa Ağa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Zal Mahmud Paşa Camii</span> Mimar Sinanın yaptığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliye

Zal Mahmud Paşa Camii İstanbul'un Eyüpsultan ilçesinde Kanuni Sultan Süleyman'ın veziri Zal Mahmut'un Mimar Sinan'a yaptırdığı cami, medrese, türbe, çeşmeden meydana gelen bir külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Ağa Camii</span>

Mehmed Ağa Camii, İstanbul Fatih ilçesi Çarşamba semtinde 16. yüzyılda III. Murad zamanının Dârüssaâde ağası Habeşî Mehmed Ağa tarafından yaptırılan cami.

<span class="mw-page-title-main">Muradiye Külliyesi</span>

Muradiye Külliyesi, Sultan II. Murad'ın Bursa'da 1425-1426 yıllarında yaptırdığı külliye. Bulunduğu semte de ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Murad Camii</span>

Sultan Murad Camii II. Murad tarafından Üsküp'te inşa edilmiş bir cami.

Şah Sultan, Osmanlı Padişahı III. Mustafa'nın kızı, III. Selim'in üvey kız kardeşiydi.

<span class="mw-page-title-main">Koca Sinan Paşa Külliyesi</span> İstanbul Beyazıt’ta XVI. yüzyıla ait külliye

Koca Sinan Paşa Külliyesi, İstanbul Beyazıt’ta XVI. yüzyıla ait külliyedir.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı barok mimarisi</span>

Osmanlı Barok mimarisi, aynı zamanda Türk barok mimarisi olarak da bilinir, 18. yüzyıl ve 19. yüzyılın başlarında Avrupa barok mimarisinden etkilenilen Osmanlı mimari dönemidir. Lale Devri ve Lale Devri mimarisindeki değişimlerin ardından gelen bu tarz, Osmanlı mimarisinin klasik tarzından ayrılışını temsil etmektedir ve geleneksel Osmanlı bina tiplerine yeni dekoratif formlar eklemiştir. 1740'larda I. Mahmud'un (1730-1754) saltanatı sırasında ortaya çıkmış ve bu dönemin en önemli erken döneme ait eseri, 1755'te tamamlanan Nuruosmaniye Camii olmuştur. 18. yüzyılın ortalarında Avrupa etkilerine dayanan yeni bina tipleri de tanıtılmıştır. Tam anlamıyla Barok tarzda inşa edilen son eserler, II. Mahmud (1808-1839) döneminde 19. yüzyılın başlarında inşa edilen Nusretiye Camii gibi yapılar olmuştur. Ancak 1820'lerden sonra Avrupa etkisinde yeni tarzlar ortaya çıkmış ve barok tarzının yerini almıştır.