İçeriğe atla

Mihrdad İzedi

Mehrdad R. Izady
Doğum1963 (60-61 yaşında)
MilliyetKürt-Belçika
EğitimKansas Üniversitesi, Columbia Üniversitesi
Kariyeri
DalıTarih, Coğrafya

Mehrdad R. Izady (Kürtçe: Mihrdad Ízedí d. 1963), İranlı-Kürt tarihçi, coğrafyacı ve yazar.

Büyük Ortadoğu ve Kürtler ile ilgili, özellikle etnik ve kültürel konularda çalışmalar üretmiştir. Kürt bir baba ve Belçikalı bir anneden dünyaya gelmiştir. Kansas Üniversitesi'nde tarih, siyaset bilimi ve coğrafya bölümlerinden lisans, Syracuse, New York Üniversitesi'nde uzaktan algılama-kartografya ve uluslararası ilişkiler alanlarında iki yüksek lisans, Columbia Üniversitesi'nde Orta Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü'nde ise doktorasını tamamlamıştır.

Izady, Harvard Üniversitesi Yakın Doğu Dilleri ve Medeniyetleri Bölümü'nde ve Florida'daki Ortak Özel Harekat Üniversitesi Orta Doğu Çalışmaları ve Tarihi Bölümünde altı yıl ders verdi. İki ABD Kongre Komitesi önünde ifade vermiş ve Orta Doğu ve Güneydoğu Avrupa konularında birçok kitap ve makale yazmıştır. 2001 yılından bu yana Fordham Üniversitesi, New York Teknoloji Enstitüsü ve Pace Üniversitesi Tarih Bölümü'nde yarı zamanlı öğretim üyesi olarak görev yapmaktadır. Ayrıca ABD askeri, diplomatik kolordu ve NATO'ya eğitim hizmetlerine devam etmektedir. 1997'den beri, Florida'daki Ortak Özel Operasyonlar Üniversitesi'nde Yardımcı Doçent olarak görev yapmaktadır.

Ortadoğu ve Güneydoğu Avrupa üzerine çok sayıda kitap ve makale yazmıştır. Bunlar arasında Türkiye'de "Kürtler - Bir El Kitabı" adıyla yayınlanmış bir kitabı vardır. ABD'de bazı üniversitelerde bölge sorunları, Irak'ın geleceği ve Kürtler'in rolü konularında konferanslar vermiştir. Aynı zamanda Eski Dünya'nın etno-kültürel konuları üzerine çalışmalar yapan bir etnograftır. Açıklamalı kartografik çalışmaları ve atlasları, yazarlar, uluslararası medya tarafından, National Geographic, The Economist'in yanı sıra ABD ordusu, Birleşmiş Milletler ve çeşitli diğer kuruluşları da kapsayacak şekilde kaynak olarak kullanılmıştır. İslam Dünyası ve Çevresi Atlası'nda yer alan çalışmalarının bir kısmı, Columbia Üniversitesi Uluslararası ve Halkla İlişkiler Okulu, Gulf 2000 Project 6 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. web sitesinde bulunabilir.

Çeşitli inanç sistemlerini "Yezdânizm" adı altında toplayarak "Yezdân’îyye" neolojizmini oluşturmuştur.

Hâlâ önemli kurumlarda eğitim hizmetine devam etmektedir.

Eleştiriler

Kürdolog ve İranolog Garnik Asatrian, Kürdoloji'deki sözde-tarihcilik hakkında bilgi verirken İzedi'nin 1992 tarihli Kürtler: Bir El Kitabı'ndan "fantazmagorik" olarak bahseder.[1]

İranolog Richard Foltz şöyle diyor: "Yezdancılık" olarak adlandırılan sözde pan-Kürt proto-dini, çağdaş Kürt bilimci Mihrdad İzedi'nin bir uydurmasıdır."[2]

Eser ve Çalışmaları

  • The Kurds : A Concise Handbook, Taylor & Francis Publishers
  • The Sharafnâma, or, the History of the Kurdish Nation, 1597, By Sharaf al-Din Bitlisi, İngilizceye çevrilmiş ve M. Izady, Mazda Publishers
  • Irak Rehberi . s. 243, ABD askeri, 2005 – günümüz, 19. baskı.
  • Afganistan Rehberi . s. 219, ABD ordusu, 2005 – günümüz, 21. baskı.
  • Balkanlar Rehberi . s. 244, ABD askeri, 2007 – günümüz, 21. baskı.
  • İslam Dünyası ve Çevresi Atlası, Columbia Üniversitesi, 2006 – Halen (devam eden bir proje)
  • Kürtler (el kitabi)

Kaynakça

  1. ^ Asatrian, Garnik (1 Ocak 2009). "Prolegomena to the Study of the Kurds". Iran and the Caucasus (İngilizce). 13 (1): 1-57. doi:10.1163/160984909X12476379007846. ISSN 1573-384X. 15 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. 
  2. ^ Foltz, Richard (1 Haziran 2017). "The "Original" Kurdish Religion? Kurdish Nationalism and the False Conflation of the Yezidi and Zoroastrian Traditions". Journal of Persianate Studies (İngilizce). 10 (1): 87-106. doi:10.1163/18747167-12341309. ISSN 1874-7167. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2023. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yezîdîler</span> Etno-dinsel Kürt topluluğu

Yezîdîler veya Ezîdîler, çoğunlukla Kürtçe konuşan etnodinsel bir topluluğa verilen isimdir.

Kürtler, doğuda Zagros Dağları'ndan batıda Toros Dağları'na ve güneyde Hemrin Dağları'ndan kuzeyde Kars–Erzurum platolarına kadar uzanan coğrafi bölgede yoğun yaşayan, 2017 yılı tahminlerine göre dünyada yaklaşık 36–45 milyon nüfusa sahip olan İranî bir halktır. Bugün dünyadaki en büyük Kürt nüfusu, 15–20 milyon civarı ile Türkiye'de bulunurken; İran, Irak ve Suriye'de de sayıları 3 ila 12 milyon arasında değişen önemli Kürt nüfusları bulunmaktadır. Gerek Orta Doğu'daki siyasi ve sosyal karmaşalar ve sorunlar, gerekse diğer sebepler dolayısıyla özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında oluşan göçler sonucunda Batı Avrupa başta olmak üzere Kuzey Amerika ve Orta Asya gibi farklı bölgelere yerleşmiş bir Kürt diasporası da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kürdistan Bölgesel Yönetimi</span> Iraka bağlı özerk bölge

Kürdistan Bölgesel Yönetimi, Kürdistan Bölgesi veya Irak Kürt Bölgesel Yönetimi, Irak'a bağlı, anayasal düzeyde varlığı olan özerk bir bölgedir. Yaklaşık 40.000 km2'den oluşan idari birim; batıda Suriye, doğuda İran, kuzeyde ise Türkiye ile komşudur. Bölgesel yönetimin başkenti Erbil'dir. Kürdistan Parlamentosu Erbil'de yer almaktadır, ancak Kürdistan Bölgesi anayasası tartışmalı Kerkük kentini Kürdistan Bölgesi'nin başkenti olarak tanımaktadır. Bölgenin nüfusu, 2023 itibarıyla 6.556.752'dir. Resmî dilleri Kürtçe ve Arapça'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kürt dilleri</span> Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren dil

Kürt dilleri veya Kürtçe, Hint-Avrupa dil ailesine bağlı Hint-İran dillerinin Kuzeybatı İran koluna giren ve Türkiye'nin doğu ve güneydoğusu, Suriye'nin kuzeyi, Irak'ın kuzeyi ve kuzeydoğusu ile İran'ın batısında yaşayan Kürtler tarafından konuşulan bir dil koludur. Kürtçe Irak'ta, Irak'a bağlı Kürdistan Bölgesel Yönetimi'nde ve de facto özerk olan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde resmî dil statüsüne sahiptir. Kürt dillerinin yukarıda belirtilenler haricinde Ermenistan, Gürcistan, Türkmenistan, Lübnan, Afganistan, Rusya gibi ülkelerde az sayıda konuşanı bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Mahabad Cumhuriyeti</span> 1946da kurulmuş tanınmayan Kürt devleti

Mahabad Cumhuriyeti, Ocak 1946'da Sovyetler Birliği'nin desteğiyle kurulan ve Sovyetler Birliği'nin çekilişiyle aynı yıl içinde yıkılan, Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamış Kürt devletiydi.

<span class="mw-page-title-main">PJAK</span> Silahlı ve siyasî hareket

PJAK, tam adı ile Kürdistan Özgür Yaşam Partisi, İran ve Irak'ta faaliyet gösteren Kürt milliyetçisi silahlı örgüt. PJAK; Türkiye, İran, Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya tarafından terör örgütü olarak tanımlanmaktadır. Kürdistan İşçi Partisinin (PKK) üyesi olduğu Kürdistan Topluluklar Birliğinin (KCK) üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Dîneverî</span> Kürt bilim insanı

Ebu Hanife Dinaverî veya sadece Dinaverî, 9. yüzyıl'da yaşamış, astronomi, botanik, metalürji, coğrafya, matematik, tarih ve Kürdoloji gibi pek çok alanlarda çalışmalarda bulunmuş Fars bilim insanı.

<span class="mw-page-title-main">Kadı Muhammed</span> Mahabad Kürt Cumhuriyetinin lideri

Kadı Muhammed, İran Kürdü lider, devlet adamı ve Mahabad Cumhuriyeti'nin kurucusudur. İran Kürdistan Demokrat Partisi'nin başkanı olarak siyaset yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Kürdistan</span>

Doğu Kürdistan veya İran Kürdistanı, Kürdistan'ın İran'da kalan kısmına verilen ismidir. İran Kürdistan'ında bulunan başlıca bölgeler; Kürdistan, Kirmanşah, Batı Azerbaycan, İlam ve Hemedan eyaletleridir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye Kürtleri</span> Türkiyede yaşayan Kürtler

Türkiye Kürtleri, Türkiye sınırları içinde yaşayan ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan en büyük ikinci etnik ve kültürel gruptur. Çeşitli tahminlere göre Kürtler, Türkiye nüfusunun %15 ila %20'sini oluşturmaktadırlar ve toplam sayıları 12,5 milyon ila 15 milyon arasındadır. Yoğun olarak Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi'nde olmakla birlikte, ülkenin çeşitli illerinde Kürtler yaşamaktadır. Bazı Kürtler tarafından bu bölgeler Kuzey Kürdistan olarak adlandırılsa da, bu adlandırma çeşitli tartışmalara sebep olmakta ve resmî olarak kabul edilmemektedir.

Kürt tarihi, Ortadoğu'da yaşayan İranî bir etnik grup olan Kürtlerin yaşadığı coğrafi bölge olan Van Gölü ve Urmiye Gölü'nün güneyindeki dağlık bölgelerdeki tarihini içerir. Çoğunlukla Türkiye Kürtleri Kürt dilerinden biri olan Kurmançça'yı, Kuzey Irak Kürtleri Sorani'yi ve son olarak İran'da yaşayan Kürtler Kelhuri'ceyi konuşmaktadır.

Kürtlerde din, bugün Kürtler'in yaşadığı coğrafi bölge olan Kürdistan, İslamiyet'ten önce, resmî dini Zerdüştlük olan Sasani İmparatorluğu'nun egemenliğindeydi. Bundan önce, Partlar devrinde Hıristiyanlığı yaymak isteyenler burada bazı Musevi Kürt gruplara rastladılar. II. Şapur döneminde ezilen Hristiyanlar, ancak 5. yüzyılda tekrar örgütlendiler ve Kürtler'i Hristiyanlaştırmak için piskoposlar gönderdiler. Kürtler, dini bakımdan heterojen bir halk olup aralarında birçok farklı dine mensup gruplar vardır. Kürtlerin çoğunluğu Sünni Müslümandır. İslamiyet'in ortaya çıkması ile Kürtlerin büyük çoğunluğu Müslüman oldu.

<span class="mw-page-title-main">Kürtlerin kökeni</span> Kürtlerin kökeni hakkında genel bakış

Kürtlerin kökeni, Orta Doğu'da yaşayan bir etnik grup olan Kürtlerin oluşumu. Akademisyenler, Kürt sözcüğünün kökeni için farklı teoriler ortaya atmışlardır. Bir teoriye göre, Orta Farsçada "göçebe; çadır-satıcısı" terimi olan 𐭪𐭥𐭫𐭲 kwrt- olarak kullanıldığı öne sürülmüştür. Kürt sözcüğü en az 17. yüzyıla kadar bir kolektif kimlik terimi (etnonim) olarak kullanılmamıştır. Sözcük, bundan ziyade Kürtçe konuşan nüfusa, komşu popülasyonlarca verilen bir isimdi. Bölgede yaşayan kitle için bu kimliğin ana belirteci klan ve aşiretlerinin belirledikleri mensubiyetleri olmuştur. Kürtler, Hint-Avrupa göçü öncesi bölgede bulunan gruplar dahil olmak üzere, birden çok kabile ve etnik grubun birleştiği heterojen kökenlere sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ordîxanê Celîl</span>

Ordîxanê Celîl Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti doğumlu Sovyet Kürdü yazar ve akademisyen.

Türkiye'de Kürtlere yönelik insan hakları ihlâlleri, Türkiye'de yaşayan Kürtlere karşı işlenmiş olan insan hakkı ihlallerini incelemektedir.

Jineoloji, kadın bilimi olarak da anılan, PKK lideri Abdullah Öcalan'ın teorize ettiği feminizm ve cinsiyet eşitliğini içeren doktrin. Kürtçe kadın anlamına gelen "jin" kelimesinden türetilen jineoloji 'kadın bilimi' olarak tarif edilir. Çeşitli kaynaklarda "Kürt feminizmi" olarak anılır. Öcalan, bölgesel toplumlarda yaşayan kadınları baskı altına alan namus temelli din ve kabile kuralları temelinde “kadınların özgür olmadığı sürece bir ülkenin özgür olamayacağını” ve "kadın özgürlüğünün toplumdaki özgürlük düzeyini belirlediğini" ifade eder.

Kürt kültürü, Kürtler tarafından uygulanan farklı kültürel özellikleri ifade eder. Kürt kültürü, modern Kürtleri ve toplumlarını şekillendiren eski halkların mirası niteliğindedir.

Joyce Blau, Kürt dili ve edebiyatı konusunda uzmanlaşmış bir dilbilimcidir.

Türkiye'de Kürtlerin inkârı, Kürtlerin bir halk olduğunu reddeden ve bunun yerine Türklerin bir alt grubu olduklarını iddia eden Türkiye hükümetlerininin onlarca yıldır resmi devlet politikasıydı ve Kürt ve Kürdistan kelimeleri devlet kurumları tarafından yasaklanmıştı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.