İçeriğe atla

Mihrali Bey

Mihrali Bey (1844-1905), hayat öyküsü Borçalı edebi geleneklerinin önemli ürünlerinden biri olan Mihrali Bey Destanı (bir diğer adıyla Karapapak Kartalı)'na konu olmuş Karapapak kökenli bir halk kahramanı.[1]

Türkiye'de ve Azerbaycan'da kahraman olarak kabul gören Mihrali Bey, 1877 Osmanlı Rus savaşı'nda Osmanlı Devleti için Çarlık Rusyası'na karşı savaşmıştır. Binbaşılığa yükselip Ahmet Muhtar Paşa'nın sağ kolu oldu.[2] Gösterdiği kahramanlıklar nedeniyle Osmanlı Devleti tarafından maiyetiyle Sivas'a gönderilerek Ulaş'a yerleştirilmiştir. Bir süre Ulaş'ta yaşadıktan sonra Hamidiye Alayları içinde yer alan birliğiyle isyanları bastırmak üzere Yemen'de görevlendirildi ve orada öldü.[3]

Yaşamı

Karapapak–Terekeme Türklerinden olan Mihrali Bey 1844 yılında[4] Tiflis vilayetinin Borçalı sancağına bağlı Darvaz köyünde doğup büyüdü.

On yedi yaşında iken kaybettiği babasının Müslüman mezarlığına gömülmesine izin vermeyen Rus yönetimine direnince Rus güçleri ile karşı karşıya geldi. Osmanlı ve Rus toprakları arasında gidip gelerek her iki devlette de aranan bir kanun kaçağı olarak yaşadı. 93 Harbi başladığında her iki devlet de suçlarını bağışlayıp, çetesiyle kendisi için savaşmasını teklif etti. Mihali bey, suçlarının bağışlanması karşılığında çetesiyle Osmanlı hizmetine girdi. Ahmet Muhtar Paşa'nın onun kahramanlıklarını padişaha bildirmesi sonucu II. Abdülhamid tarafından Mecidiye Nişanı ile ödüllendirildi. Ailesini de Osmanlı Devleti topraklarına getirdikten sonra Aziziye müdafaasında yer aldı.

93 Harbi sonunda Ahmet Muhtar Paşa'nın İstanbul'a çağrılmasından sonra Mihali Bey de beraberindekilerle Sivas'a gitti. Ulaş bucağına bağlı Acıyurt köyüne yerleştiler. Köy, halk ağzında Büyük Köy, Papaklı Köyü, Mihrali Bey’in Köyü olarak anılmaktadır.

Mihrali, Sivas'ta 40. Hamidiye Süvari Alayı'nı kurdu.[5] Yemen'de isyan baş gösterdiğinde kardeşi ile birlikte Yemen'de görevlendirildi. 1905 yılında Yemen'de hastalanarak öldü. Bir söylentiye göre Karapapakların liderliği için yaşanan rekabet sonucu öldürüldü.[6] Halk arasında "Yularsız Aslan", "İkinci Battal Gâzî", "İkinci Köroğlu" olarak adlandırılan Mihrali Bey, adına türküler, ağıtlar, destanlar yakılmıştır.

Mihrali Bey hikayeleri

Mihrali Bey, Karapapak-Terekemeler arasında, âşıklarca hakkında hikâye tasnif edilen, koçaklama söylenen ve çocuklara adı verilen bir kahramanlık timsali olarak görülür.[7] Hakkında tasnif edilen hikâyelerden biri 2003 yılında Borçalı'da Mehemmed Sadaklı tarafından düzülüp koşulmuş; Bakü'de yayımlanan Azerbaycın Folkloru Antologiyası Borçalı-Karapapak Folkloru adlı eserde yayımlanmıştır. Bir diğeri ise Çıldırlı âşık Bayram Denizoğlu tarafından tasnif edilmiştir.[5]

Gazi Ahmed Muhtar Paşa ve Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın Mühimme Başkâtibi olarak görev yapan Mehmed Arif Bey'in anılarında Cengiz Çakaloğlu'nun "Yemen'den Dönemeyen Karapapak: 40. Hamidiye Süvari Alayı Komutanı Mihrali Bey" adlı kitabında Mihrali Bey'in hayatı ve kahramanlıkları anlatılmaktadır.

"Ben gidiyom Rüştü Bey'im ağlama" türküsü bazı yörelerde "Mihrali Bey Türküsü" olarak bilinir. Türküde ismi geçen Rüştü Bey; Mihrali Bey'in oğludur.[8]

Kaynakça

  1. ^ Memmedli, Şurettin. "Gürcistan'daki Türkler'de Lokal Halk Hikayeciliği". 12 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  2. ^ Ölçer, Selma. Mihrali Bey. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi, 1998. 
  3. ^ "Mihrali Bey Konağı - Sivas". Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Kültür Portalı sitesi. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  4. ^ Çakaloğlu, Cengiz. "Yemen'den Dönemeyen Karapapak: 40. Hamidiye Süvari Alayı Komutanı". Halkkitabevi.com, 2011. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  5. ^ a b "Aşık Bayram Denizoğlu'nun Mihrali Bey Hikayesi" (PDF). Erciyes, Ocak 2016, Yıl: 39, Sayı: 457-460. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  6. ^ Kaya, Doğan. "Doğan Kaya, Bir Destan Kahramanı Mihrali Bey". Bakı, 2001. 9 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2001. 
  7. ^ Özkan, İsa. "Karapapak-Terekeme Türkleri ve Aşık Şenlik'in Şiirlerinde Destani Motifler" (PDF). şık Şenlik Sempozyumu, 22-23 Mayıs 1997, T.C. Kültür Bakanlığı Hagem-Kars Kalkınma Vakfı, 11 s. 13 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 
  8. ^ "Mihrali Bey". Sehriyar.info. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Karapapaklar</span> Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan birisi

Karapapaklar veya Terekemeler, Kuzey Kafkasya'da Derbent, Gürcistan'da Kvemo Kartli, Azerbaycan'da Kazah, İran'da Sulduz ve Türkiye'de de genel olarak Kuzeydoğu Anadolu'da yaşayan Azerbaycan Türklerini oluşturan etnik boylardan biridir.

Köse Mihal, Mihaloğullarının atası. Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluş döneminde Osman Gazi'nin silah arkadaşı olan Mikhael Kosses, İslamiyeti seçerek Osmanlı saflarına geçen ilk önemli Bizanslı komutandır. Mihaloğullarının atası Mikhael Kosses, Müslüman olduktan sonra Osman Gazi'nin teklifiyle Abdullah adını almış, adı Abdullah Mihal Gazi olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rauf Orbay</span> Türk asker ve siyasetçi

Hüseyin Rauf Orbay, Türk asker, siyasetçi. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde, Kurtuluş Savaşı'nda ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde önemli görevlerde bulunmuştur. Trablusgarp ve Balkan Savaşları'nda gösterdiği başarıdan ötürü Hamidiye Kahramanı olarak tanındı. 1918 Ekim'inde Osmanlı Devleti'nin Bahriye Nazırı olarak görev yapan Orbay, devletin çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi'ni hükûmet adına imzalayan kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet İzzet Furgaç</span> 215. Osmanlı sadrazamı

Ahmed İzzet Paşa ya da Soyadı Yasası sonrası Ahmet İzzet Furgaç, I. Dünya Savaşı'nın son günlerinde sadrazamlık yapmış, Arnavut asıllı Osmanlı asker ve devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">3. Ordu (Osmanlı İmparatorluğu)</span>

3. Ordu Osmanlı Ordusu komutasındaki ordulardan biridir. Başlangıçta Balkanlar'da kurulmuş ve daha sonra Osmanlı Devleti'nin Kuzey ve Doğu kısımlarını savunmuştur. Balkanlar'da olduğu sürede İkinci Meşrutiyet'i desteklemiş ve bu hareketin askeri kuvvetlerinin çekirdeğini oluşturmuştur. Başlangıçta Ordu merkezi Selanik'ti. I. Dünya Savaşı ile Erzurum Kalesi'ne taşındı. Karargahı önce Erzurum sonra Suşehri ve en sonunda Sivas yakınlarına taşındı. Ünlü subaylarının arasında Enver Paşa ve Mustafa Kemal Atatürk vardır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Muhtar Paşa</span> 211. Osmanlı sadrazamı

Ahmed Muhtar, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın Kafkasya cephesi komutanı, asker, gök bilimci, yazar, eğitimci ve devlet adamıydı. 1912 yılında kısa bir süreyle Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını da yapmıştır. Darüşşafaka Cemiyeti'nin kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Hamidiye Alayları</span> Osmanlı İmparatorluğu döneminde süvari alayı

Hamidiye Alayları ya da Hamidiye Hafif Süvari Alayları, Osmanlı Padişahı II. Abdülhamid'in Doğu Anadolu Bölgesi'nde oluşturduğu çalışmalarına 1890 yılında başlanılmış, 1891 yılında fiilen kurulmuş Osmanlı birlikleridir. Birlikler çoğunlukla Sünni Kürtlerden oluşmuş ancak Doğu Anadolu'da yaşayan Karapapak (Terekeme) Türkleri, Çerkesler, Türkler, Türkmenler ve Yörükleri de içermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sarıkavak, Şarkışla</span>

Sarıkavak, Sivas ilinin Şarkışla ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Acıyurt, Ulaş</span>

Acıyurt, Sivas ilinin Ulaş ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Hasanpaşa, İnegöl</span>

Hasanpaşa, Bursa ilinin İnegöl ilçesine bağlı bir mahalledir.

Milli aşireti, Türkiye'nin büyük Kürt aşiretlerinden birisidir. Milli aşiretinin daha yaygın olarak kullanılan adları Milan, Millayi, Milanlu, Milanli gibi isimlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Boğatepe, Kars</span>

Boğatepe, Kars ilinin Merkez ilçesine bağlı bir köydür.

9. Kolordu, Osmanlı İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşında 3. Orduya bağlı kolordusu. Karargahı Erzurum'da idi. Sırasıyla Ahmet Fevzi Paşa, Remzi Paşa, Hüsamettin Paşa, Binbaşı Nurettin Bey (Sakallı) ve Binbaşı Mustafa Nimet Bey tarafından yönetilmiştir.

Ahmet Tosun Paşa veya Kavalalı Tosun Paşa ya da kısaca Tosun Paşa, Mısır valisi Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın oğlu, İbrahim Paşa'nın kardeşidir. İbrahim Paşa'dan sonra Mısır valisi olan Abbas Hilmi Paşa'nın babasıdır.

<span class="mw-page-title-main">4. Ordu (Osmanlı İmparatorluğu)</span>

4. Ordu Osmanlı İmparatorluğu'nda yapılan askerî reformlar sırasında 19. yüzyılın sonlarında kuruldu.

<span class="mw-page-title-main">Erzurum Muharebesi (1877)</span>

Erzurum Muharebesi (1877), Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu arasında 8-9 Kasım 1877'de yapılan savaştır. Ruslar, Erzurum'u almak için hücuma geçtiler. Şehrin eteklerine kadar gelen, Aziziye tabyalarını ele geçiren ve şehir merkezine saldırmaya hazırlanan Ruslara karşı, Nene Hatun ve Erzurum halkı, tabyadan kalan askerlerle birleşip karşı saldırıya geçti. Geceden başlayıp sabaha kadar süren bir savaşın ardından Ruslar, Aziziye Tabyalarını boşaltıp kentten geri çekildiler.

<span class="mw-page-title-main">Konak, Konak</span>

Konak, İzmir ilinin Konak ilçesine bağlı bir mahalledir. Mahalleye ve bağlı bulunduğu ilçeye adını veren İzmir Hükûmet Konağı ve Konak Meydanı ile belediye ve diğer yönetim binaları bu mahallede bulunmaktadır. Mahalle iki kısımdan oluşmaktadır: Bunlardan biri Kordon, vapur iskelesi, metro ve tramvay istasyonu, belediye ve kamu binalarının bulunduğu sahil kesimi, diğeri de Kemeraltı'nın Anafartalar Caddesi'nin denize bakan tarafında kalan bölümüdür.

<span class="mw-page-title-main">Borçalı Karapapak Türk Cumhuriyeti</span>

Borçalı Karapapak Türk Cumhuriyeti günümüz Gürcistan güneyinde tarihi adı Borçalı olan Kvemo Kartli'de kurulan bir Türk devletidir. Devlet 20 Aralık 1917'de kurulmasına rağmen Nisan 1918'de resmen ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı-Yemen çatışmaları</span>

Osmanlı-Yemen çatışmaları, Osmanlı İmparatorluğu ile Kuzey Yemen'deki Zeydi kabileleri arasında 1538 yılında başlayan ve 9 Ekim 1911 tarihinde Da'an Mukavelesi'nın imzalanmasıyla sona eren bir dizi çatışmadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.