İçeriğe atla

Mihály Károlyi

Mihály Károlyi
Macaristan Devlet Başkanı
Görev süresi
11 Ocak 1919 - 21 Mart 1919
Geçici: 16 Kasım 1918 – 11 Ocak 1919
Başbakan Dénes Berinkey
Yerine geldiğiYeni makam
Yerine gelenSándor Garbai
Macaristan Başbakanı
Görev süresi
31 Ekim 1918 - 11 Ocak 1919
Hükümdar IV. Károly
Yerine geldiğiJános Hadik
Yerine gelenDénes Berinkey
Kişisel bilgiler
Doğum Mihály Ádám György Miklós Károlyi de Nagykároly
4 Mart 1875(1875-03-04)
Fót, Macaristan Krallığı
Ölüm 19 Mart 1955 (80 yaşında)
Vence, Fransa
Partisi Ulusal Bağımsızlık Kossuth Partisi
Evlilik(ler) Katinka Andrássy

Mihály Károlyi, tam adıyla Kont Mihály (Michael) Adam Georg Nikolaus Graf Károlyi von Nagykároly (d. 4 Mart 1875, Budapeşte, Macaristan - ö. 19 Mart 1955, Nice, Fransa), Macar siyasetçi. Macaristan'ın ilk devlet başkanıdır. 31 Ekim 1918 - 11 Ocak 1919 tarihleri arasında vekâleten; 11 Ocak 1919 - 21 Mart 1919 tarihleri arasında da asâleten Macaristan devlet başkanı olarak görev yaptı.[1]

Hayatı

Ailesi

Mihály, Macaristan'ın en köklü ve en varlıklı aristokrat sülâlelerinden birinin evladıydı. Dönemin şartlarına göre olabilecek en iyi bir şekilde yetiştirildi. İngilizce, Fransızca ve İtalyanca olmak üzere birkaç dil öğrendi. Ne var kî, doğuştan gelen bir konuşma bozukluğundan muzdaripti. Ana dili Almancaydı, yazılı ve sözlü olarak Macarca'yı hiçbir zaman anadil seviyesinde kullanamadı. Genç aristokrat Károlyi, Paris, Londra, Viyana ve Budapeşte arasında vurdumduymaz bir hayat sürdü. Kış aylarını Fransız Rivierası'nda Menton'da amcasının yanında geçirirdi. Zengin iş insanı Gyula Andrássy'nin kendisinden 20 yaş küçük üvey kızı Katinka Andrássy ile 1914'te evlenene kadar, kumar masalarında bir servet kaybetti. Kumar borçları 12 milyon krona ulaştı.[1]

Kaynakça

  1. ^ a b Lendvai, Paul (2003). The Hungarians : a thousand years of victory in defeat. Princeton, N.J.: Princeton University Press. ISBN 0-691-11406-4. OCLC 51986780. 
Siyasi görevi
Önce gelen:
János Hadik
Macaristan Başbakanı
1918–1919
Sonra gelen:
Dénes Berinkey
Önce gelen:
Tivadar Batthyány
Macaristan Dışişleri Bakanı
1918–1919
Sonra gelen:
Dénes Berinkey
Önce gelen:
Sándor Popovics
Macaristan Maliye Bakanı
Geçici

1918
Sonra gelen:
Pál Szende
Önce gelen:
IV. Károly
(Macaristan Kralı olarak)
Macaristan Devlet Başkanı
1918–1919
Sonra gelen:
Sándor Garbai
(Macar Merkez Yürütme Konseyi Başkanı olarak)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macaristan</span> Orta Avrupada bir ülke

Macaristan, Orta Avrupa'da Karpatlarda kurulu olan ve denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Komşuları; batıda Avusturya ve Slovenya, kuzeyde Slovakya, doğuda Romanya ve Ukrayna, güneyde Sırbistan ve Hırvatistan'dır. Başkenti Budapeşte olan Macaristan, OECD, NATO, AB, Vişegrad Grubu ve Schengen üyesidir. Ülkedeki resmî dil, Fin-Ugor dillerinden olan ve Avrupa Birliği'nin 24 resmî dilinden biri olan Macarcadır. Bu bağlamda Macarca, Avrupa Birliği'nde Fince, Estonca ve Maltaca ile beraber Hint-Avrupa dillerinden olmayan dört dilden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Béla Kun</span> Macar komünist devrimci (1886-1938)

Béla Kun [ˈbeːlɒ kun], Macar komünist politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Sovyet Cumhuriyeti</span>

Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan'da Béla Kun'un liderliğinde kurulan komünist bir rejimdir. Rusya'daki Bolşeviklerin yaptığı Ekim Devriminin ardından Avrupa'da kurulan Marksist-Leninist politikaların uygulandığı ilk komünist hükûmettir. Ömrü sadece dört ay sürmüştür. Romanya'nın Budapeşte'yi işgaliyle düşmüştür. Bu devletin varisi Macaristan Krallığı'dır. Krallık (1920-1944) arasında hüküm sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Menyhért Lónyay</span> Macar siyasetçi

Menyhért Count Lónyay de Nagylónya et Vásárosnamény, Macar siyasetçi. 1871 ve 1872 yıllarında Macaristan Başbakanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">János Hadik</span> Macar siyasetçi

János Count Hadik de Futak, Macar siyasetçi. Hadik, Avrupa'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun bir parçası olan Macaristan Krallığı'nda 1918 yılında 17 saat başbakanlık makamında bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">István Tisza</span> Macar siyasetçi (1861-1918)

Kont István Tisza de Borosjenő et Szeged Macar siyasetçi, siyaset bilimci, başbakan ve Macar Bilimler Akademisi üyesi. Yaşamının en öne çıkan dönemi ikinci defa başbakan olduğu sırada Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'na girmesidir. Daha sonra Krizantem Devrimi sırasında aynı zamanda Macaristan'ın Avusturya ile olan siyasi birliğini bitirdiği gün olan 31 Ekim 1918'de suikaste uğrayarak öldürülmüştür. Tisza Avusturya Macaristan imparatorluğu'nun çifte monarşi rejimini desteklemiştir ve o zamanların liberal-muhafazakâr ittifakı içinde yer almıştır.

1848 Macar Devriminden günümüze kadar görev almış Macaristan başbakanları listelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dénes Berinkey</span>

Dénes Berinkey, Macar siyasetçi, hukukçu. Mihály Károlyi döneminde iki ay Macaristan Krallığı başbakanı görevi yapmıştır. Macaristan Sovyet Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla birlikte başbakan olduğu hükûmet düşmüştür.

<span class="mw-page-title-main">István Bethlen</span> Macaristan başbakanı (1874-1946; hd. 1921-1931)

Kont István Bethlen de Bethlen Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Károly Huszár</span> Macar siyasetçi (1882-1941)

Károly Huszár de Sárvár, Macar siyasetçi. 1919-1920 yılları arası Macaristan Geçici Devlet Başkanı ve Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Dezső Pattantyús-Ábrahám</span> Macar siyasetçi

Dezső Pattantyús-Ábrahám de Dancka 1919 yılında bir ay boyunca Başbakan ve Szeged'teki ikinci karşı-devrimci hükûmetin geçici Maliye Bakanı olarak görev yapmış muhafazakâr Macar politikacı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Demokratik Cumhuriyeti</span>

İlk Macar Cumhuriyeti veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Andrássy út</span> Budapeştede cadde

Andrássy Bulvarı, Macaristan'ın Budapeşte kentinde, tarihi 1872'ye kadar uzanan bir bulvardır. Erzsebet Meydanı'nı Városliget'e bağlar. Neo-rönesans konakları, ince cepheler ve iç mekanlara sahip olan pansiyonları ile 2002'de bir Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir. Aynı zamanda kafeler, restoranlar, tiyatrolar, elçilikler ve lüks butikler ile Budapeşte'nin ana alışveriş caddelerinden biridir. En dikkat çekici binalar arasında Devlet Opera Evi, eski Bale Okulu, Zoltán Kodály Anıt Müzesi ve Arşivleri, Macar Güzel Sanatlar Üniversitesi ve Ferenc Hopp Doğu Asya Sanatları Müzesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sándor Sarayı</span> Budapeştede saray

Sándor Sarayı, Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de yer alan bir saraydır. 2003'ten beri Macaristan cumhurbaşkanının resmî konutu ve çalışma ofisidir. Macaristan'daki en büyük 37. saraydır. Macaristan'ın kral ve yöneticilerinin eskiden ikamet ettiği Budin Kalesi'nin hemen kuzeyindedir.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızpatı Devrimi</span>

Yıldızpatı Devrimi veya Krizantem Devrimi Macaristan'da, I. Dünya Savaşı sonrasında Kont Mihály Károlyi liderliğindeki kısa ömürlü Birinci Macaristan Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşuna yol açan bir devrimdi.

20. yüzyıl Macaristan tarihi, özellikle büyük ölçekli süreçler ve uzun vadeli önemi olan sosyal, politik, kültürel ve ekonomik olaylar açısından, Macaristan'da 1900'den 1999 sonuna kadarki yüz yıllık dönemde meydana gelen olaylara işaret eder. Bu süre zarfında, sonuçları çok önemli ve etkisi bugüne kadar süren birçok radikal bir değişiklik meydana geldi; Macaristan'da birçok farklı rejim iktidara gelmiştir; ülkenin sınırları büyük ölçüde değişmiştir; iki dünya savaşı ve çeşitli devrimler yaşamıştır; zaman zaman muhafazakâr-milliyetçi dünya görüşü liberal, solcu ideolojilerle rekabet etti; Bundan sonra ise Macar halkı, çoğu kez Macaristan'da yaşayan milletler, dini gruplar ve sınıflar arasındaki gerilimlerle gündeme geldi. Macaristan, işgal altında yüzyılın azımsanmayacak bir bölümünü geçirdi, ülkede yaklaşık elli yıl komünizm bayrağı dalgalanmıştır; yüzyılın son bölümlerinde ise ulusal bağımsızlığını ve aynı zamanda istikrarlı, demokratik bir sistem elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Mihály Károlyi hükûmeti</span>

Mihály Károlyi hükûmeti, 31 Ekim 1918'de Yıldızpatı Devrimi'nin ardından Mihály Károlyi liderliğinde kurulan hükûmettir. Károlyis'in eski sistemin liderlerini ve "gereksiz" savaşı tüm sorunların nedeni olarak adlandırdığı sokaktaki kışkırtıcı konuşmasından sonra, bir grup asker ile Macar Ulusal Konseyi'ne yeminli askerî birlikler Budapeşte'nin kamu binalarını işgal etti. Fanatikler eski Başbakan István Tisza'yı saat 17.00 civarında öldürürken, devrimciler hükümdar adına Arşidük József Károlyi'yi başbakan olarak atadı. Kasım ayının başında Károlyi, hükümdarın yemininden muafiyet talep etti ve yemini esnasında Ulusal Konsey için "halk hükümeti" olarak ifade etti. Kral Károly'nin Kasım ayında istifasını takiben, birkaç yüz kişiye yayılan ve geçici yasama yetkisi kullanan Macar Ulusal Konseyi, 16 Kasım'da cumhuriyeti ilan etti ve ardından 11 Ocak 1919'da Károlyi'yi geçici cumhurbaşkanı olarak seçti. Başbakanlık, Berinkey hükûmeti kurulana kadar Dénes Berinkey tarafından devralındı.

1918 ile 1920 yılları arasında Macaristan'da bir devrimler ve müdahaleler dönemi yaşandı. Macaristan Demokratik Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı'nın sonunda 1918'de Yıldızpatı Devrimi sırasında Mihály Károlyi tarafından Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun yıkıntılarından kuruldu. 1919'da cumhuriyet başka bir devrimle devrildi ve Macaristan Sovyet Cumhuriyeti kuruldu. Çözülmemiş çatışmalar, 1919'da Macaristan ile komşu devletler arasında savaşlara yol açtı. Macaristan Sovyet Cumhuriyeti, Romanya işgalinden sonra sona erdi. Versay'daki 1920 Trianon Antlaşması, Macaristan Krallığı'nı yarattı.