İçeriğe atla

Miguel de Unamuno

Miguel de Unamuno y Jugo
1925 yılında Miguel de Unamuno
Doğum29 Eylül 1864(1864-09-29)
Bilbao, Biskay, İspanya
Ölüm31 Aralık 1936 (72 yaşında)
Salamanca, Salamanca, İspanya
Milliyetİspanyol
EğitimMadrid Complutense Üniversitesi
Ebeveyn(ler)Félix de Unamuno
Salomé Jugo
İmza

Miguel de Unamuno (29 Eylül 1864, Bilbao - 31 Aralık 1936, Salamanca), İspanyol Bask düşünür, yazar.

Madrid Complutense Üniversitesi'nde felsefe ve edebiyat üzerine eğitim almış ve Bilbao'da felsefe öğretmenliği yapmıştır. 1891 yılında Salamanca Üniversitesi'nde Eski Yunan Dili Kürsüsü'nde profesör olmuş, aynı üniversitede üç kez rektörlük görevine getirilmiştir. Ayrıca 1931-1933 yılları arasında Temsilciler Meclisine Salamanca'dan vekil seçilmiştir.

98 Kuşağı'nın temsilcileri arasında sayılan Unamuno, 20. yüzyıl İspanyası'nı düşünmüş ve yazmıştır. Dogmatik düşünceye, özellikle faşizme karşı savaşmış ve bu uğurda 1924 yılında Miguel Primo de Rivera diktatörlüğüne karşı çıktığından Kanarya Adaları'na sürgüne gönderilmiştir.[1][2] 1930 yılında tekrar Salamanca Üniversitesi'ndeki görevine dönmüştür. İspanya İç Savaşı sırasında Franco'yu desteklese de, Falanj iktidarının iç yüzünü görüp kamuoyu önünde eleştirmiştir. Salamanca Üniversitedeki bir toplantı sırasında rejimin nemli komutanlarından José Millán-Astray'a açıkça karşı gelmiş, sonrasında ev hapsine mahkûm edilmiştir. Tutuklu halde, 31 Aralık 1936 tarihinde ölmüştür.[3] Roman, öykü, şiir, deneme ve oyun türünde eserler vermiştir.

İnsan, kafasıyla düşünür, kalbiyle duyar ve midesiyle ister” ve "Başka yazarların neden bazı sözcükleri italik yazdığını anlayamıyorum. Sanırım o sözcüğe dikkat çekip önem artırmak istiyorlar. Hâlbuki, benim yazdığım her sözcük zaten önemlidir" gibi değinmeleri vardır.

Felsefesi

Unamuno'nun felsefesi sistematik değil tüm sistemlerin reddiyesi ve kendinde bir şey olarak inancın onaylanışı üzerine kuruludur. Entelektüel gelişimi rasyonalizm ve pozitivizm etkisi altında olmakla birlikte gençlik yıllarında kaleme aldığı makaleler kendisinin sosyalizme ve ülkesi İspanya'nın o yıllarda içinde bulunduğu durumla yakında ilgili olduğunu göstermektedir. Unamuno için "tarihçilik" (intrahistoria) önemli bir kavramdır. İlk olarak kendisinin En torno al casticismo (1895) adlı denemesinde yer alan bu kavramla Unamuno, tarihin en iyi şekilde savaşlar veya politik anlaşmalar gibi büyük olaylara yoğunlaşmak yerine isimsiz halkların tarihlerine bakılarak anlaşılabileceğini ifade etmektedir.

19. yüzyılın sonlarında yaşadığı dini krizle pozitivist felsefeyi bırakan Unamuno, yirminci yüzyılın başlarında varoluşçuluktan etkilenerek kendi düşüncesini geliştirdi. Unamuno'ya göre hayatın trajik olmasının sebebi öleceğimizi bilmemizdi ve insani aktivitelerin çoğu yine ona göre ölümden sonra bir biçimde hayatta kalma çabasıydı. Unamuno kendi kişisel inancını şu şekilde özetlemişti: "Benim dinim, yaşarken bulamayacağımızı bilsem de yaşamda hakikati ve hakikatte yaşamı aramaktır."[4]

Millán-Astray ile karşı karşıya geliş

Millán-Astray, muhafazakâr yazar ve filozof Miguel de Unamuno ile kamuoyu önünde girdiği ateşli tartışmayla bilinir. 12 Ekim 1936 tarihinde Salamanca Üniversitesindeki toplantı farklı siyasal eğilimlerdeki sağcı toplamı bir araya getirmişti. Toplantıya Francocu kardinal Enrique Pla y Daniel, Franco'nun eşi Carmen Polo, Millán-Astray gibi kişiler katılmıştı. Üniversitede dekan olan Migule de Unamuno, Halk Cephesinin ülkeye kaos getirdiğinden hareketle iç savaşta Francocuları desteklemiş olsa da rejimin yaptıklarına eleştirel yaklaşıyordu. Tarihçi Hugh Thomas 1961 tarihli başyapıtı The Spanish Civil War'da olanları detaylı anlatır. Buna göre gece Falanjist yazar Jose Maria Peman tarafından yapılan ateşli bir konuşmayla başlar. Sonrasında Profesör Francisco Maldonado ayrılıkçı Katalonya ve Bask bölgelerinden ülkemizin içindeki kanser olarak bahsetmiş ve İspanya'nın şifası olan faşizm sayesinde bunları öldürecek, sahte duygusallıklardan azade kararlı bir cerrah gibi onları bünyemizden söküp atacağız demiştir. Bunun üzerine seyirciler arasında İspanyol Lejyonu'nun sloganı olan Viva la Muerte! (Yaşasın ölüm!) sloganı atılmıştır. Sonrasında lejyon komuta günlerinden kalma alışkanlıkla slogana eşlik eden Millan-Astray kitleye España (İspanya) demiş, kitle ona Una! (Tek) karşılığını vermiş, o yine España demiş, kitle Grande! (Büyük) yanıtını vermiş ve son kez España deyince de Libre! (Özgür) yanıtını haykırmıştır. Bu Falanjist söylemlerin ardından ev sahibi konumunda ve toplantıda Franco'nun temsilcisi durumundaki Unamuno söz almıştır:

Benden bir konuşma bekliyorsunuz. Beni bilen bilir, uzun süre sessiz kalmayı beceremem. Bazen sessiz kalmak yalan söylemektir çünkü sessizlik onay vermek olarak algılanabilir. Bugün aramızda bulunan Profesör Maldonado'nun sözüm ona söylevine dair yorumda bulunmak istiyorum. Bask ve Katalanlara yapılan saygısızlığın kişisel kısmını görmezden geleceğim. Bildiğiniz gibi bendeniz Bilbao doğumluyum. Beğenseniz de beğenmeseniz de Kardinal Barcelona'lıdır. Ancak şimdi şu anlamsız ve ölü sevici Yaşasın ölüm sloganını duyunca buna dair bir çift kelam etmek isterim. Tüm hayatımı benim ne demek istemediğimi anlamayanların öfkesine yol açan paradoksların yazarı ve bu konuda uzman birisi olarak söylüyorum, bu komik paradoksu itici buluyorum. General Millán Astray sakattır. Bu gerçeği kimsenin duyamacağı şekilde fısıldamanın alemi yoktur. O savaşta sakat kalmış birisidir. Cervantes de öyleydi. Ancak ne yazık ki bugün İspanya'daki sakatların sayısı çoktur. Ve eğer Tanrı bize yardım etmezse kısa süre içinde daha çok sakatımız olacak. General Millán Astray'ın kitle psikolojisine egemen olması beni rahatsız ediyor. Cervantes'in ruhani derinliğine sahip olmayan bir sakat, etrafındaki sakatların sayısını artırarak rahatlama umutları peşinde koşuyor. (Bunun üzerine seyirciler arasında bulunan Millán Astray Aydınlara ölüm! Yaşasın ölüm! şeklinde cevap verir. Falanjistlerin alkışları üzerine kitleyi yatıştırmaya çalışan yazar Peman Hayır, yaşasın aydınlar! Kahrolsun kötü aydınlar! demiş, Unamuno sözlerine devam etmiştir) Burası aydınların mabedidir, ben de baş rahibim. Bu kutsal mekanı kirletiyorsunuz. Kazanacaksınız ancak sadece kaba kuvvet sizde olduğu için. Ancak ikna edemeyeceksiniz. İkna etmek için sizde olmayan bir şey ihtiyacınız var: mantık ve haklılık. Sizden İspanya'nın iyiliğini düşünmenizi beklemek nafiledir. Diyeceklerim bu kadardır.

—Miguel de Unamuno

Bu konuşmanın üzerine kendisini güçlükle kontrol eden Millán Astray Hanımefendinin koluna gir! diye bağırmış, Unamuno, Franco'nun eşi Carmen Polo'nun koluna girip onun koruması altında toplantıdan ayrılmıştır. Toplumda büyük saygınlığı olan Unamuno'ya karşı harekete geçemeyen rejim onu ev hapsi cezasına çarptırmıştır. Unamuno kısa bir süre sonra gizemli bir şekilde ölünce olaydan Franco rejimi sorumlu tutulmuştur.

Eserleri

Şiir

  • Poesías, 1907
  • Rosario de sonetos líricos, 1911
  • El Cristo de Velázquez, 1920

Felsefe

Roman ve Öykü

  • Paz en la guerra, 1897
  • Amor y pedagogía, 1902
  • Recuerdos de niñez y mocedad, 1908
  • El espejo de la muerte, 1913
  • Niebla, 1914 / Sis
  • Abel Sánchez: Una historia de pasión, 1917 / Abel Sanchez: Bir Tutkunun Öyküsü
  • Tres novelas ejemplares y un prólogo, 1917
  • Tulio Montalbán, 1920
  • La tía Tula, 1921
  • Cómo se hace una novela, 1927
  • La novela de don Sandalio, jugador de ajedrez, 1931
  • Un pobre hombre rico, 1931 / Yaman Adam
  • San Manuel Bueno, mártir, 1933 / Ermiş ve Kurban

Tiyatro

  • La esfinge, 1898
  • La venda, 1899
  • La princesa doña Lambra, 1909
  • La difunta, 1909
  • El pasado que vuelve, 1910
  • Fedra, 1910
  • Soledad, 1921
  • Raquel encadenada, 1921
  • Sombras de sueño, 1926
  • El otro, 1926
  • El hermano Juan o el mundo es teatro, 1929

Türkçe'ye Çevrilen Eserleri

  • Abel Sanchez: Bir Tutkunun Öyküsü (Adam Yayınları, 1989), (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), 2007
  • Yaman Adam (Arma Yayınları, 1990), Can Yayınları, 2016
  • Ermiş ve Kurban (İthaki Yayınları, 2001, İki Tuhaf Öykü adlı kitap içinde)
  • Sis (Bilgi Yayınevi- 1970) (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2002) (Can Yayınları, 2016)
  • Günlükler (Sel Yayıncılık, 2008
  • Üç Örnek Öykü ve Bir Önsöz (Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları), 2010
  • Hayatın Trajik Duygusu Divan Kitap, 2014
  • Roman Nasıl Oluşturulur (Ketebe Yayınları, 2021)

(Divan Kitap, 2014)

  • Aşk ve Pedagoji, (1984 Yayınevi), 2017

Kaynakça

  1. ^ Önalp, Ertuğrul (1988). İspanyol Edebiyatı Tarihi. Ankara: Onur yayınları. s. 165. OCLC 283106719. 
  2. ^ Müze haline getirilmiş evi 4 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İspanyolca) 11 Haziran 2020 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ Juan Ambou yazmış olduğu İspanya İç Savaşında Komünistler adlı eserde Unamuno'nun Falanjist rejim tarafından öldürüldüğünü savunmaktadır. Ölümüne gerekçe olarak Unamuno'nun kamuya açık bir toplantıda rejimin önemli isimlerinden José Millán-Astray'a açıkça karşı gelmesi gösterilmektedir
  4. ^ Miguel de Unamuno, "Mi religión" (1907)

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">José Ortega y Gasset</span> İspanyol düşünür ve yazar

José Ortega y Gasset, İspanyol filozof.

<span class="mw-page-title-main">İspanya İç Savaşı</span> Cumhuriyetçiler ve Milliyetçiler arasında yaşanan ve 1936-1939 arası İspanyada olan savaş

İspanya İç Savaşı, 17 Temmuz 1936–1 Nisan 1939 tarihleri arasında, demokratik seçimle başa gelmiş İkinci İspanyol Cumhuriyeti’ne sadık Cumhuriyetçiler ile General Francisco Franco liderliğinde isyancı bir grup olan Milliyetçiler arasında yaşanmıştır. Savaşı Milliyetçiler kazanmıştır ve Franco, 1939’dan öldüğü yıl olan 1975’e kadar İspanya’yı yönetmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Valladolid</span> İspanyanın Valladolid ilinde belediye

Valladolid, İspanya'da şehir. Kastilya ve Leon Özerk Bölgesinin başkenti, Valladolid ili'nin merkezidir. Tarihi Kastilya bölgesinin sınırları içinde yer almaktadır. şehirde 299.265 kişi yaşamaktadır. Şehre halk dilinde Pucela adı da verilmektedir. Şehir başkent Madrid'e 193 km uzaklıktadır. Rakımı ise 691 m'dir. Kristof Kolomb 1506 yılında bu şehirde ölmüştür.

Francisco Ciutat de Miguel, İspanyol sosyalist komutan, asker ve siyasetçidir. İspanya İç Savaşı'nda Cumhuriyetçilerin safında savaştı. 1961 yılında CIA tarafından desteklenen sürgün Kübalı askerlerden oluşan 2506. Tugay'ın Domuzlar Körfezi Çıkarması ile Küba'yı işgal etmesi üzerine Fidel Castro'nun yanında savaştı.

<span class="mw-page-title-main">Francisco Franco</span> İspanya diktatörü (1939–1975)

Francisco Franco Bahamonde,, 1936'da İkinci Cumhuriyet'in demokratik hükûmetine karşı gerçekleştirilen askerî darbenin liderlerinden biri olan İspanyol asker ve diktatördü. 1 Ekim 1936'da isyancı tarafın başkomutanı olarak atandı, taraftarları tarafından el caudillo (önder) ilan edildi ve çatışmanın sona ermesinden ölümüne kadar 1975'e kadar devlet başkanı olarak görev yaptı. Ayrıca 1938'den 1973'e kadar hükûmet başkanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">İspanya bayrağı</span> Ulusal bayrak

İspanya bayrağı, İspanya Krallığı'nın resmi ulusal bayrağıdır.

<span class="mw-page-title-main">Eurovision Şarkı Yarışması'nda İspanya</span>

İspanya, Eurovision Şarkı Yarışması'na ilk kez 1961 yılında, Radiotelevisión Española (TVE) isimli kamusal yayın kuruluşunun Avrupa Yayın Birliği'nin aktif bir üyesi olmasının ardından katılmıştır. İspanya 1961 yarışmasında yarışan 16 ülkeden bir tanesidir. O yıldan bu yana ülke yarışmadan hiç çekilmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Cara al Sol</span>

Cara al Sol, İspanya Falanj Partisi'nin marşı.

<span class="mw-page-title-main">İspanyol Lejyonu</span> İspanya Ordusunda birlik

İspanyol Lejyonu, İspanya Kara Kuvvetleri 'nin seçkin birliklerinden biri.

<span class="mw-page-title-main">Falanjizm</span> ideoloji

Falanjizm, 1933 yılında José Antonio Primo de Rivera tarafından İspanya'yı ele geçirmeye çalışan İspanyol komünistlere karşı geliştirilen, en çok Francisco Franco tarafından uygulanmış otoriter-kralcı faşist ideolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Franco İspanyası</span> İspanyanın 1939 yılında sona eren İspanya İç Savaşından 1975 yılında Francisco Franconun ölümüne kadar geçen dönemi

Franco İspanyası, İspanya'da kullanılan adıyla Franco Diktatörlüğü, resmî adıyla ise İspanyol Devleti 1939 yılında sona eren İspanya İç Savaşı'ndan 1975 yılında Francisco Franco'nun ölümüne kadar geçen dönemde İspanya'nın yönetildiği diktatörlük rejimidir.

<i>Hayatın Trajik Duygusu</i>

Hayatın Trajik Duygusu, İspanyol yazar ve filozof Miguel de Unamuno'nun 1913 yılında yayımlanmış felsefi eseridir. Unamuno bu kitabında 1914 yılında yayımlanan Sis (Niebla) adlı romanında irdelediği insanın varoluş mücadelesi ve ölümsüzlük arzusunun iç yüzünü irdeler. Kendi tabiriyle "etten ve kemikten" insanın aklının ve duygularının ruhun ölümsüzlüğü düşüncesi karşısında çelişmesini ve bundan doğan trajediyi kaleme alır. Unamuno Hayatın Trajik Duygusu'nun Danca baskısının önsözünde de belirttiği gibi, Søren Kierkegaard'ın varoluşçuluk akımı içerisinde ele alınan düşüncelerini benimsemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Madrid Complutense Üniversitesi</span>

Madrid Complutense Üniversitesi İspanya, Madrid'de bulunan ve dünyanın en eski üniversiteleri arasında yer alan bir devlet üniversitesidir. Üniversite her yıl 86.000'in üzerinde öğrenci kabul edip, İspanya'nın en iyi üniversiteleri arasında yer almaktadır. Madrid'in Ciudad Universitaria semtinin tümünü kapsayan geniş bir kampüsü bulunan üniversitenin, Pozuelo de Alarcón yörekentinin Somosaguas semtinde de yerleşkesi bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Juan Echanove</span> İspanyol aktör

Juan Echanove Labanda, İspanyol oyuncu, şarkıcı ve tiyatro yönetmenidir.

<span class="mw-page-title-main">Pedro Sánchez</span> İspanya başbakanı

Pedro Sánchez Pérez-Castejon, Haziran 2018'den bu yana İspanya Başbakanı olan İspanyol siyasetçidir. Aynı zamanda Haziran 2017'den bu yana İspanyol Sosyalist İşçi Partisi'nin (PSOE) Genel Sekreteri olan Sánchez, daha önce bu görevi 2014-2016 yılları arasında yürüttü. Ayrıca Sánchez, Kasım 2022'de seçilen Sosyalist Enternasyonal'in mevcut başkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Rafael Sánchez Ferlosio</span> İspanyol yazar

Rafael Sánchez Ferlosio, İspanyol yazar ve romancı.

<i>La España Moderna</i> İspanyolca dergi

La España Moderna, 1889-1914 yılları arasında Madrid merkezli olarak İspanya'da yayımlanan kültür dergisi. Aynı adı taşıyan yayınevinin de sahibi olan José Lázaro Galdiano derginin kurucusu ve imtiyaz sahibiydi. Galdiano dışında derginin en etkin ismi Emilia Pardo Bazán'dı. Dergi ağırlıkla bir Fransız dergisinin İspanyolca versiyonu olarak yorumlandı. Rafael Altamira, Augusto Martínez Olmedilla, Miguel de Unamuno, Emilia Pardo Bazán, Benito Pérez Galdós, Leopoldo Alas Clarín, Marcelino Menéndez Pelayo ve Pedro Dorado Montero gibi isimler de dergide yazıları çıkanlar arasında bulunuyordu. Yayınevinin merkezi günümüzde Lazaro Galdiano Müzesi'ne dahildir ve Galdiano'nun kütüphanesinden muhtelif eserleri de içermektedir.

Francisco Rodríguez Adrados, İspanyol Helenist tarihçi, dilbilimci ve çevirmen.

<span class="mw-page-title-main">José Millán-Astray</span>

José Millán-Astray İspanyol komutan, İspanyol Lejyonu kurucusu ve İspanya İç Savaşı sonrasında Franco İspanyası'nın ilk dönem önde gelen isimlerindendi. Astray savaş sırasında çok çeşitli yerinden yaralandığı için sakattı. Muhafazakâr ancak Franco karşıtı Miguel de Unamuno ile giriştiği kavgayla bilinir.

<span class="mw-page-title-main">José Luis Sampedro</span>

José Luis Sampedro Sáez, "daha insancıl, daha şefkatli, halkların onurunu geliştirmeye yardımcı olabilecek" bir ekonomiyi savunan İspanyol bir ekonomist ve yazardı. 1990'dan bu yana Real Academia Española'nın akademisyeni, İspanya Sanat ve Edebiyat Nişanı, Menéndez Pelayo Uluslararası Ödülü (2010) ve İspanyol Edebiyatı Ulusal Ödülü'nün (2011) sahibidir. İspanya'daki kemer sıkma karşıtı hareketin önde gelen isimlerinden olmuştur.