Paleoantropoloji, arkeolojik ve biyolojik kanıtlardan yararlanarak insan ataların evrimini ve insan ile diğer büyük insansı maymunlar (Hominidae) arası evrimsel ilişkileri araştıran bilim dalıdır. Hem paleontoloji hem de antropolojinin bir alt dalıdır. İnsan evrimini anlamak için fosil kalıntıları, genetik kanıtlar ve insan yapımı eşyalardan elde edilen veriler ortak olarak değerlendirilir.
Koyun (Ovis), keçiler ile birlikte Caprinae alt familyası içerisinde yer alan bir memeli cinsi. Cinsin coğrafi olarak ve nüfusça en yaygın türü Evcil koyun olmaktadır, ancak pek çok yabani tür de Ovis cinsine aittir.
Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.
İnsansılar veya insansı maymunlar (Hominoidea), Eski Dünya maymunlarından bir primat üst familyası. İnsansılar üst familyası iki familyaya bölünür: Gibongiller veya küçük insansı maymunlar (Hylobatidae) ve insangiller veya büyük insansı maymunlar (Hominidae).
Aegyptopithecus, Mısır'da Çöl bölgesi Fayyum'da bulunmuş bazal antropoid cinsi. Adı Mısır Maymunu anlamına gelen, günümüzde daha yaygın olarak Propliopithecus diye adlandırılan bu soyu tükenmiş maymun cinsiyle ilişkili canlıya ait fosil kemikler, 38 ila 29.5 milyon yıl öncesine tarihlenir.
Homo ergaster, Erken Pleyistosen'de Afrika'da yaşamış arkaik insanların nesli tükenmiş bir türü veya alt türüdür. H. ergaster'in kendine ait bir tür olup olmadığı veya H. erectus kapsamına alınması, paleoantropoloji içinde devam eden ve çözülmemiş bir tartışmadır. Eşanlamlılığı savunanlar, H. ergaster'i tipik olarak Afrikalı Homo erectus olarak ya da Homo erectus ergaster olarak tanımlar.
Catarrhini ya da Eski Dünya maymunları, köpeksi maymunlar ve insansılardan (Hominoidea) oluşur. Geoffroy 1812 yılında bu iki grubu bir araya getirerek Catarrhini, "Eski Dünya maymunları" adını vermiştir. Simiiformes alt takımındaki kız kardeşi Platyrrhini alt takımıdır. Bilimsel kanıtlara rağmen insansıların doğrudan maymun olarak tanımlanmasına karşı bazı dirençler olmuştur, bu nedenle "Eski Dünya maymunu" Cercopithecoidea veya Catarrhini anlamına gelebilir. Aslında insansıların maymun olduğu 18. yüzyılda Georges-Louis Leclerc tarafından zaten fark edilmişti. Linnaeus bunu 1758 yılında, bugün cadı makiler ve Yeni Dünya maymunları olarak tanıdığımız türlerle birlikte tek bir cins olan "Simia" içine yerleştirmiştir. Catarrhini'nin tamamı Afrika ve Asya'ya özgüdür.
Orrorin, Homininae içerisinde yer alan, primatların soyu tükenmiş bir cinsidir. Her ikisi de Kenya'da yer alan Miyosen tarihli Lukeino Oluşumu ve Pliyosen tarihli Mabaget Oluşumu'ndan çıkarılan örneklerinden bilinir. İki ayak üzerinde durabilen ilk hominidlerden olabileceği için paleoantropolojik açıdan önemli görülür.
Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.
Propliopithecoidea, yaklaşık 32 ila 29 milyon yıl önce Erken Oligosen sırasında, Afrika ve Arabistan'da yaşayan Eski Dünya maymunlarının bir üst ailesidir. Fosilleri, Mısır, Umman ve Angola'da bulundu. Bilinen en eski Catarrhini üst familyalarından biridir.
Proconsulidae, Kenya'da Miyosen döneminde yaşamış ve Afrika ile sınırlı olan erken bir insansı maymun familyasıdır.
Oligopithecidae, Mısır'ın geç Eosen döneminden, Catarrhinler'in geri kalanının kardeş taksonu olan, soyu tükenmiş bir bazal Catarrhine ailesidir. Üyeleri, basit azı dişleri ve sivri uç dizilimi nedeniyle muhtemelen böcekçildi.
Saadanius, topluca Eski Dünya maymunları olarak bilinen köpeksi maymunlar ve insansı maymunlarının son ortak atasıyla yakından ilişkili olan, fosilleri Erken Oligosen'e tarihlenen bir primat cinsi. Cins, sadece 29 ila 28 milyon yıl öncesine tarihlenen tek bir kısmi kafatasından bilinen tek tür Saadanius hijazensis ile temsil edilir. 2009 yılında batı Suudi Arabistan'daki Mekke yakınlarında keşfedildi ve ilk olarak 2010 yılında hem yaşayan hem de fosil Eski Dünya maymunları ile karşılaştırıldıktan sonra tanımlandı.
Primatların kökeni ve evrimi, yaklaşık 55 milyon yıl önce küresel olarak ortaya çıkan "gerçek" primatların (Euprimates) kökenini ve evrimsel tarihini konu alır. Bilinen en eski gerçek primat, geç Paleosen döneminde Fas'ta yaşamış, Altiatlasius'tur.
Afropithecus, Kuzey Kenya'da 17–17.5 milyon yıl öncesine tarihlenen çeşitli yerlerden bilinen bir bazal hominoid cinsi. Afropithecus, mevcut hominoidlerin çoğu ile premaksiller sağlamlıkta ve uzunlukta bir artış paylaşır. Birçok Geç Miyosen ve Pliyosen hominidi gibi, Afropithecus da çok kalın oklüzal mineye sahiptir. Öte yandan, Afropithecus'un kranial morfolojisi, özellikle orta yüzün morfolojisi, Aegyptopithecus'unkini hatırlatır. Proconsul'da olduğu gibi, Afropithecus ilkel ve türetilmiş karakterlerden oluşan bir mozaiğe sahiptir.
Gigantopithecus, Pleyistosen çağında Güney Çin'de ve Vietnam'da yaşamış, büyük insansı maymun cinsi. Gigantopithecus blacki, Pleyistosen'e tarihlenen çok sayıda izole diş ve birkaç çene kemiğinden bilinir. Gigantopithecus giganteus ise, Siwaliklerin Geç Miyosen'inden esas olarak boyutuyla ayırt edilen bir alt azı dişinden ve çene kemiğinden bilinen, bu cinsin olası bir Miyosen üyesidir.
Lufengpithecus, Çin'in güneyindeki Yunnan eyaleti, Lufeng'in Geç Miyosen dönemine ait birkaç çarpık kafatası ve çok sayıda diş de dahil olmak üzere kapsamlı malzeme ile temsil edilen bir Asya hominididir. Diş ölçüleri, mevcut herhangi bir insansı maymundan çok daha büyük bir cinsel dimorfizm derecesini gösterir.
Proteopithecus sylviae, tam bir kafatası, dişleri olan birkaç çene ve bazı uzuv kemikleri ile bilinen bazal anthropoid türü.
Dendropithecus, 20 ila 15 milyon yıl önce Doğu Afrika'ya özgü soyu tükenmiş bir antropoid cinsi. Dendropithecus'un başlangıçta, boyut, diş yapısı ve iskelet adaptasyonlarındaki benzerliklere dayanarak modern gibonlarla ilişkili olduğu öne sürüldü. Bununla birlikte, daha ileri çalışmalar, Dendropithecus'un türetilmiş hominoid özelliklerden yoksun olduğunu göstermiştir. Bunun yerine, bu takson ve modern primatlar arasında paylaşılan özellikler, tüm catarrhinler için ilkeldir. Dendropithecus artık herhangi bir modern primatla yakından ilişkili olamayacak kadar ilkel bir kök catarrhine olarak kabul ediliyor.
Dendropithecidae, daha önce hominoidlerle ilişkili olduğu öne sürülen catarrhine familyası.
