İçeriğe atla

Mhitar Goş

Ermenistan'daki Mhitar Goş'un 1184'te yazmaya başladığı laik ve dini konuları kapsayan ilk Ermeni hukuk metni olan ünlü kitabı Datastanagirk'i (Hukuk Kitabı) tutan heykeli[1]. Goş'un kanunları, hem Sparapet Sempad kanunları hem de daha uzaktaki diasporada kullanılan uyarlamalar olmak üzere daha sonraki tüm Ermeni kanunlarının temelini oluşturmuştur.

Mhitar Goş (ErmeniceՄխիթար Գոշ 1130–1213) Ermeni bir bilgin,[2][3][4] yazar, halk figürü, düşünür ve rahiptir. Ermeni Rönesansının temsilcilerinden birisidir.[5]

Hayatı

Gence şehrinde doğmuştur.[6] İlk eğitimini kamu kurumlarından almıştır. Ergenlik çağına geldiğinde hayatını kiliseye adamaya karar vermiştir. Goş, teolojiyi daha derinlemesine öğrenmek için Kilikya'ya, Kara Dağlar'a (Sev lerner ) gitmiş ve yerel rahiplerin gözetiminde ortodoks teoloji okumuştur. Dönüşünde prenslerin Zakare ve Ivane Zakaryan'ın mali yardımlarıyla birlikte Getik kilisesini inşa etmiştir.

Hem Büyük Ermenistan hem de Kilikya'da kullanılan medeni hukuk ve kanon hukukunu içeren kanunlar yazmıştır. Polonya'da da, Kral I. Zygmunt'un emriyle, 1519'dan bölge 1772'de Avusturya egemenliğine girene kadar Lviv ve Kamyanets-Podilski Ermenileri bu kanunları kullanmışlardır. Ayrıca birçok popüler masal yazmıştır. Daha sonra gömüleceği Nor Getik manastırını kurmuştur. Ölümünden bu yana bu manastır Goşavank ismiyle daha çok tanınmıştır. Mhitar Goş'un eserleri daha sonra 13. yüzyılda yaşamış Kilikyalı Ermeni soylu, askeri komutan ve yargıç olan Sparapet Sempad tarafından hazırlanan Orta Ermenice kanun metnine uyarlanmıştır.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Robert W. Thomson. The Lawcode (Datastanagirk') of Mxit'ar Goš. — Rodopi, 2000. — p. 20: "In any event, his motivation stemmed from the fact that the Armenians of his time did not have a written legal code, and therefore those who wished to settle any legal question had to have recourse to outsiders."
  2. ^ Oxford Dictionary of Byzantium 7 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. / Editor in chief Alexander P. Kazhdan. — Oxford University Press, 1991. — vol. 1. — p. 181.
  3. ^ Robert W. Thomson. The Lawcode (Datastanagirk') of Mxit'ar Goš 3 Aralık 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. — Rodopi, 2000
  4. ^ Antony Eastmond. Tamta's World. — Cambridge University Press, 2017. — P. 126 "At the same time Mkhitar Gosh (d. 1213), the great Armenian jurist, poet, and theologian, worked for the Mkhargrdzelis from the monasteries of Getik and then Goshavank, both of which were sited well away from any large settlements."
  5. ^ Encyclopedia Americana. — Americana Corporation, 1965. — vol. 2. — p. 270: "The Armenian Renaissance reached its height in this period, with the works of the Vardapet Hovhannes (John) Sarkawag (d. 1129), ... Hetum, author of Narratives of the Tatars and Chronological Tables; Hovhan Erzenkatsi (John of Erzincan), moralist, theologian, poet, and grammarian; Nerses Lambro- natsi (Nerses of Lambron, 1153-1198), theologian, moralist, and orator ; Mekhitar Gosh (d. 1213), who compiled the Armenian Code"
  6. ^ "Grave of Mkhitar Gosh". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2024. 
  7. ^ "Smbat Sparapet." Dictionary of the Middle Ages

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Taner Akçam</span> Alman akademisyen, sosyolog, yazar

Altuğ Taner Akçam, Türk tarihçi ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Ermeniler</span> anayurdu Ermeni Yaylaları olan bir halk

Ermeniler, anayurdu Batı Asya'daki Ermeni Yaylaları olan etnik grup ve millettir.

<span class="mw-page-title-main">Medler</span> Antik İranlılar

Medler, İran'ın kuzeybatı bölgesinde yaşayan eski İran halklarından biridir. Yunanlar bu halkın yaşadığı bölgeye Medya adını vermişlerdir. Medler ilk kez Asur kralı III. Salmaneser'in dönemindeki yazılarda "Mada" adı ile kaydedilmişlerdir. Medler'in şu anki adı Antik Yunan dilindeki Mêdos'tan (Μῆδος) gelmektedir. Asurlular "Medyan ülkesi", Kurmada, Mata veya Manda olarak kendilerinden bahsederken, Babiller onları Ummān-manda olarak adlandırdılar.

<span class="mw-page-title-main">Vanadzor</span> Lori, Ermenistanda şehir

Vanadzor ya da Karakilise, ülkenin kuzey kesimindeki Lori Eyaletinin başkenti olarak hizmet veren kentsel bir belediye topluluğu ve Ermenistan'ın üçüncü büyük şehridir. Başkent Erivan'ın yaklaşık 128 kilometre kuzeyinde yer almaktadır. 1979 yılında yapılan resmi nüfus sayımında 148,876 olan nüfusu, 2011 nüfus sayımında 86,199'a düşmüştür. Şu anda kentin nüfusu yaklaşık 76.000'dir. Vanadzor, Ermeni Apostolik Kilisesi'nin Gougark Piskoposluğu'nun merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Fars edebiyatı</span> İranın sözlü ve yazılı edebî birikimi

Fars edebiyatı, Farsça sözlü kompozisyonlardan ve yazılı metinlerden oluşan dünyanın en eski edebiyatlarından biridir. 2500 yıldan uzun bir dönemi kapsayan Fars edebiyatına ait kaynaklar bugünkü İran sınırlarının ötelerine, Orta Asya, Batı Asya, Anadolu, Hint alt kıtası, Mısır ve Balkanlar'a yayılmıştır. Gaznelilerin Orta ve Güney Asya'yı fethinden sonra Afganistan, Pakistan, Hindistan ve Orta Asya'ya yayılmıştır. Yalnız İranlılar değil, Türk, Kafkas, Hint, Pakistanlı ve Slav şair ve yazarların Fars dilinde oluşturdukları eserler de Fars edebiyatı içinde sayılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı</span> Osmanlı İmparatorluğunda ikamet eden Ermenilerin savaş boyunca göçe zorlanması ve sistematik katli

Ermeni Kırımı, 1915 Olayları/Ermeni Tehciri veya Ermeni Soykırımı, Osmanlı hükûmetinin Ermenilere karşı gerçekleştirdiği sürgün ve katliamlardır. Etnik temizliğin sonucunda ölen Ermenilerin sayısı tartışmalıdır; sayı, çeşitli araştırmacılara göre 600.000 ile 1,5 milyon arasında değişiklik gösterir. 1914 yılında Osmanlı topraklarında yaşayan Ermeni nüfusu yapılan farklı tahminler mevcuttur. Osmanlı resmî kayıtlarına göre 1.2 milyon ile Ermeni Patrikhanesi'ne göre 1 milyon 914 bin 620 Ermeni yaşamaktaydı. 1922 sayımlarına göre ise 817 bin Ermeni 'mülteci' olarak Osmanlı topraklarını terk etmiş, 95 bin Ermeni ise din değiştirerek Türkiye topraklarında yaşamaya devam etmiştir. Bu tahminlere göre Osmanlı topraklarında bulunan 900 bin hayatta kalmışken, 300 bin ile 1 milyon arasında Ermeni hayatını kaybetmiştir. Olayların başlangıç tarihi çoğunlukla 250 Ermeni aydının ve komite liderinin Osmanlı yöneticileri tarafından İstanbul'dan Ankara'ya sürüldüğü ve birçoğunun öldürüldüğü 24 Nisan 1915 ile ilişkilendirilmektedir. Ermeni Kırımı, sağlıklı erkek nüfusun toptan öldürülmesi ya da askere alınarak zorla çalıştırılması ve sonrasında kadın, çocuk ve yaşlılarla birlikte ölüm yürüyüşü koşullarında Suriye Çölü'ne sürülmesi gibi olaylarla birlikte I. Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında iki aşamada gerçekleşti. Osmanlı askerlerinin koruması eşliğinde yaşadıkları yerlerden sürülen Ermeniler; sürgün sırasında yiyecek ve su sıkıntısı yaşadı; ayrıca çeşitli raporlara göre zaman zaman soygun ve katliamlara maruz kaldı. Ülke genelindeki Ermeni diasporası, genel anlamda Ermenilerin Doğu Anadolu'dan sürülme işleminin doğrudan bir sonucu olarak ortaya çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Ermenistan</span> Ermeni Yaylasındaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavram

Büyük Ermenistan veya Birleşik Ermenistan, Ermenilerin anavatanı olarak kabul edilen, tarihsel olarak Ermenilerin çoğunlukta olduğu ve bir kısmında hâlâ Ermenilerin çoğunluk olarak yaşadığı Ermeni Yaylası'ndaki bölgelere atıfta bulunan etno-milliyetçi ve irredantist kavramdır. Ermenilerin tarihi topraklarının birleştirilmesi olarak görülen ve 20. yüzyıl boyunca Ermeni düşünürlerce yaygın olan fikir başta Ermeni Devrimci Federasyonu, ASALA ve Miras olmak üzere çeşitli milliyetçi örgüt ve partilerce savunuldu.

<span class="mw-page-title-main">Hayk</span>

Hayk veya Haig, ayrıca Hayk Nahapet olarak da bilinir, Ermeni mitolojisinde Ermeni milletinin kurucusu ve atası olarak kabul edilen kişidir. Hikâyesi Horenli Musa tarafından yazılan Ermenistan Tarihi kitabında anlatılır.

<span class="mw-page-title-main">2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları</span>

2016 Azerbaycan-Ermenistan çatışmaları, Nisan Çatışmaları veya Dört günlük savaş, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri ve Ermenistan Silahlı Kuvvetleri ile Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu arasında 1 Nisan'da başlayıp, dört gün boyunca süren çatışmalardır. Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın bittiği 1994 yılından beri en şiddetli çatışmaların gerçekleştiği bildirilmiştir. 5 Nisan tarihinde karşılıklı ateşkes kararı alınarak, çatışmalara son verilmiştir. Bu savaş ayrıca Azerbaycan'ın, Ermeni işgali altındaki bölgede ilk defa ilerleme kaydettiği savaştır.

<span class="mw-page-title-main">Sparapet Sempad</span>

Sparapet Sempad (1208–1276), bir asil ve Kilikya Ermenistanı'nda Kral I. Hethum'un ağabeyiydi. Kilikya'da diplomat, yargıç ve askeri subay olarak görev yapan, Ermenistan silahlı kuvvetlerinin başkomutanı Constable veya Sparapet unvanına sahip önemli bir figürdü. Aynı zamanda bir yazar ve çevirmendi, özellikle çeşitli yasal metinlerin çevirilerini sağlaması ve Kilikya tarihinin önemli bir kaydı olan Chronique du Royaume de Petite Armenie'nin çevirisiyle tanınıyordu. Mari Savaşı gibi birçok savaşı organize etti ve bu savaşlarda görev aldı ve kardeşi Kral Hethum tarafından Moğol İmparatorluğu ile gerçekleştirilen müzakerelerde önemli bir müzakereci olarak görevlendirildi.

<span class="mw-page-title-main">1905-1906 Ermeni-Tatar katliamları</span>

Ermeni – Tatar katliamları, 1905-1906'da Rus Kafkasyası'nın tamamında Ermeniler ve Azerbaycan halklarını ve daha sonra gelen halklar arasındaki kanlı etnik çatışmaları ifade etmektedir.

Mihail, , ö. 1199 AD, onu yeğeninden ayırmak için Büyük Mihail ya da Michael Syrus ya da Yaşlı Mihail olarak da bilinir, 1166-1199 yılları arasında Süryani Ortodoks Kilisesi Patriğidir. Bugün en çok en büyük Orta Çağ Vakainamesi'nin yazarı olarak bilinir, eser Süryanice yazılmıştır. Kendi eliyle yazılan diğer çeşitli yazılar günümüze ulaşmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ana Ermenice</span>

Ana Ermenice, Ön-Ermenice veya Proto-Ermenice) Ermenice: նախահայերեն

<span class="mw-page-title-main">Ermeni Kırımı terminolojisi</span>

Ermeni Kırımı terminolojisi İngilizce, Türkçe ve Ermenicede farklıdır ve Ermeni Soykırımı'nın reddi ve Ermeni Soykırımı'nın tanınması sorunları çerçevesinde siyasi tartışmalara yol açmıştır. Çalışmalarını İngilizce dilinde yapan tarihçilerin çoğu olayları tanımlamak için "soykırım" sözcüğünü kullansa da başka terimler de vardır.

<span class="mw-page-title-main">Hasan Celalyan Hanedanı</span>

Hasan Celalyan Hanedanı, 1214'ten itibaren günümüzdeki aşağı Karabağ, Dağlık Karabağ ve Sünik'in küçük bir kısmını kapsayan Haçın bölgesini yöneten bir Ermeni hanedanıydı Adı Haçın'dan bir Ermeni feodal prens olan Hasan Celalüddevle'den 'dan gelmektedir. Hasan Celalyan ailesi, Selçuklu Türkleri, Persler ve Moğolların yanı sıra diğer Ermeni prensleri ve Haçın melikleri tarafından bölgedeki yabancı egemenliği boyunca birkaç yüzyıl boyunca özerkliğini koruyabilmişlerdir. Bölgede Ermeni bağımsızlığının son kalesini elinde tuttuklarını kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Tovma Artsruni</span> 9.ve 10. yüzyıl Ermeni tarihçi

Tovma Artsruni, dokuzuncu yüzyıldan onuncu yüzyıla kadar olan bir Ermeni tarihçisi ve Artsrunik Hanesinin Tarihi'nin yazarıdır. Dört ciltlik eser, verilen başlığın aksine, üyesi olduğu Artsruni kraliyet ailesinin tarihi ile Van Gölü yakınındaki kökenlerini anlatmakla kalmıyor, aynı zamanda Ermenistan tarihini de kapsamlı bir şekilde ele almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Erivan Kalesi</span> Kale

Erivan Kalesi, Erivan'da 16. yüzyıldan kalma bir kaleydi.

<span class="mw-page-title-main">Kirakos Gandzaketsi</span> Ermeni tarihçi (13. yüzyıl)

Kirakos Gandzaketsi 13. yüzyıl Ermeni tarihçisiydi ve 4. yüzyıldan 12. yüzyıla kadar olan olayların bir özeti ve kendi günlerinin olaylarının ayrıntılı bir anlatımı olan Ermenistan Tarihi kitabının yazarıdır. Çalışma öncelikle Orta Çağ Ermenistan'ının tarihi ile Kafkasya ve Yakın Doğu'de meydana gelen olaylara odaklanmaktadır. Eser, Moğol istilalarının incelenmesi için birincil kaynak görevi görülmekte ve hatta Moğolca kaydedilen ilk kelime listesini de içermektedir. Eser Latince, Fransızca ve Rusça dahil birçok dile çevrilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sasani Ermenistanı</span> Sasani İmparatorluğunun eyaleti

Sasani Ermenistanı, aynı zamanda Pers Ermenistanı ve Persarmenia olarak da bilinir, Ermenistan'ın bulunduğu dönemlere de atıfta bulunabilir. Sasani İmparatorluğu'nun hükümdarlığı altındaydı ya da özellikle Ermenistan'ın onun kontrolü altındaki bazı kısımlarındaydı; örneğin 387'deki bölünmeden sonra, Batı Ermenistan'ın bir kısmı Doğu Roma İmparatorluğu'na dahil edilirken, Ermenistan'ın geri kalanı Sasani hükümdarlığı altına girmişti, ancak 428 yılına kadar mevcut krallığını korudu.

<span class="mw-page-title-main">Vardan Aygektsi</span> yazar, rahip ve keşiş

Vardan Aygektsi ayrıca Maratalı Vardan olarak da bilinir, Ermeni folkloru üzerine çalışmalarıyla ünlü bir Ermeni Hıristiyan keşişdir.