Mezopotamya tanrıları listesi

Antik Mezopotamya dini

İlkel varlıklar Apsû ile Tiamat Lahmu ile Lahamu Anshar ile Kishar Mummu
Karar veren yedi tanrı Dört birincil Anu Enlil Enki Ninhursag Üç gök tanrısı İnanna/İştar Nanna/Sin Utu/Şamaş
Diğer büyük tanrılar Adad Dumuzid Enkidu Ereşkigal Kingu Geştinanna Lahar Marduk Nergal Ninurta
Küçük tanrılar Agasaya Anunnaki Asaruludu Ashnan Bel Enbilulu İsimud Lahar Mami/Nintu Mamitu Nabu Namtar Nanshe Nidaba Ningal Ninkasi Ninlil Ninshubur Ninsun Nuska Sarpanit Uttu
Yarı tanrılar ile kahramanlar Adapa Enkidu Enmerkar Gılgamış Lugalbanda Şamhat Siduri Atra-Hasis Apkallu (yedi bilge)
Ruhlar ile canavarlar Utukku Lamassu/Shedu Asakku Edimmu Siris Anzû Humbaba Asag Hanbi Kur Lamashtu Pazuzu Rabisu
Hikâyeler Atra-Hasis Enmerkar ile the Lord of Aratta Enûma Eliš Gılgamış Destanı
İlgili konular
Sümer mitolojisi Babil mitolojisi

Mezopotamya tanrıları, bölge halkları tarafından (Sümer, Akad, Babil...) tapınım gören tanrılardır.

Cennet Üçlüsü

Tüm dönemler boyunca Mezopotamya panteonun en önemli üç tanrısı sabit kalmıştır.

An (Anu): Yaratıcı tanrı ve Cennetin tanrısıdır. Tüm tanrılar onun soyundan gelir.

Enlil: Rüzgar, hava ve toprak tanrısı ve tüm tanrıların şefi.

Enki: Su kütleleri ve pek çok konu ile ilişkilendirilmiş tanrı.

Yedi gezegen tanrısı

Yedi sayısı eski Mezopotamya mitolojisinde son derece önemliydi. Sümer dininde bu yedi tanrı oldukça güçlü kabul edilir.

Utu (Şamaş): Güneş ile ilişkilendirilen tanrıdır. İlahi adaleti sağlamak onun göreviydi.

Sin (Nanna): Ay ile ilişkilendirilen tanrıdır.

Nergal: Mars ile ilişkilendirilen tanrıdır. Yeraltı dünyası ile ilişkilidir.

Nabu: Merkür ile ilişkilendirilen tanrıdır. Katipler ve yazı ile ilişkiliydi.

Marduk: Jüpiter ile ilişkilendirilen tanrıdır. Babillerin ulusal tanrısıdır.

İnanna (İştar): Venüs ile ilişkilendirilen tanrıçadır. Sümer aşk, cinsellik, fuhuş ve savaş tanrıçasıydı.

Ninurta: Satürn ile ilişkilendirilen tanrıdır. Savaş tanrısıdır.

İlkel tanrılar

Abzu: Yeraltındaki ilkel suların tanrısıdır.

Anşar ve Kişar: An'ın ebeveynleri.

Ki: Dünya'nın kişiselleştirilmesi.

Nammu: Sümer geleneklerinde hem An'ı hem de Ki'yi doğurduğu söylenen ilkel tanrıçadır.

Tiamat: İlkel suların kişiselleştirilmesidir.

Diğer büyük tanrılar

Aşur: Asurluların ulusal tanrısıdır.

Dagan: Mezopotamya da dahil olmak üzere tüm Yakın Doğu'da tapılan bir Batı Sami tahıl tanrısıdır.

Dumuzid: Eski Mezopotamya çoban tanrısı.

Ereşkigal: Yeraltı Dünyasının kraliçesi.

Geshtinanna: bazen rüya yorumuyla ilişkilendirilen kırsal bir tarım tanrıçasıdır.

Gılgamış: Gılgamış'a Sümer'in çeşitli yerlerinde bir tanrı olarak tapılmıştır.

Gula: Şifa tanrıçası.

İşkur: fırtına ve yağmur tanrısı.

İştaran: Dicle nehrinin doğusunda Mezopotamya ile Elam arasındaki sınırda bulunan Sümer şehir devleti Der'in yerel bir tanrısıdır.

Nanşe: Lagaş şehri ile ilişkili tanrı.

Ninazu: Yeraltı dünyası ile ilişkili tanrı.

Ningal: Utu'nun annesi.

Ningişzida: Normalde Yeraltı Dünyasında yaşayan bir tanrıdır.

Ninhursag: tarımsal verimlilikle ilişkilendirilen Sümer ana tanrıçası.

Ninlil: Tanrıların hükümdarı Enlil'in karısı.

Ninshubur: Tanrıça İnanna'nın sukkal'ı veya kişisel hizmetçisidir.

Nisaba: başlangıçta bir tahıl ve tarım tanrıçasıydı, zamanla yazı tanrıçası oldu.

Küçük tanrılar

İsim	Kült merkezleri
Ama-arhus	Uruk
Amasagnul
Amashilama
Antu
Anunītu (İnanna)	Agade ve Sippar
Asarluhi	Kuara
Ashgi	Adab and Kesh
Ashnan
Aruru (Ninhursag)
Babil'in Bel'i	Babil
Belet-Seri
Birtum
Cennet Boğası
Bunene	Sippar, Uruk ve Asur
Damu	Isin, Larsa, Ur ve Girsu
Dingirma (Ninhursag)
Dumu-zi-abzu	Kinunir
Emesh
Enkimdu
Enmesarra
Ennugi
Enten
Enzag	Dilmun
Erra
Erragal Errakal
Gareus	Uruk
Gatumdag	Lagaş ve Girsu
Gibil
Gugalanna
Gunura
Hahanu
Hanbi
Hani
Haya	Umma, Ur ve Kuara.
Hayasum
Hegir-Nuna Gangir
Hendursaga
Ig-alima	Lagaş
Ilaba	Agade
Ilabrat
Imdugud
Išḫara
Isimud
Ishum
Kakka
Kittu
Kus
Lahar
Lahmu
Lamashtu
Lisin	Adab ve Kesh
Lugalbanda	Uruk, Nippur, and Kuara
Lugal-irra ve Meslamta-ea	Kisiga
Lulal	Bad-tibira
Mami
Mandanu
Martu
Misharu
Nanaya	Uruk ve Kish
Neti
Ningikuga
Nin-imma
Nindara
Ningilin
Ningirima
Ninkasi
Ninkurra
Ninmena
Ninmug
Ninnisig
Ninsar
Ninsianna	Sippar, Larsa ve Uruk
Ninsikila
Ninsun	Uruk
Mami (tanrıça)
Nirah	Der
Numushda	Kazallu
Nungal	Nippur
Nusku	Harran
Pabilshag	Isin, Nippur ve Larag
Pazuzu
Šarrat-Dēri	Der
Şara	Umma ve Tell Agrab
Sherida	Sippar ve Larsa
Shullat
Shul-pa-e
Shul-utula
Sirtur
Šul-šagana	Lagaş
Siduri
Silili
Šumugan
Taşmetum	Kalhu
Uraš
Uttu
Zababa

Kaynakça

Antik Mezopotamya dini
İlkel varlıklar	Apsû Anu Ki Nammu
Birincil tanrılar	Enki Enlil İnanna Nanna Ninhursag Utu
Diğer büyük tanrılar	Anunnaki Tammuz Ereşkigal Geştinanna Gugalanna Nergal Nidaba Ningal Ninlil Ninurta
Küçük tanrılar	Hushbishag İsimud Namtar Neti Ninkasi Ninşubur Uttu
Demonlar, ruhlar ve canavarlar	Asag Anzû Gallu Huwawa Mušḫuššu Udug
Ölümlü kahramanlar	Enkidu Enmerkar Etana Gılgamış Lugalbanda Ziusudra

İlgili Araştırma Makaleleri

Sümerler, yaklaşık MÖ 4000-2000 yılları arasında Irak'ın güneyinde yerleşik hayata geçmiş olup medeniyetin beşiği olarak bilinen coğrafi bölgede yaşamış bir uygarlıktır. MÖ 6'ncı ve 5'nci milenyumda Kalkolitik ve Erken Tunç Çağı dönemi arasında ortaya çıkmış olup Dünyanın bilinen en eski uygarlıklarından birisi olarak kabul edilmektedir.

Mezopotamya, Orta Doğu'da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak'ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur. Mezopotamya'da yer alan şehirler günümüzde sürekli gelişmektedir. Ayrıca bu bölgede bol miktarda petrol bulunmaktadır.

Babil ve Asur'da Ay tanrısı olarak tapılan Sin, Sümer mitolojisindeki Nanna'nın karşılığıdır. Kaderin tanrısı olarak da anılan Nanna, Enlil ve Ninlil'in oğludur. Nanna Sümerce "ışık" veya "aydınlatıcı" mânâsına gelir. Kutsal şehri Ur'dur. Babil ve Asur'da ise bu tanrıya Sin denmiş ve ona Suriye ve Harran'da da Sami ırk tarafından tapınılmıştır. Kanatlı bir boğayı süren Sin'in lapis lazuliden bir bıyığı vardı.

Annuna Sümer mitolojisindeki 50 büyük tanrıdır. Genel olarak bu tanrıların bölgeleri yeraltı dünyası yani ahiret/cehennemdir. Bazıları belli kentlerle ilgilidir. Akadların Anunnaki'sine benzerler.

Enkidu (Sümerce: 𒂗𒆠𒄭 EN.KI.DU₁₀), antik Mezopotamya mitolojisinde efsanevi bir figür ve Uruk kralı Gılgamış'ın savaş zamanındaki yoldaşı ve arkadaşıdır. İkisinin maceraları, Sümer edebiyatında ve M.Ö. 2. binyılda yazılan Akad destanı Gılgamış Destanında yer aldı. Enkidu, vahşi adamın en eski edebi temsili olarak, Mezopotamya'daki sanatsal temsillerde ve Antik Yakın Doğu edebiyatında sıkça rastlanan bir motif olarak öne çıkıyor. Enkidu'nun ilkel bir adam olarak belirmesi, M.Ö. 1300-1000 arasındaki Eski Babillilerin versiyonuyla potansiyel bir benzerlik taşıyor; bu versiyonda Enkidu, Sümerce şiirlerde bir hizmetkâr-savaşçı olarak tasvir edilmiştir.

Utu, Akadca Şamaş adıyla da bilinen eski Mezopotamya Güneş tanrısıdır. Her gün dünyada olan biten her şeyi gördüğüne inanıldı ve adaletten ve gezginlerin korunmasından sorumluydu. İlahi bir yargıç olarak, yeraltı dünyasıyla ilişkilendirilebilirdi. Ek olarak, tipik olarak hava tanrısı Adad ile birlikte kehanet tanrısı olarak hizmet edebilirdi. Evrensel olarak birincil tanrılardan biri olarak kabul edilirken, özellikle Sippar ve Larsa'da saygı görüyordu.

Anunnaki, antik Sümer, Akad, Asur ve Babillerin mitolojik geleneklerinde ortaya çıkan bir tanrı grubudur. Kaç Anunnaki olduğu ve hangi rolü üstlendiklerine dair açıklamalar hem değişkenlik gösterir hem de çoğu zaman tutarsızdır. Akad öncesi dönemden kalma en eski Sümer yazılarına göre Anunnaki, panteondaki en güçlü tanrılardır; gök tanrısı An ile yer tanrıçası Ki'nin torunlarıdır, asıl işlevleriyse insanlığın yazgısını belirmektedir.

Mezopotamya mitolojisi, Sümerlerin dini evrendeki güç, nesne ve varlıkları temsil eden Antropomorfik tanrı ve tanrıçalar içerirdi. Sümerlerin inanışına göre insanlar başta tanrılar tarafından hizmetçi, köle olarak yaratılmış fakat daha sonra özgürleştirilmiştirler.

Uruk, antik bir Sümer şehridir. Günümüzde Tel el-Varka adıyla bilinir. Kent, Fırat Nehri'nin bugünkü yatağının doğusunda, nehrin eskiden kurumuş bir kanalının üzerinde bulunmaktadır. Bugünkü Irak'ta Müsennainin başkenti Semave'nin 30 km doğusuna denk gelir. Uruk, Babil döneminde de varlığını korumuştur. Kitab-ı Mukaddes'te şehrin adı Erek olarak geçer.

Anu, Sümer mitolojisinde ve daha sonra Asur ve Babil mitolojilerinde, gökyüzü tanrısı, cennetin tanrısı, takımyıldızların efendisi, tanrıların kralı olarak adlandırılır ve göksel katmanların en üstünde oturur. Suç işleyenleri yargılayacak güce sahip olduğuna ve kötülükleri yok etmek için asker olarak yıldızlar yarattığına inanılırdı. Anunnakunun babasıdır. Sanat eserlerinde bazen çakal olarak resmedilir. Çoğu zaman onun simgesi olarak kullanılan taç bir çift sığır ya da boğa boynuzu ile resmedilir.

Sümer mitolojisi, Sümerler'in yıkılışlarına kadarki dönemde din ve bilimle ilgili kültürünü içerir. Birçok tanrı ve tanrıçaları vardır ve onlar Sümer mitolojisini oluşturur. Bu tanrılar ve tanrıçalar Yaradılış Destanı, Tufan hikâyesi gibi edebî eserlerde açıkça belirtilmektedir.

Sümer edebiyatı, Sümer uygarlığı tarafından sürdürülen ve daha sonraki Akad ve Babil imparatorlukları tarafından büyük ölçüde korunan dini yazılar ve diğer geleneksel hikâyeler de dahil olmak üzere, bilinen en eski kayıtlı edebiyat külliyatını oluşturur. Bu kayıtlar Orta Tunç Çağı sırasında MÖ 18. ve 17. yüzyıllarda Sümer dili ile yazılmıştır.

Antik Mezopotamya dini, Antik Mezopotamya medeniyetlerinin, özellikle yaklaşık MÖ 3500 ve 400 yılları arasında Sümer, Akad, Asur ve Babil medeniyetlerinin dinî inançlarına ve uygulamalarına atıfta bulunur. Antik Mezopotamya dininin temelleri Erken Sümer Hanedanları tarafından atılmış, daha sonra oluşan uygarlıklar ve bölgeye yerleşen kavimler bu dinî yapıyı benimsemiştirler. Her ne kadar bölgenin bölümleri arasında farklılık gözlense de temel dinî figürler, destanlar ve inanışlar aynı kalmıştır. Politeistik bir din olan Mezopotamya dininin tanrı ve tanrıçaları zaman içinde isim değiştirse de özellikleri genelde aynı kalmıştır fakat dinler tinsel olarak nitelik kazanmıştır.

Sümer mitolojisinde Ninlil veya Sud , Enlil'in eşi olan tanrıçadır. Soyu, çeşitli şekillerde tanımlanmıştır. Genellikle Haya ile Nunbarsegunu'nun kızları olarak kabul edilir. Akadca başka bir kaynak, An (Anu) ile Antu'nun kızı olarak gösterir. Diğer kaynaklar Ninlil'e Anu ve Nammu'nun kızı der.

Bir gece tanrısı, mitolojilerde gece, gece gökyüzü veya karanlıkla ilişkilendirilen bir tanrıça veya tanrıdır. Çok tanrılı dinlerde yaygın olarak bulunurlar. Aşağıdakiler, çeşitli mitolojilerdeki gece tanrılarının bir listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Doğa tanrıları listesi</span>

Doğa ibadetinde bir doğa tanrısı, su tanrısı, bitki tanrısı, gök tanrısı, güneş tanrısı, ateş tanrısı veya dağlar, ağaçlar veya yanardağlar gibi doğal olarak meydana gelen diğer olaylar gibi doğa güçlerinden sorumlu bir tanrıdır.

Savaş tanrısı, mitolojide savaş, çatışma veya kan dökmeyle ilişkili ilahi varlıktır. Hem tek tanrılı hem de çok tanrılı dinlerde yaygın olarak görülürler.

Doğurganlık tanrısı, doğurganlık, cinsellik, hamilelik, doğum ve ekinlerle ilişkili bir tanrı veya tanrıçadır. Bazı durumlarda bu tanrılar bu deneyimlerle doğrudan ilişkilidir, diğerlerinde ise daha soyut sembollerdir. Doğurganlık ayinleri ibadetlerine eşlik edebilir. Aşağıdaki, doğurganlık tanrılarının bir listesidir.

Sümer mitolojisinde Nanshe Enki ve Ninhursag'ın kızıydı. Bir tanrıça olarak işlevleri çeşitliydi. Sosyal adalet, kehanet, doğurganlık ve balıkçılık tanrıçasıydı. Babası gibi, o da suyla yoğun bir şekilde ilişkiliydi. Basra Körfezi ve içindeki tüm hayvanlar üzerinde hakimiyet kurdu. Onun kült merkezi, Lagaş şehrinde bulunan Sirara tapınağıydı. Eşi Nindara'ydı.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.