İçeriğe atla

Mezhepleşme

Avrupa'da reform sonrası mezhepleşme, 1620

Mezhepleşme, Avrupa'da 1540-1649 yılları arasına tarihlendirilen Reform sonrası kilise, devlet ve toplumun birbirinden doğrudan etkilenerek gelişmesi ve değişmesi sürecini ifade eden kavramdır. Avrupa tarihi'nde Erken Modern Çağ'ı yorumlarken ele alınan bir olgudur.

Protestan Reformu tarihinde mezhepleşme, Augsburg Barışı (1555) ile Otuz Yıl Savaşları (1618-1648) arasında Avrupa'da meydana gelen "mezhep inşası" ile paralel giden bir süreçtir. Otuz Yıl Savaşları arifesindeki bu dönemde her iki mezhep de kendi mensuplarının yaşadığı yerlerde kendi itikadi inançlarını daha sağlam bir biçimde egemen kılmaya çabaladıkları için Protestan ve Katolik mezhepleri arasında göstermelik bir barış mevcuttu. Bu mezhep inşası, hem Protestan hem de Katolik Hristiyanların yaşadığı yerlerdeki egemen kliseler inananların hayatlarına dair tüm konularda kendi özgül kurallarını daha katı bir biçimde uyguladığı için "toplumsal disiplin" aracılığıyla gerçekleşmiştir. Bu olgu daha sonrasında kilise dogmalarını, inanç oluşumunu, ayinleri ve üniversitelerin gelişimini etkileyen ayrışmış mezhepsel kimliklerin oluşmasına neden olmuştur.

1950'lerde, Alman tarihçi Ernst Walter Zeeden 'mezhep inşası' (Konfessionsbildung) olgusunu ilk kez tanımlayan kişidir. 1970'lerde, Wolfgang Reinhard ve Heinz Schilling ayrı ayrı bu düşünceyi daha da ileri götürmüş ve kendi fikirlerini Kutsal Roma İmparatorluğu'nda Roma Katolik ve Lüterci bağlamlarda kilise-devlet oluşumunu açılamada uygulamışlardır

Jean Calvin'in önderliğinde protestanların toplandığı bir üs konumunda olan Cenevre'de reform geçirmiş bir Hristiyan inanışı altında ileri derecede bir toplumsal kontrol, birlik ve homojenlik olduğu için mezhepleşme dönemi için bir model vaka konumundaydı. Cenevre modeli Erasmus'un hümanizminin bir yorumundan ilham almıştır. Reform, Kuzey Avrupa'nın Katolik ortodoksiyi kabule direnerek Hristiyan dünyanın birliğinin de sonunu getiren bağımsız karakterini ortaya koymuştur. Bu yeni model, kişinin kendi yorumlayıcı teolojisinin sahih ve yeterli olduğu inanışından kaynaklanan ademimerkeziyetçi bir Hristiyan cemaati kurmayı hedeflemiştir.

Mezhepleşme olgusu, kendi egemenlikleri altında bulunan kiliseleri üzerinde kontrol gücü verdiği ve katı bir dinî itaate zorlayarak kendi tebaaları üzerinde daha fazla güç uygulayabildikleri için genel olarak hükümdarlar ve yöneticiler tarafından desteklenmiştir. Bu baskı kurallarının uygulanmasında kullanılan ana araçlar "asayiş düzenlemeleri"dir. Bunlar katı cezalarla tehdit edilen sıradan vatandaşların uymak zorunda olduğu dini, toplumsal ve ekonomik hayata dair davranış kurallarıdır.

Zaman içerisinde, seküler yönetimler (kontrol ettikleri kiliselerle bazen birlikte bazen çatışma halinde olarak) fakir ve ihtiyaç sahiplerine maddi yardım sağlamaya başlamış ve böylece tebaalarından daha fazla itaat ve vergi talep etmiştir. Bu nedenle mezhepleşme sıklıkla 18. yüzyılın merkezileşmiş mutlakiyetçi devletleri ve çağdaş refah devletlerine doğru giden yolda bir aşama olarak da görülmüştür.

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hristiyanlık</span> tek tanrılı İbrahimî bir din

Hristiyanlık, Nasıralı İsa'nın yaşamına, öğretilerine ve vaazlarına dayanan, tek Tanrılı İbrahimî bir dindir. Günümüzde Hristiyanlık, dünya nüfusunun yaklaşık %30,1'ini oluşturmaktadır ve 2,4 milyarı aşkın takipçisi ile dünyanın en kalabalık dinidir. Takipçilerine, "Mesihçi" anlamına gelen Hristiyan veya Nasıralı İsa'ya ithafen İsevi veya Nasrani denir. Kitâb-ı Mukaddes'e inanan takipçileri, Yahudi metni olan Tanah'ta kehanet edilen İsa'nın Mesih olarak gelişinin bir Yeni Ahit olduğuna inanırlar.

<span class="mw-page-title-main">Doğu Ortodoks Kilisesi</span> Bir Hristiyanlık mezhebi

Ortodoks Kiliseleri veya Bizans Ortodoks Kiliseleri, Bizans ayininin Reform öncesi kiliseleridir. Başlangıçtan itibaren hem katolik hem de havarilerin ardıllığında havariseldirler..

<span class="mw-page-title-main">Reform (tarih)</span> 16. yüzyılda yalnızca Kutsal Kitapa dayanan bir ilahiyat anlayışını ortaya çıkaran hareket

Reform veya Yenilikçi Devrim 16. yüzyılda başlatılarak tüm Avrupa’yı etkilemiş ve Katolik Kilisesi’ne karşı yapılmış dinsel bir harekettir. Bu hareket Avrupa'nın değişim ve dönüşümüne sebep olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Katolik Kilisesi</span> Hristiyanlığın bir mezhebi

Katolik Kilisesi, ruhanî başı Roma Başpiskoposu (Papa) olan, en fazla cemaate sahip Hristiyan mezhebi. Dünyada yaklaşık 1,2 milyar mensubu vardır. Katolikler yoğun olarak Güney Amerika'da ve Avrupa'nın güneyinde bulunurlar.

<span class="mw-page-title-main">Jean Calvin</span>

Jean Calvin, Fransız din reformcusu veya devrimcisi. 16. yüzyılda Avrupa'da gelişen Reform hareketinin en önemli önderlerinden olan Jean Calvin, Kalvinizm mezhebinin kurucusudur. Ayrıca, Presbiteryenlik üzerinde derin izler bırakmıştır.

Ekümeniklik, günümüzde genellikle, daha büyük bir dinî birliği ya da dinlerarası iş birliğini sağlama amacını güden girişimleri ifade eder.

Protestanlık, Hristiyanlığın en büyük üç ana mezhebinden biridir. 16. yüzyılda Martin Luther ve Jean Calvin'in öncülüğünde Katolik Kilisesi'ne ve Papa'nın otoritesine karşı girişilen Reform hareketinin sonucunda doğmuştur (1529).

<span class="mw-page-title-main">Karl Barth</span> İsviçreli Protestan ilahiyatçı (1886-1968)

Karl Barth, çağdaş İsviçreli protestan teolog.

Amerika Birleşik Devletleri'nin laikliği orijinal bir devlet ve din ayrılığı ortaya çıkarmıştır. İkisi de bağımsızdır. Bu, başkan ve Kongre üyelerinin göreve başlarken dinî yemin etmelerini engellemediği gibi, anayasada "Kongre üyeleri hiçbir dinî kurum lehine kanun yapamazlar" hükmü bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Lütercilik</span>

Lütercilik, Lutheryanlık, Luteryenlik ya da Lutheranizm eski bir Augustinuscu keşiş olan Martin Luther'in, Katolik Kilisesinin endülijans vermesi ve Kutsal Kitap'a uygun olmadığına inandığı diğer uygulamalara karşı başlattığı reform hareketiyle ortaya çıkmış bir mezheptir. Protestan hareketinin çıkışına ve kilisenin bölünerek binlerce kola ayrılmasına sebebiyet vermiştir. Luteryenlik, Avrupa'da Almanya başta olmak üzere, özellikle Kuzey Avrupa ve İskandinav ülkelerinde taraftar bulmuştur.

Kalvenizm ya da Kalvinizm, Jean Calvin'in 16. yüzyıl başlarında ortaya attığı görüşlere dayanarak kurulan bir Hristiyanlık mezhebidir. Bu dinsel inanç sistemi, ilk kez Cenevre'de, daha sonra Hollanda, İskoçya, Almanya ve Fransa'da kurulan yeni kiliselerde örgütlendi. Bu mezhep Fransa'da Nantes Fermanı ile kabul edildi.

Anglikanizm, İngiltere'nin resmî kilisesi olan İngiltere Kilisesi'ne has ilke, doktrin ve kurumlar. İngiltere Kralı VIII. Henry'nin kurduğu bir Hristiyan mezhebidir. İngiliz Reformu, Katoliklik ve Protestanlık arasında bir orta yol olarak görüldüğü için Latince Via Media olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Erdel</span> Romanyanın batısında bir bölge

Erdel veya Transilvanya bugünkü Romanya'nın batı ve orta bölgelerine eskiden verilen isimdi. Asıl ismi Macarca Erdély, Rumence Ardeal, Sırp, Bulgar ve Yunan dillerinde ise Erdel olarak kullanılmış ancak diğer Avrupa ülkeleri aynı bölgeye genellikle Transilvanya ismini vermişlerdir. Erdel 1526 yılındaki Mohaç Muharebesi'nden sonra Osmanlılara bağımlı hale geldi ve 1683'e kadar Erdel Prensliği adıyla iç işlerinde serbest dış işlerinde Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bir özerk devlet olarak yaşadı. 1683 yılındaki II. Viyana Kuşatması'nın bozgunla sonuçlanmasından sonra bölge 1691'de Macaristan ile birlikte fiilen Avusturya Arşidüklüğü'nün eline geçti. Bölge 20. yüzyılın başlarında Macaristan ve Romanya arasında birkaç kere el değiştirdi. II. Dünya Savaşı sonrasında Romanya'nın elinde kaldı.

<span class="mw-page-title-main">Bogomilizm</span> Teslis karşıtı Hristiyan mezhebi

Bogomilizm, Orta Çağ'da Bulgaristan'da ortaya çıkıp Avrupa'nın doğu ve batısında pek çok ülkede insan kitlelerini etkilemiş bir dinî akımdır.

Hollanda Reform Kilisesi, Hollanda'nın en büyük Protestan kilisesi. 16. yüzyıldaki Reform hareketi sırasında gelişen resmi Felemenk Reform Kilisesi'nin devamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Augsburg Barışı</span> Lutherciler ile Katolikler arasında 25 Eylül 1555 tarihinde imzalanan barış antlaşması

Augsburg Çözümü olarak da bilinen Augsburg Barışı, Kutsal Roma İmparatoru V. Karl ile Scmalkaldik Ligi arasında Eylül 1555'te İmparatorluk şehri Augsburg’da imzalanan bir antlaşmaydı. İki grup arasındaki dini mücadeleyi resmen sona erdirdi ve Hristiyanlığın yasal olarak bölünmesini Kutsal Roma İmparatorluğu içinde kalıcı hale getirerek yöneticilerin devletlerinin resmi dini olarak Lüterciliği ya da Roma Katolikliğini seçmelerine izin verildi. Bununla birlikte Augsburg Barışı'nın yapılmasıyla Avrupa'daki birçok Hristiyan birliğini de sona ermiştir. Vestfalya Barışı’na kadar Kalvinizm’e ise izin verilmedi.

İngiliz Reformasyonu, 16. yüzyılda İngiltere Kilisesi’nin Papa ve Katolik Roma Kilisesi’nden ayrılması ile sonuçlanan bir dizi olaylar serisidir. Bu olaylar, kısmen, bu dönem boyunca Avrupa'nın birçok bölgesine ulaşan ve Hristiyanlık uygulamalarını etkileyen bir dinsel ve politik hareket olan Avrupa Protestan Reformasyonu hareketinin yayılması ile bağlantılıdır. Bu süreci; feodalizmin çöküşü, milliyetçiliğin yükselişi, ortak hukukun yükselişi, matbaanın icadı ve ayrıca buna bağlı olarak İncilin dolaşımının artması, bilim adamları, üst ve orta sınıflar arasında yeni bilgi ve düşüncelerin yaygınlaşması gibi birçok gelişme etkilemiştir. Bununla birlikte, İngiliz reformasyonunun, Galler ve İrlanda'yı da kapsayan değişik aşamaları kamuoyu ile kendisini uyumlandıran devlet politikası değişiklikleriyle büyük ölçüde bir devlet politikası olarak sürdürülmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Doksan Beş Tez</span> Martin Luther tarafından yazılan dinî eleştiri metni

Doksan Beş Tez ya da özgün adıyla Endüljansların Kudretine ve Yararına Dair İfşaatlarla İlgili Münazara, kilise vaizleri tarafından Endüljans satışına karşı, 1517'de Martin Luther tarafından yazılmış ve Protestan Reform'un başlamasına sebep olduğu iddia edilen akademik şerh, doksan beş maddelik eleştiri.

Ortodoks Hristiyanlık, Doğu Ortodoks Kilisesi ve Oryantal Ortodoksluk için kullanılan ortak adlandırma. Hristiyanlığın bu iki mezhebi de antik Hristiyan Kilisesi'nin inancı, doktrini ve uygulamalarına olan bozulmaz bağı vurgulamak için ortodoks kavramını kullanır. Bu iki mezhebin üyeleri kendilerine sadece "Ortodoks Hristiyan" dese de "Doğu" ve "Oryantal" sıfatları bu grupların dışındakiler tarafından bu iki grubu ayırmak için kullanılır. Bu iki grup 451 yılındaki Kalkedon Konsili'nin ortodoksisi hakkında görüş ayrılığı yaşamışlardır ve hala aralarında bir komünyon yoktur; ancak hala birçok aynı doktrine, benzer kilise yapılanmasına ve benzer ibadetlere sahiptirler. İki inancın birleşmesi için yakın zamanda birçok görüşme yapılmış, birçok konuda uzlaşı sağlanmışsa da resmi bir birlik için henüz somut adımlar atılmamıştır.

2019 yılı itibarıyla Lüksemburg nüfusunun %50'si Hristiyanlık mezheplerine bağlıdır.. Nüfusun %1'i Müslüman, %5'i ise diğer dinlerin takipçisidir. Nüfusun %1'inin dini inancı konusunda net bir bilgi yoktur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.