Meydan Dağı - Turkipedia

Meydan Dağı
Meydan Volkanı kalderası ve Gürgürbaba Domu'nun NASA fotoğrafı

En yüksek noktası
Yükseklik	2.778 m (9.114 ft)
Koordinatlar	39°11′29.8″K 43°10′39.3″D / 39.191611°K 43.177583°D / 39.191611; 43.177583
Coğrafya
Meydan Dağı Türkiye'deki konumu
Konum	Van, Türkiye
Jeoloji
Dağ türü	Stratovolkan

Meydan Dağı, Van-Ağrı il sınırlarında, Van Gölü'nün kuzeyinde, Erciş'in 7 km KB'sında, bitişiğinde Gürgürbaba Domu bulunan volkan dağı. En yüksek nokta Gürgür Dağı zirvesi 2778 m, Meydan Dağı'nın kalderasının tabanı 2320 m'dir. Kaldera içinde çevre sularının toplanması ile kaldera gölü oluşmuştur. Bu gölden çıkan sular Meydan Deresi'ni oluşturur.^[1]

Gügürbaba Domu'nun oluşumu esnasında Meydan Kalderasının doğu ve güneydoğu yamaçları yok olmuştur. Başlangıçta oval veya daire şeklinde olduğu düşünülen kaldera, günümüzde yarım daire şeklindedir. Meydan Volkanı, kendisinden sonra oluşan Gürgürbaba Volkanının oluşumunun tetiklediği çökme ile kalderaya dönüşmüştür. Kaldera çevresinde patlama belirtisi olan piroklastik ürünlerin bulunmaması, ana volkan akıntılarının ilk hallerini koruması kalderanın patlama ile değil, çökme ile oluştuğunun delilleridir.^[1]

Kuzeyde Ağırkaya Volkanı, güneyde Kocapınar, doğuda Zilan Deresi, batısında Dedeli köyü yer alır. Meydan Volkanı ve Gürgürbaba Domu'nun oluşumu, Miyosen, Pliyosen, Kuaterner dönemlerinde üç aşamada oluşmuştur. Meydan Dağı stratovolkan özelliğindedir. Gürgürbaba yükseltisi ise riyolitik obsidiyen domudur. Alanda domlar, vadiler, riyolit obsidiyen akıntıları, lav platoları ve lav yayılım sahaları bulunur.^[1]

Gürgürbaba Domu şekline bağlı olarak çevresinde radyal tipte drenaj ağı oluşmuştur. Çakal Dere, Çalı Dere, Çoban Dere, Yeşil Dere, Köse Dere, Kilis Dere, Küçük Dere, Arpa Dere ve Sakız Dere bu özellikteki akarsulardır. Bu akarsular kaldera içindekilere göre daha uzundur. Zilan Çayı ile birleşen bu akarsular Van Gölü'ne dökülür. Meydan Kalderasının içinde merkeze doğru sentripetal drenaj gelişmiştir. Radyal drenajlı, dik ve derin yamaçlı çentik vadilere sahip bazı akarsular şunlardır: Meydan Deresi, Kilis Deresi, Başmağara Deresi, Kocagavur Deresi, Çayırbiçen Deresi, Mirza Deresi, Kara Dere, Küçük Dere.^[1]

Kaldera içindeki ve Gürgürbaba Domundan gelen dereleri toplayan Meydan Deresi Erçiş yakınlarında Zilan Çayı ile birleşir ve Van Gölü'ne ulaşır. Akarsu Meydan Volkanı ponza ve tüfleri ile Güggürbaba obsidiyenlerinin kesişim alanından akması nedeniyle asimetrik vadi tipi geliştirmiştir. Meydan Volkanı üzerindeki akarsulardan kuzeybatı ve batısında bulunanlar Muş Ovasına, doğu ve güneyindekiler Van Gölü Kapalı Havzasına akarlar. Yani volkan Muş Ovası ile Van Gölü Havzası arasında su bölümü çizgisini oluşturur.^[1]

Sahada Meydan Volkanı oluşumundan sonra ikincil patlamalar da oluşmuştur. Küçükdeveci Volkanı, Kottepe, Kürek Tepe, Meydan Tepe, Topşini Tepe, Basri Tepe, Maruf Tepe, Kar Tepe'dir.

Bitki örtüsünün zayıf olduğu arazide şiddetli erozyon gelişmiştir. Kaldera içindeki gölden çevre köylere sulama suyunun verilmesi gölü kurutacak, beşeri ve doğal ortam zarar görecektir. Kaldera gölü çevresinde yazın yaylacılık yapılmaktadır. Meydan volkanı çevresinde Alt Paleolitik (Eski Taş Çağı)devre ait Aşölyen tipi işlenmiş obsidiyenler bulunmuştur.^[1]

Ayrıca bakınız

Türkiye'deki yanardağlar

Kaynakça

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f AKKÖPRÜ, Ebru ve diğ. (2019). "Meydan Kalderası ve Gürgürbaba Domu Çevresinin Jeomorfolojik Özellikleri". Coğrafi Bilimler Dergisi. 14 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2019.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Van Gölü</span> Türkiyenin en büyük gölü

Van Gölü, Van ve Bitlis illeri sınırları içerisinde bulunan Nemrut volkanik dağının patlaması sonucu, bölgedeki tektonik çöküntü alanının önünün kapanmasıyla oluşmuş bir volkanik set gölüdür.

Erciyes, İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan sönmüş bir yanardağ. Kayseri'nin 25 km güneybatısındaki Sultansazlığı ovaların'ın yanından yükselen büyük kütleli bir stratovolkandır.

Erebus Dağı, Antarktika'daki Ross Adası'nın batısında bulunan ve dünyadaki etkin yanardağlar içinde en güneyde yer alan bir stratovolkandır. Ross Adası'nı oluşturan dört yanardağdan Erebus dışındakiler, sönmüş yanardağlardır.

Çıldır Gölü, Ardahan ve Kars il sınırları içerisinde kalan bir göldür. Eskiden Palakatsio Gölü olarak adlandırılıyordu.

Hasandağı ya da Hasan Dağı deniz seviyesinden 3268 metre yüksek olan tepesiyle bir volkanik dağdır. Büyük Hasan ve Küçük Hasan Dağı olmak üzere iki büyük krateri vardır. Melendiz dağının büyük kısmı, bu iki kraterden çıkan lavlardan meydana gelmiştir. Büyük Hasan dağında iyi muhafaza edilmiş bir ana krater ile onun etrafında parazit koniler bulunur. Küçük Hasan dağının zirvesi bir Somma durumundadır. Yani eski kalderanın sınırlarını teşkil eden dikliklerin artıkları vardır. Bunlar sayesinde ilk kraterin şeklini çıkarmak mümkündür. Adı geçen kraterden çıkan andezit ve bazalt lavları kuzeye doğru akarak geniş bir alana yayılmış, tüfler ise Kızılırmak'a kadar ulaşmıştır. Bu dağ Aksaray ve Niğde il sınırları içerisinde yer almaktadır. 1750 metresine kadar meşe ormanlarıyla kaplıdır. Dağın eteklerinde ve çevresinde çeşitli Türk boyları ve özellikle de Yörükler yaşarlar. Özellikle ana volkan konisini oluşturan Büyük Hasan Dağı ; kuzeybatısındaki Aksaray Ovası batısındaki Obruk Platosu ve güneyindeki Bor Ovası düzlüklerinden aniden yükselerek kasvetli bir doğal Abide görüntüsü sunmaktadır. Bu ana volkan konisinin doruğu tipik bir kraterden oluşmakta ve kraterin tabanında bir krater gölü bulunmaktadır. Ana koninin hemen güneydoğusundaki daha küçük boyutlu ve yükseltisi daha az olan ikiz koni ise Küçük Hasan Dağı olarak anılmaktadır. Bu volkan konisinin de doruğu tipik bir krater halindedir. Oldukça taze ve karakteristik volkan şekilleriyle Türkiye'nin en genç volkan dağları arasında bulunan Hasan Dağı volkanik ünitesi tarihi çağlardan bu yana daldığı uykusuna devam etmektedir. Dağın eteklerinde Antik Roma şehri Nora bulunmaktadır.

Nemrut Dağı ya da Nemrut Stratovolkanı, Bitlis'in Ahlat, Güroymak ve Tatvan ilçeleri sınırları içerisinde, Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan yüksek dağlardan biridir. Dağın büyük bölümü Ahlat ilçesi sınırları içerisinde bulunmaktadır. Van Gölü'nün batısında yer almaktadır. Nemrut, uyuyan aktif bir yanardağdır ve 1441 yılında son kez lav çıkışı olmuştur. Tepesindeki kraterde Nemrut Gölü yer alır. Krater etrafında, en yüksek tepe olan Sivritepe 2935 m, Doğu Nemrut Tepesi 2625 m, güneydeki Tursuktepe 2828 m ve batıda Nemrut Dağı Tepesi 2801 m yüksekliğindedir.

Tendürek Dağı (Ermenice:Թոնդրակ) Ağrı ve Van illerinin arasında İran sınırının yakınında bulunan bir stratovolkandır. Nuh'un Gemisi'nin muhtemel konumu yakınlarında olmasıyla bilinen bu yanardağ oldukça büyüktür; kurumuş lav akıntıları düz bir arazi üzerinde yaklaşık 650 km²'lik bir alanı kaplar. Dağın iki ana yapısı, zirve krateri olan Büyük Tendürek ve ana kraterin doğusunda bulunan Küçük Tendürek'tir. Yamaçları çok yumuşak olup, ismini aldığı kalkanı andırır. Tendürek Dağı'nın, Hawaii adasındaki volkanlar gibi akışkan lav püskürttüğü bilinmektedir.

Kaldera, volkanik patlama sonucu toprağın çökmesiyle oluşmuş volkanik yer şekli. Bazen volkanik kraterlerle karıştırılmaktadır. Kelime, İspanyolcada ‘caldera’ ve Latincede ‘calderia’ denilen 'pişirilmiş çömlek' anlamına gelmektedir.

Stratovolkan, pek çok sertleşmiş lav, tüf ve kül tabakasından oluşmuş, yüksek, konik biçimli bir volkandır. Bu volkanlar dik yamaçlarıyla ve periyodik patlamalarıyla tanınırlar. Bunlardan fışkıran lavın akışkanlığı azdır ve çok uzağa yayılmadan önce soğur ve sertleşir. Magmaları asidik ya da yüksek-orta düzeyde silika içeriklidir. Buna karşın bazik içerikli magmanın akışkanlığı yüksektir ve Hawaii'deki kalkan biçimli Mauna Loa dağı gibi yayvan dağları oluşturur. Pek çok stratovolkanın yüksekliği 2500 metreden fazladır. Türkiye'den Ağrı Dağı ve Nemrut Dağı birer stratovolkan tipindeki volkanlardır.

Lav ya da püskürtü, yanardağ patlaması sırasında çıkan çok sıcak, sıvı ve akıcı erimiş maddeye denilmektedir. Yanardağ ağzından ilk çıktığında sıvı halde bulunmaktadır. Lavın sıcaklığı "700 °C "ile "1200 °C" arasında değişmektedir.

Nemrut Gölü, dünyanın ikinci, Türkiye'nin en büyük krater gölü olup, adını MÖ 2100'de yaşamış Babil Hükümdarı Nemrut'tan almıştır.

Dilek Dağı veya Samsun Dağı Türkiye'nin Batısında Ege Bölgesi'nde Aydın'da bulunan, 1.237 metre rakımlı bir dağ ve millî park. Antik adı Mykale Dağı'dır.

Bu, Türkiye'deki uykuda ve sönmüş yanardağların listesidir.

Krater Gölü kuzeybatı Amerika Birleşik Devletleri Oregon eyaletinde yer alan bir kaldera gölüdür. Krater Gölü Ulusal Parkı'nın ana özelliği olan göl, tertemiz ve koyu mavi sularıyla da meşhurdur. Göl yer yer 650 metre krater derinliğine sahiptir. Kaldera'nın ve gölün oluşumu ise 7.700 yıl önce Mazama Dağı volkanının çökmesiyle oluşmuştur. Krater Gölü 594 metreye kadar ulaşan derinliğiyle, ABD'nin en derin dünyanın ise yedinci en derin krater gölüdür. Gölden sızan akarsu ya da göle su taşıyan herhangi bir su kaynağı bulunmamaktadır.

Katmai Dağı, ABD'nin Alaska eyaletinin güneyinde Alaska Yarımadası üzerinde tümüyle Katmai Ulusal Parkı ve Koruma Bölgesi içinde bulunan masif bir aktif stratovolkan dağıdır..

Kula-Salihli Jeoparkı, Batı Anadolu‐Ege eşiğinde, Manisa ili sınırları içerisinde yer alan jeoparktır. Yaklaşık 300 km² alan kaplayan Kula-Salihli Jeoparkı sahası, ekseriyeti Kula ilçesinde olmakla birlikte kısmen Salihli ilçesi ile Sandal Beldesi, Gökçeören (Menye) Beldesi, Adala Beldesi ve Gökeyüp Beldelerini içine almaktadır.

Kapadokya Volkanik Kompleksi Doğuda Erciyes Volkanı'ndan, batıda Karacadağ-Karadağ volkanlarına ve kuzeybatıda Aksaray ili ve Tuz Gölüne kadar uzanan, kuzey-kuzeydoğu Sivas havzası ile güneyde ise Niğde Masifi, Ulukışla baseni ve Toros karbonat platformuyla sınırlanan Niğde-Nevşehir-Aksaray arasındaki volkanik bölgeyi karakterize eder. Kapadokya Volkanik Kompleksinde Neo-Kuvaterner döneminde polijenetik ve monojenetik yapılı volkanlar püskürmüş ve daha sonra Erciyes ve Hasan Dağı stratovolkanları ile çok sayıda monojenetik püskürme merkezleri KVK içinde geniş alanlara sahip olmuştur. Kompleks içindeki volkanik aktivite günümüzde de canlı yaşamını ve çevreyi büyük oranda etkilemiştir.

Taupo Gölü, Yeni Zelanda'nın Kuzey Adası'nda yer alan bir göldür. Taupo Volkanı'nın kalderasında yer almaktadır. 616 kilometrekarelik yüzölçümü ile Yeni Zelanda'daki en büyük göldür ve Papua Yeni Gine'deki Murray Gölü'nden sonra jeoplitiksel Okyanusya'daki yüzey alanı itibarıyla ikinci en büyük tatlı su gölüdür. Motutaiko Adası, gölün güneydoğu bölgesinde yer almaktadır.

Dom, geniş ölçekte yer kabuğu yaylanmaları ve oynamaları sonucu bir bölgenin kubbeye benzer şekilde kabarması, kubbeleşme. iç basınçlar sonucu yeryüzünde oluşan kubbemsi yapılara denir. Dom, geniş anlamda tabakaların duruşu değişmeden epirojenik hareketler ile kubbeleşmesi ile oluşur.

Isparta Merkez ilçenin güney batısında yer almaktadır. Isparta iline 5 ila 13 km, Burdur iline 25 km uzaklığındadır. Parka asfalt yol ile ulaşım sağlanabilir. Gölcük gölü ve çevresine, sahip olduğu bitki örtüsü, yaban hayatı, jeomorfolojik yapısı, peyzaj güzellikleri ve rekreasyon olanakları dolayısıyla korunan alan statüsü verilmiştir. 58880 dekar büyüklüğündeki alan 19.11.2008 tarih ve 2008/4422 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile alan Gölcük Tabiat Parkı olarak ilan edilmiş, karar 31.12.2008 tarih ve 2008/27097 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve alan yasal koruma statüsünü kazanmıştır. Alanın önemli bir kısmı 1. derece doğal sit alanındır. Erozyon çalışmaları kapsamında 1956 yılında ağaçlandırma çalışmasına başlanılmıştır.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.