Mevlid-i Nebi Haftası

Mevlid-i Nebi Haftası, eski adıyla Kutlu Doğum Haftası, Süleyman Hayri Bolay'ın teklifi ile Türkiye Diyanet Vakfı tarafından 1989 yılında başlatılan, Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından da desteklenerek sadece Türkiye'de resmiyet kazandırılarak her yıl farklı gündem ile Muhammed'in anlatılmasının amaçlandığı ve 1994-2017 yılları arasında doğum gününün miladi takvime göre 20 Nisan kabul edilerek kutlandığı ifade edilen bir etkinlik haftasıdır. Etkinlik 14-20 Nisan tarihleri arasında yapılmaktaydı.

18 Mayıs 2017 tarihinde Kutlu Doğum Haftası'nın adı Siret Haftası olarak değiştirilmiştir.^[3] 29 Kasım 2017 tarihli ve 30255 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "Kutlu Doğum Haftası ile Camiler ve Din Görevlileri Haftasını Kutlama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"le haftanın ismi "Mevlid-i Nebi Haftası" olarak ve kutlama tarihleri de hicrî takvime göre Rebiülevvel ayının 12'nci günü başlayacak şekilde değiştirilmiştir.^[4][5][6]

Kutlu Doğum Haftası etkinlikleri 1989′da hicrî takvime (Hicret olayı ile başlayan ay takvimine) göre, Mevlid Kandili'nin peşi sıra düzenlendi. Ancak 1994 yılından itibaren, diğer dini günlerin aksine miladi takvime (İsa'nın doğumunu başlangıç kabul eden güneş takvimi) göre kutlanmaya başlandı. Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) iktidarı ile birlikte devlet kurumlarının yayınlanan genelgeler ile katılımı arttırılarak ülke çapında daha geniş çaplı organizasyonlar düzenlenmeye başlandı.^[7][8]

Kur'an'da Kadir Gecesi dışında işaret edilen önemli bir gece bulunmamaktadır. Kadir Gecesi dışında mübarek geceler olarak bilinen kutlamalar, Osmanlı Devleti padişahı II. Selim'in Muhammed'in doğum günü kutlaması için başlattığı Mevlid Kandili örneğinde olduğu gibi Muhammed bin Abdullah'ın ölümünden yıllar sonra ortaya çıkmış ve Osmanlı Devleti padişahları tarafından başlatılan gelenekselleşmiş uygulamalardır. İslam dininde herhangi bir kaynağa dayanmadan kutlanılan bu hafta bir bid'attır.

Muhammed'in doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bu konuda detaylı bir çalışma yapan Hindistanlı Müslüman ilim adamı Prof. Muhammed Hamidullah’ın araştırmalarına ve hesaplamalarına göre Muhammed’in doğum tarihinin 12 Rebiülevvel (17 Haziran 569) olduğunu doğru veya doğruya en yakın tarihi olarak ortaya koymaktadır.^[9] Mısırlı astronomi bilgini Mahmut Paşa el-Felekî’nin çıkarımlarına göre yaptığı hesaplamalarında Muhammed’in doğum tarihi 9 Rebiülevvel (20 Nisan 571)’dir.^[10] Beaumont Burnaby Sherrard (1901) çalışmasında Mahmut Paşa el-Felekî’nin hesaplamalarındaki yanlışlarını ortaya koymuştur.^[11] Lawrence I. Conrad (1987) Muhammed’in de doğum tarihi araştırmasını içeren takvimler ile ilgili çalışmasında Muhammed’in doğum tarihini kaba bir hesapla 570 yılı olarak vermektedir.^[12]

Mümtaz'er Türköne, Türkiye Diyanet Vakfı'nda Yayın Kurulu üyesi olarak görev yapmaya başladığı dönemde, kurul başkanı Profesör Süleyman Hayri Bolay, Ayvaz Gökdemir ve kendisinin bulunduğu 6 kişilik bir kurulun aldığı karar ile ortaya çıkan bir proje çalışması olarak açıklamıştır.^[13]

Türkiye Diyanet Vakfı Mütevelli Heyeti bu projeyi kabul etti. Diyanet işleri başkanlığı tarafından da desteklen bu proje hicri takvime göre kutlanan Mevlid Kandili'nin içinde bulunduğu haftanın Kutlu Doğum Haftası olarak ilan edilmesi ile yaşama geçti. İlk yıl sadece Ankara'da ve sadece İlahiyat Fakültesi bulunan illerde kutlanan etkinlik daha sonra diğer illerde düzenlenen panel ve konferanslar ile genişletildi.^[14] Bu haftanın farklı etkinlikler ile gelişmesinde Nur Cemaati büyük rol oynadı.

1994 yılından itibaren de, Hicri Takvime göre 11/12 Rebiülevvel 1415 (18/19 Ağustos 1994)^[15] kutlanması gereken hafta gerekçe gösterilmeden (Hicri Takvim'in 10/11 gün kısa olması dolayısıyla Mevlid Kandili, o yıllarda yaz aylarına doğru yaklaşmıştır. Mümtaz'er Türköne, "Kutlu Doğum ve 28 Şubat" adlı yazısında Mevlid Kandili'nin kış aylarına tesadüf etmesinden ötürü Kutlu Doğum Haftası'nın sabitlendiğini söylemiştir. Fakat o dönemlerde kış aylarına gelmesi söz konusu değildir.) Mahmut Paşa el-Felekî'nin hesaplaması doğru kabul edilerek miladi takvime göre 20-26 Nisan tarihine sabitlenmiştir.^[13] Bu yıldan itibaren hafta içerisinde sempozyum düzenlenmeye başlamıştır. Kutlama Haftası'nın bu tarihe sabitlenmesi ile Muhammed'in doğum günü yılda iki defa kutlanmaya başlamıştır.

1995 yılından itibaren yine Türkiye Diyanet Vakfı aracılığı ile Muhammed'e yazılan naatlarda gül ile özdeşleştirilmesinden esinlenilerek "Bir Dal Gül Ver" kampanyası başlatılmıştır. 1996 yılında "Kutlu Doğum Aşı" adı altında da Diyanet Vakfı, hazırladığı 3500 kişilik etli pilav ve ayranı, Kocatepe Camii avlusunda ilk kez teşrif edenlere ikram etmiştir.

Miladi takvime göre 20-27 Nisan olarak sabitlenen bu etkinlik Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılması ile Türk Milletinin egemenliğini eline aldığı tarih olan 23 Nisan 1920 tarihi esas alınarak 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak ulusal çapta kutlanan bayram ile çakışması halktan ve sivil toplum kuruluşlarından alternatif bir kutlama olarak halkın arasına sokulmak istenen bir çeşit fitne olduğu tepkisi ile karşılaşmıştır.

Vikikaynak'ta Türk Genelkurmay Başkanlığı 27 Nisan 2007 tarihli basın açıklaması

ile ilgili metin bulabilirsiniz.

Çocukları ve ailelerini bu bayram ile kutlama haftası çerçevesinde düzenlenen Kuran okuma yarışmaları gibi etkinlikler arasında seçim yapmaya zorlayan düzenlemeler karşısında Genelkurmay Başkanlığı da bir basın açıklaması yaparak gelişmelere kayıtsız kalmamıştır. Açıklamasında bazı örnekler vererek çalışmaların alternatif bir tören olarak görüldüğü ve bölücülük çalışmalarıyla benzerliklerinin altını çizmiştir.

Ayrıca etkinliğin son gününün Fethullah Gülen'in doğum tarihi (27 Nisan 1941) ile çakışması kutlamanın bu kişiye atfen yapıldığı konusunda ayrı bir tepki doğurmuştur.^[16][17]

Gelen tepkiler üzerine 2008 yılından itibaren etkinlik tarihi bir hafta öne alınarak değiştirilmiş ve 14-20 Nisan tarihleri arasında düzenlenmeye başlamıştır.^[18]

AK Parti döneminde bu kutlamaların resmi bir törene dönüştürülmesi, siyasi parti liderlerinin öne çıkması dikkat çekmeye başlamış, din ve siyasetin bir araya geldiği bir hafta olarak ön plana çıkmaya başlamıştır. Bunun en önemli örneği ise Resmi Gazete'nin 13 Şubat 2010 tarihli sayısında yayımlanan bir genelgede görülebilmektedir. Bu genelgede Kutlu Doğum Haftası'nın kutlanmasına ilişkin usul ve esaslar tek tek sıralanmıştır. 2011 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'nın genelgesiyle okullarda Kutlu Doğum Haftası etkinlikleri düzenlenmiştir.

2013 yılında yapılan kutlamalar da mecliste bulunan parti liderlerinin katıldığı açılış töreni, dini içerikli sözler ile birbirlerine gönderdiği siyasi mesajlara sahne olmuştur.^[19] Diyanet İşleri Başkanı'nın Diyarbakır Belediye başkanı ile verdiği pozlar dinin ve diyanet işlerinin bazı çıkarlar doğrultusunda kullanıldığı tepkisi almıştır.^[20]

18 Mayıs 2017 tarihinde Kutlu Doğum Haftası'nın adı Siret Haftası olarak değiştirilmiştir.^[3] 29 Kasım 2017 tarihli ve 30255 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan "Kutlu Doğum Haftası ile Camiler ve Din Görevlileri Haftasını Kutlama Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"le haftanın ismi "Mevlid-i Nebi Haftası" olarak ve kutlama tarihleri de hicrî takvime göre Rebiülevvel ayının 12'nci günü başlayacak şekilde değiştirilmiştir.^[4][5][6]

Eleştiriler ve tepkiler,

• Bu etkinliğin bir bid'at olduğu, bid'atın ise dinden sapma, sapıklık olarak nitelendirildiği,^[21][22][23]
• Doğum kutlamasının İslam'da yerinin olmadığı, bunun İsa'nın doğumu ile bağlantılı bir gelenek olduğu,
• Muhammed'in doğumunun tartışmalı da olsa diğer dini günler gibi hicri takvime göre kutlandığı, miladi takvime göre bir kutlama düzenlenmesinin yılda iki defa kutlama yapılacağı anlamına geldiği ve dinsel olarak bir karışıklık yaratacağı,
• Hicri takvimin ay hareketine göre İslam'da esas alınan takvim olduğu ve İsa'nın doğumu ile başlayan güneş takvimine göre bir sabitleme yapılamayacağı,
• Bu miladi takvime göre yapılan sabitlemelerin Mekke'nin Fethi'nin miladi olarak 11 Ocak olmasına rağmen bir kesim tarafından miladi takvimle 1 Ocak yılbaşı akşamında kutlanmasında da olduğu gibi bir ayrıştırma ve seçim yapma amacı güden tarihlere denk getirildiği, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'na alternatif olarak ülkeyi bölme amaçlı çalışmaların parçası olduğu ve fitne amacı güttüğü,
• Muhammed'in nebi ve resul olarak İslam'ı tebliğ görevini icra etmiş olduğu, bu tür kutlamalar ile Muhammed'in ve İslam anlayışının Allah ve Kur'an merkezli durumdan, Muhammed'i yücelten ve merkeze koyan bir anlayışa getirildiği, bunun bir Hristiyanlığa benzetme çalışması olduğu,
• Kutlu Doğum Haftası'nı, Hristiyanlıktaki gibi yortuları bulunmayan İslam'ın Protestanlaşması süreci ve Büyük Ortadoğu Projesi çerçevesinde Amerika'nın Yeşil Kuşak Projesi'nin günümüze uyarlanmış hali olan ılımlı İslam projesi kapsamında bir çalışma olduğu,^[24][25]
• Bir “Protestan İslam” oluşturma çabası olarak nitelenen Noel kutlamasındaki çam ağacı ile özdeş olarak gülün konduğu ve şatafatlı kutlamalar ile insanları bu hafta içerisinde harcamaya, hediyeler almaya yönlendirmeye çalışan, neoliberal ve kapitalist sisteme hizmet eden, İslamın ilkeleriyle ve emirleriyle taban tabana zıt bir kültür şeklinde harcama/alışveriş haftası oluşturma çabası olduğu,
• Hafta isminin Holy Birth Week'in İngilizceden Türkçeye çevirisi gibi duran, Türkçe karşılığı olarak tamlama şekli, seçilen kelimeler itibarıyla garipsenen (mübarek yerine kutlu kelimesinin kullanımı tartışmaları) ismiyle ve Dünya Bankası logosuna benzer logosuyla yurt dışı merkezli ılımlı İslam projesinin izlerini taşıdığı, ayrıca 2012 yılında Milli Eğitim Bakanlığı'na ve Diyanet İşleri Başkanlığına gelecek yıllardaki etkinlikler için teklif edileceği söylenen logo içerisinde bulunan Fleur-de-lis 26 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (zambak veya süsen çiçeği) sembolünün Hristiyanlıkta sık olarak kullanılması,^{[26][27][28][29]}

şeklinde sıralanabilir.

• Kutlu doğum haftası ile ilgili bir haber 10 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.