İçeriğe atla

Mevlevihane

İstanbul'un Beyoğlu ilçesinde yer alan ve günümüzde müze olarak kullanılan Galata Mevlevihanesi'nin ana yapısı içerisinde bulunan semahanenin görünümü.

Mevlevihane (Osmanlıcaمَولَوی خانه), Mevlevi tarikatına mahsus tekkelere verilen addır.

XIII. asırda Mevlânâ Celâleddin Rûmi'nin oğlu Sultan Veled tarafından kurulan, fikirlerinden etkilenen Mevlevî tarikatına mensup mevlevîlerin zikir ve devran âyinleri yaptıkları tekkedir. Mevlevihanelerin en büyüğü, tarikatın merkezi olan Konya'daki mevlevihane idi.

Mevlevihaneler genellikle külliye biçiminde planlanmış olup, merkezinde semahane, çevresinde türbe, mezarlık, Meydan-ı Şerif ve mescid yer almaktadır.

Osmanlı saltanatının tarihe karıştığı sıralardaki hududu içinde Konya'dan sonra İstanbul, Manisa ve Gelibolu'dakiler gelirdi. İstanbul'da birçok mevlevihane vardı. Bunlar Galata, Yenikapı gibi bulundukları mevkilerin isimleriyle anılırdı. Mevlevihaneler diğer tarikatlara ait tekkelerden az çok farklı idi.

Mevlevihaneler

Lala Mustafa Paşa'nın Konya Mevlevihanesini ziyareti (16. yy) / Nusretnâme

Dünya genelelinde yer alan mevlevihanelerin listesi aşağıdaki gibidir:[1]

  1. Afyonkarahisar Mevlevihanesi
  2. Ankara Mevlevihanesi
  3. Antalya Mevlevihanesi
  4. Bahariye Mevlevihanesi (Eyüp)
  5. Bursa Mevlevihanesi
  6. Çankırı Mevlevihanesi
  7. Çorum Mevlevihanesi
  8. Edirne Mevlevihanesi
  9. Eskişehir Mevlevihanesi
  10. Filibe Mevlevihanesi (Bulgaristan)
  11. Galata Mevlevihanesi
  12. Gaziantep Mevlevihanesi
  13. Gelibolu Mevlevihanesi
  14. Halep Mevlevihanesi
  15. Hanya Mevlevihanesi (Girit)
  16. Humus Mevlevihanesi (Suriye)
  17. İzmir Tire Mevlevihanesi
  18. Kahire Mevlevihanesi (Mısır)
  19. Karaman Mevlevihanesi
  20. Kasımpaşa Mevlevihanesi (Beyoğlu)
  21. Kastamonu Mevlevihanesi
  22. Kayseri Mevlevihanesi
  23. Kırım Gözleve Mevlevihanesi (Ukrayna)
  24. Kilis Mevlevihanesi
  25. Konya Mevlevihanesi (Konya Mevlana Dergâhı)
  26. Kudüs Mevlevihanesi (İsrail)
  27. Kütahya Mevlevihanesi
  28. Lefkoşa Mevlevihanesi
  29. Manisa Mevlevihanesi
  30. Muğla Mevlevihanesi
  31. Niğde Mevlevihanesi
  32. Peç (Peçoy) Yalovalı Hasan Paşa Mevlevihanesi (Macaristan)
  33. Priştina Mevlevihanesi (Kosova)
  34. Samsun Mevlevihanesi
  35. Saraybosna İsa Bey Mevlevihanesi
  36. Selanik Mevlevihanesi (Yunanistan)
  37. Şam Mevlevîhânesi
  38. Şanlıurfa Mevlevihanesi
  39. Tokat Mevlevihanesi
  40. Trablusşam Mevlevihanesi (Lübnan)
  41. Trebbus Mevlevihanesi (Almanya)
  42. Üsküdar Mevlevihanesi (Üsküdar)
  43. Üsküp Mevlevihanesi (Makedonya)
  44. Yenikapı Mevlevihanesi (Zeytinburnu)
  45. Yenişehir Larissa Mevlevihanesi (Yunanistan)

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2011. 

Konuyla ilgili yayınlar

  • Tanman, Mehmet Baha (2011). "İstanbul Mevlevîhânelerinin Mimârîsi". Keşkül, 19. ss. 50-65. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Galata Mevlevihanesi</span> İstanbulda müze

Galata Mevlevihanesi veya diğer adıyla Kulekapı Mevlevihanesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Beyoğlu ilçesinde bulunan eski bir mevlevihane. Günümüzde Galata Mevlevihanesi Müzesi adıyla müze olarak faaliyet göstermektedir.

Zekaizade Ahmet Irsoy,. Klasik Türk müziği bestekârı. Hafız Mehmed Zekai Dede ile eşi Fatma Hanım'ın iki çocuğundan ikincisi.

<span class="mw-page-title-main">Osman Selahaddin Dede Efendi</span>

Osman Selâhaddin Dede Mevlevî şeyhi, mutasavvıf.

Abdülhalim Çelebi, Türk din adamı ve siyasetçi.

Âdem Dede, Osmanlı Devleti Türk Mevlevi şairi. Doğum tarihi bilinmemektedir ama 1591 olduğu tahmin edilmektedir. Antalya’da doğmuştur. Din eğitimini yörenin ünlü dervişlerinden alan Adem Dede daha sonra bilgisini artırmak ve mevlevi olmak için İstanbul'a gitti. Galata Mevlevihanesi'nde, İsmail Ankaravi'nin yanına yerleşti ondan eğitim aldı. İsmail Ankaravi'nin ölümüyle aynı mevlevihaneye şeyh oldu. Dostlarıyla birlikte sohbet toplantıları düzenler, bu toplantılarda dini konuşmalar yapılır, müzik dinlenir, sema yapılır ve zikredilirdi. Galata Mevlevihanesi'nde Kur'an ve Mesnevi okunuyor, sema yapılıyordu.

Eskişehir Mevlevihanesi, Eskişehir'in Odunpazarı ilçesine bağlı Paşa mahallesindeki Kurşunlu Külliyesi içinde yer alan eski bir mevlevihane.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Remzi Akyürek</span>

Ahmet Remzi Akyürek, Türk mutasavvıf ve şair.

Muğla Mevlevîhânesi, Muğla'da 15. yüzyıl Osmanlı dönemine ait mevlevî dergâhıdır.

Samsun Mevlevîhânesi, Türkiye'nin Samsun ilinin İlkadım ilçesinde yer alan ve 1940-50 yılları arasında yıkılmış olan mevlevîhâne.

<span class="mw-page-title-main">Bahariye Mevlevihanesi</span>

Bahariye Mevlevihanesi veya önceki adıyla Beşiktaş Mevlevihanesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Eyüpsultan ilçesinde bulunan eski bir mevlevihane. Daha önceleri Beşiktaş'ta bulunduğundan Beşiktaş Mevlevîhânesi olarak anılmaktaydı. Günümüzde ise bir sivil toplum kuruluşuna tahsis edilmiş olup çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Üsküdar Mevlevihanesi</span>

Üsküdar Mevlevihanesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Üsküdar ilçesinde yer alan eski bir mevlevihanedir. Günümüzde Klasik Türk Sanatları Vakfı binası olarak faaliyet göstermektedir. Galata Mevlevihanesi Şeyhi Üsküdarlı Numan Dede'nin 1790'da görevinden ayrılması sonrasında, kendisi tarafından kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Kasımpaşa Mevlevihanesi</span>

Kasımpaşa Mevlevihanesi, 17. yüzyılda İstanbul'un Kasımpaşa semtinde kurulan mevlevihane.

Divane Mehmed Çelebi, Semâî Mehmed Çelebi ya da Sultan Dîvânî, Osmanlı döneminde yaşamış mevlevî şeyhi ve divan şairi.

<span class="mw-page-title-main">Osman Dede</span>

Kutbü'n Nâyî Osman Dede (1652-1729), Mevlevî şeyhi, derviş, mutasavvıf, bestekâr.

Ahmed Celâleddin Baykara veya Soyadı Kanunu'nndan önceki kullanımıyla Ahmed Celâleddin Dede, Türk Mevlevi şeyhi ve mutasavvıf. Galata ve Üsküdar Mevlevihanesi şeyhliği yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Gavsî Ahmed Dede</span>

Gavsî Ahmed Dede, Türk Mevlevi şeyhi ve mutasavvıf. Galata Mevlevihanesi şeyhliği yapmıştı.

<span class="mw-page-title-main">Lefkoşa Mevlevihanesi</span> Kuzey Lefkoşada yer alan bir müze

Lefkoşa Mevlevihanesi veya Mevlevi Tekkesi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin başkenti Kuzey Lefkoşa'da 1593 yılında Kıbrıs fatihlerinden Arap Ahmet Paşa tarafından kurulan mevlevihanedir. Semahane ve türbe kısmı günümüze kadar gelebilmiştir ve Mevlevi-Tekke Kültürü müzesi olarak kullanılmaktadır. Girne Kapısı yakınlarındaki Mevlevihane, Kıbrıs'ın Osmanlı döneminde en önemli yapılarından birisidir. Tarihi boyunca gemi ile hacca gidenlerin uğrak yeri olan mevlevihane, yetiştirdiği insanlar ve verdiği hizmetlerle Kıbrıs Türk tarihinin önemli kurumlardan birisi olmuştur. Dânişî ve İlmî mahlaslarıyla şiirleri olan Dânişî Ali Dede, Siyahi Mustafa Dede, Hızır Handi Dede, Siyahi Mustafa Dede'nin oğlu Arif Dede, Sadri Dede, Danişi Ali Dede'nin oğlu Muhammed Mukim Dede, Talib Dede, Nesib Dede, Müneccimbaşı Ahmed Dede, Derviş Lebib Lefkoşa Mevlevihanesi'nde yetişmiş şairler arasındadır. 17. yüzyılda bina bakımsızlıktan harap olunca Rumeli Beylerbeyi Ferhad Paşa Mevlevihane'yi yeniden inşa ettirmiş ve tekke kendi adıyla anılmıştır.

Manisa Mevlevihanesi, Türkiye'nin Manisa şehrinde yer alan eski bir mevlevihanedir. Günümüzde müze olarak kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yenikapı Mevlevihanesi</span>

Yenikapı Mevlevihanesi, Türkiye'nin İstanbul ilinin Zeytinburnu ilçesinde 16. yüzyılda kurulmuş bir mevlevihane.

<span class="mw-page-title-main">Gelibolu Mevlevihanesi</span> 17. yüzyılda Geliboluda kurulmuş bir mevlevihane

Gelibolu Mevlevihanesi, 17. yüzyılın başlarında Gelibolu'da kurulmuş bir mevlevihanedir. On beş Mevlevi asitanesi arasında en büyük mevlevihane olmasının yanı sıra dünyadaki bütün mevlevihaneler arasındaki en geniş araziye; aynı zamanda en detaylı ve görkemli semahaneye sahiptir. Ziyarete açıktır ve her pazar günü semazen gösterisi yapılmaktadır.