İçeriğe atla

Metro

Ulaşım'ın bir parçasıdır.
Demiryolu ulaşımı
Altyapı
Servis ve raylı taşıt
Yolcu taşımacılığı
Diğer sistemler
Diğer
Londra Metrosu dünyanın en eski metro ağıdır.

Metro, genellikle kentsel alanlarda bulunan yüksek kapasiteli toplu taşıma türüdür. Otobüslerden, fünikülerden veya tramvaylardan farklı olarak, genellikle metro sistemleri özel bir geçiş hakkı üzerinde çalışan, yayalar veya diğer araçlar tarafından erişilemeyen[1] ve tünellerde bulunan demiryollarıdır.[2][3][4]

Dünya çapındaki metro ağları:
     Bir şehrinde metro ağı bulunan ülkeler      İki veya daha fazla şehrinde metro ağı bulunan ülkeler
     Metro ağı inşa eden ülkeler      Metro ağı planlayan ülkeler
     Metro ağı olmayan ülkeler

Metro için yeraltında istasyon olarak metro istasyonu kurulur. Metro sistemlerine ilişkin modern hizmetler, genellikle demiryolu hattında elektrikli çoklu birimler kullanılarak istasyonlar arasındaki belirlenmiş hatlarda sağlanmaktadır. Bazı sistemler güdümlü lastik tekerlekler, manyetik raylı tren (maglev) veya monoray kullanır. İstasyonlar tipik olarak trenlerin içinde basamak bulunmayan yüksek platformlara sahiptir ve tren ile platform arasındaki boşlukları en aza indirmek için özel yapım trenler gerektirir. Tipik olarak diğer toplu ulaşım araçlarıyla entegredirler ve genellikle aynı toplu taşıma yetkilileri tarafından işletilirler. Bazı hızlı toplu taşıma sistemlerinde, hızlı bir toplu taşıma hattı ile bir yol arasında veya iki hızlı toplu taşıma hattı arasında hemzemin kesişmeler bulunur. Ayrıca, metro ile otobüsün birleşimi ile ortaya çıkmış bir toplu taşıma olan metrobüs de mevcuttur.

Dünyanın ilk hızlı ulaşım sistemi, Metropolitan Demiryolu'ydu. 1863'te buharlı lokomotifler kullanılarak açıldı ve şu anda Londra Metrosu'nun bir parçasını oluşturur, kısmen yer altında bulunur. 1868'de New York, başlangıçta statik buhar motorları kullanan kablolu bir hat olan yükseltilmiş Batı Yakası ve Yonkers Patent Demiryolunu açtı.[5]

2021 itibarıyla Çin, dünyada en fazla hızlı ulaşım sistemine sahip ülkedir; sayıları 40'tır ve 4.500 km'den (2.800 mil) fazla yol üzerinde çalışmaktadır.[6][7] İstasyon sayısına göre (toplamda 472 istasyon) dünyanın en büyük tek hızlı toplu taşıma hizmeti sağlayıcısı New York Metrosu'dur. Yıllık yolcu sayısına göre dünyanın en yoğun hızlı ulaşım sistemleri Şanghay Metrosu, Tokyo Metrosu, Seul Metrosu ve Moskova Metrosu'dur.

Türkiye'de metro

Dünyanın en eski 2. yer altı toplu taşıma sistemi olan Tünel'in Karaköy İstasyonu

1875 yılında Fransız mühendis Eugene Henri Gavand tarafından ilk kez Karaköy - Beyoğlu istikametinde ilk raylı sistem kuruldu. Bu, İstanbul'un ve Osmanlı Devleti'nin ilk metro sistemidir. 1980'li yıllarda İstanbul'un metro altyapısı hızla gelişmeye başlamıştır.[8] Şu an Türkiye'de işletmede olan metro sistemleri Adana Metrosu, Ankara Metrosu, BursaRay, İstanbul Metrosu, İzmir Metrosu olup inşa hâlinde olan metrolar ise Konya Metrosu, Kocaeli Metrosu, Mersin Metrosu'dur. Planlanan metro projesi ise Gaziantep Metrosu'dur.

Kaynakça

  1. ^ "Rapid Transit". Encyclopædia Britannica. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2014. 
  2. ^ "Rapid transit". Merriam-Webster. 27 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2013. 
  3. ^ UITP (2011). "Recommended basic reference for developing a minimum set of standards for voluntary use in the field of urban rail, according to mandate M/486" (PDF). 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2014. 
  4. ^ "Glossary of Transit Terminology" (PDF). American Public Transportation Association. 12 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2013. 
  5. ^ Transport for London (1981). London Underground: History. Capital Transport. ISBN 978-0-904711-30-1. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2013. 
  6. ^ "Shanghai now the world's longest metro". Railway Gazette International. 4 Mayıs 2010. 15 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2010. 
  7. ^ Smith, Stephen J. (6 Ocak 2014). "New Starts: Shanghai Metro World's Longest, Panama Canal Drama, Japan's Maglev". Next City. 25 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2014. 
  8. ^ "Türkiyede ve dünyada metro". 3 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2024. 

Ayrıca bakınız

Wikimedia Commons'ta Metro ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Tren</span> raylar üzerinde giden ulaşım ve taşıma aracı

Tren, raylar üzerinde bir ya da birkaç lokomotif tarafından çekilen veya itilen vagonlardan oluşan ulaşım aracı. Tren kelimesi Türkçe ve diğer dillere Latince trahereden (çekmek) türeyen eski Fransızca trahinerden gelmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Metrosu</span> Ankarada hizmet veren metro sistemi

Ankara Metrosu, Türkiye'nin başkenti Ankara'da hizmet veren hafif raylı ve metro sistemidir. EGO Genel Müdürlüğü tarafından işletilmektedir. 1996'da hizmete giren ilk hatla birlikte Ankara Metrosu, İstanbul'dan sonra Türkiye'de hizmete giren ikinci metro sistemi olmuştur. Hem toplam ağ uzunluğu olarak hem de yıllık yolcu sayısı bakımından Türkiye'nin en büyük ikinci metro sistemidir. İlk olarak 30 Ağustos 1996'da A1 Hafif Raylı Sistemi faaliyete geçmiştir. 28 Aralık 1997'de M1 Metro Hattı, 12 Şubat 2014'te M3 Metro Hattı, 13 Mart 2014'te M2 Metro Hattı, 5 Ocak 2017'de M4 Metro Hattı ve 12 Nisan 2023'te ise M4 Metro Hattı hizmete açılmıştır. Sistemde toplam 57 istasyon bulunmaktadır. A1 hattı 8,5 km, M1 hattı 14,6 km, M2 hattı 16,5 km, M3 hattı 15,3 km, M4 hattı ise 12,5 km uzunluğundadır. A1 uzatması inşa hâlindedir. A2 uzatması ihale aşamasındadır. M4 uzatmaları ile M2ᴀ, M2ʙ M5, M6 ve M7 hatlarının ise yapımı planlanmaktadır. Ankara Metrosu, hatların geçtiği halleriyle Altındağ, Çankaya, Etimesgut, Keçiören, Sincan ve Yenimahalle ilçelerinden geçmektedir. Gelecekte Pursaklar, Akyurt ve Çubuk ilçelerinden de geçecektir.

<span class="mw-page-title-main">Metrobüs</span> toplu taşıma sistemi

Metrobüs, metro ile otobüsün birleşimi ile ortaya çıkmış bir toplu taşıma aracıdır. Lastik tekerlekleri ile kendisine ayrılan şeritlerde çalışmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Metrosu</span> İstanbul, Türkiyede hizmet veren metro ağı

İstanbul Metrosu, Türkiye'nin nüfus bakımından en büyük şehri olan İstanbul'daki metro sistemidir. 3 Eylül 1989'da M1 hattının hizmete girmesiyle birlikte faaliyete başlamıştır. Günümüzde M1ᴀ, M1ʙ, M2, M3, M4, M5, M6, M7, M8, M9 ve M11 olmak üzere 11 hattan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul'da toplu taşıma</span> Toplu taşıma ağı

İstanbul'da toplu taşıma, 5712 km²'lik bir alana yayılmış 15 milyondan fazla nüfusa hizmet veren banliyö treni, metro, tramvay, nostaljik tramvay, füniküler, teleferik, otobüs ağı, metrobüs, vapur ve deniz otobüsü gibi çeşitli hizmetlerinden oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Monoray</span>

Bir monoray veya havaray, hattının tek bir ray veya kirişten oluştuğu bir demiryolu'dur. Halk arasında "monoray" terimi genellikle herhangi bir yükseltilmiş demiryolu veya insan taşıyıcı biçimini tanımlamak için kullanılır. Daha doğru bir ifadeyle, bu terim track tarzını ifade etmektedir. Monoraylar genellikle havaalanı transferlerinde ve orta kapasiteli metrolarda bulunan tek raylı sistemlerdir. Monoraylar tramvaylardan ve hafif raylı sistemlerden her zaman diğer trafikten ve yayalardan ayrı olmaları ile ayrılırlar.

<span class="mw-page-title-main">M4 (İstanbul Metrosu)</span> İstanbul Metrosu hattı

M4 Metro Hattı, İstanbul'un Anadolu Yakası'nda yer alan metro hatlarından biridir. Anadolu Yakası'nın ilk metro hattı olma özelliğini taşır. İlk istasyonu Kadıköy, son istasyonu ise Sabiha Gökçen Havalimanı olmak üzere 23 istasyonu mevcuttur ve istasyonlar tamamen yer altındadır. Kadıköy ve Ayrılık Çeşmesi istasyonları ile Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı arasındaki istasyonlar hariç, hat D.100'e paralel gider. 17 Ağustos 2012 tarihinde Kadıköy - Kartal, 10 Ekim 2016 tarihinde Kartal - Tavşantepe uzatması ve 2 Ekim 2022 tarihinde Tavşantepe - Sabiha Gökçen Havalimanı uzatması hizmete girmiştir. M4 hattı, 33,5 kilometre (20,8 mi) uzunluğu ile İstanbul'da M11 hattından sonraki en uzun ikinci metro hattıdır. Hattaki toplam seyahat süresi 52 dakikadır. İşletme 8'li ve 4'lü tren dizileriyle yapılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Londra Metrosu</span>

Londra metrosu veya diğer bilinen adıyla Londra yer altı, Birleşik Krallık'ın başkenti Londra ve yakın çevresindeki Essex, Hertfordshire ve Buckinghamshire kentlerini birbirine bağlayan raylı toplu taşıma sistemidir. 1863 yılında kullanıma giren metro, dünyanın en eski yeraltı ulaşım sistemi olarak bilinmektedir. Londra metrosu ayrıca dünyada elektrikli trenin kullanıldığı ilk hattır.

<span class="mw-page-title-main">Metro sistemleri listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu liste, dünya çapındaki metro sistemlerini içermektedir. İlk metro sistemi Londra'da 1863'te hizmete giren Londra Metrosu, ikincisi ise İstanbul'da 1875'te hizmete giren Tünel'dir. Aralık 2017 tarihi itibarıyla, dünya genelinde 56 ülkede 178 şehir yaklaşık 180 metro sistemine ev sahipliği yapmaktadır. En uzun metro sistemi Şanghay Metrosu, en işlek metro sistemi Pekin Metrosu ve en fazla istasyona sahip olan metro sistemi ise New York Metrosudur.

Yapı Merkezi, 1965 yılında Ersin Arıoğlu ve Köksal Anadol tarafından İstanbul'da kurulmuş bir grup şirketidir. Yapı Merkezi; kurduğu şirketlerle özellikle ulaşım sistemleri; kent içi raylı sistemler; tüneller, köprüler, viyadükler; endüstriyel ve genel hizmet yapıları; konutlar, su toplama ve temin sistemleri; restorasyon, güçlendirme ve onarım işleri ile ilgili yurt içinde ve yurt dışında pek çok projeyi hayata geçirmiştir. 1980 yılından bu yana, özellikle Suudi Arabistan, Cezayir, Fas, Birleşik Arap Emirlikleri, Sudan ve Etiyopya olmak üzere yurt dışında da tasarım ve inşaat işleri yüklenmektedir. Ayrıca Yapı Merkezi web sayfası Uluslararası gönüllü sektör liderlerinden oluşan Web Marketing Association tarafından inşaat kategorisinde "Mükemmellik Standardı" ödülünü kazanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hyundai Rotem</span> Güney Koreli makine şirketi

Hyundai Rotem, Güney Kore'li demiryolu araçları, savunma sanayi araç-gereçleri ve üretim hatları için üretim yapan bir sanayi şirketidir. Hyundai Motor şirketine bağlıdır. Temmuz 2006 yılında Türkiye'de ortak Eurotem A.Ş. şirketini kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">New York Metrosu</span> ABD, New Yorkta bulunan metro ağı

New York Metrosu, ABD'nin New York kentinde bulunan bir metro ağıdır. New York metrosu, 9 Ekim 1863 tarihinde açılmış olup ilk yeraltı istasyonu 27 Ekim 1904 tarihinde hizmete girmiştir ve dünyanın en eski toplu taşıma sistemlerinden biridir. Dünyanın en büyük ağına sahip olan New York metro sistemi, 1,370 km uzunluğunda olup 27 hat ve 472 istasyondan oluşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Halkalı Aktarma Merkezi</span> Küçükçekmece, İstanbulda bir aktarma merkezi

Halkalı Aktarma Merkezi, İstanbul'un Avrupa Yakası'nda, Küçükçekmece ilçesinde yer alan TCDD'ye ait hemzemin tren istasyonu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na ait inşa halindeki yer altı metro istasyonu, Metro İstanbul'a ait inşa hâlindeki viyadük metro istasyonu ve İETT otobüslerine hizmet veren otobüs duraklarını kapsayan ve hatlar arasında aktarma imkanı sağlayan aktarma merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">Yenikapı Aktarma Merkezi</span> Fatih, İstanbulda bir aktarma merkezi

Yenikapı Aktarma Merkezi, İstanbul'un Avrupa Yakası'nda, Fatih ilçesindeki Yenikapı Meydanı'nda yer alan TCDD'ye ait yer altı tren istasyonu, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na ait hemzemin raylı sistem istasyonu, Metro İstanbul'a ait yer altı metro istasyonları ve İETT otobüslerine hizmet veren otobüs duraklarını kapsayan ve hatlar arasında aktarma imkanı sağlayan aktarma merkezidir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Metrosu istasyonları listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Türkiye'nin İstanbul ilinde hizmet veren İstanbul Metrosu'nun toplam 158 istasyonu vardır. İstasyonların tamamı engelli erişimine uygundur, ancak bazı aktarmalarda engellilerin cadde seviyesine inmesi/çıkması gerekmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Üçüncü ray</span> demiryollarının elektrik iletimi tipi

Üçüncü ray, bir demiryolu hattının rayları arasında veya yanına yerleştirilen yarı-sürekli bir katı iletken vasıtasıyla raylı taşıtlara elektrik enerjisi sağlayan bir raydır. Genellikle, kendi koridorlarında dış ortamdan tamamen veya neredeyse tamamen ayrılmış hizalamaları olan toplu ulaşım veya metro sisteminde kullanılmaktadır. Üçüncü raylı sistemler daima doğru akım elektriğinden tedarik edilir.

<span class="mw-page-title-main">Lineer motor</span>

Lineer motor, doğrusal motor ya da doğrusal hareketli motor, statoru ve rotoru "açık" bir elektrik motorudur. Bu nedenle tork oluşturmak yerine uzunluğu boyunca doğrusal bir kuvvet üretir. Ancak bütün lineer motorlar düz değildir. Lineer motorun aktif bölümünün uçları vardır oysa geleneksel elektrik motorlarında ise döngü süreklidir.

<span class="mw-page-title-main">Klang Vadisi Entegre Ulaşım Sistemi</span>

Klang Vadisi Entegre Ulaşım Sistemi, Klang Vadisi ve Büyük Kuala Lumpur bölgesinde hizmet veren bir toplu ulaşım sistemidir. Sistem toplam 11 hattan oluşur; iki banliyö hattı, beş metro hattı, bir metrobüs hattı ve Kuala Lumpur Uluslararası Havalimanı'na ve Sultan Abdülaziz Şah Havalimanı'na ulaşan iki demiryolu hattı.

<span class="mw-page-title-main">Toplu taşıma haritası</span>

Toplu taşıma haritası, toplu taşıma sistemindeki rotaları ve istasyonları göstermek için kullanılan şematik diyagram biçiminde bir topolojik haritadır. Ana bileşenler, istasyonları veya durakları belirtmek için adlandırılmış simgelerle birlikte, her rotayı veya hizmeti gösteren renk kodlu çizgilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Peron ayırıcı kapılar</span> Tren istasyonu platformlarında, mimari kısıtlamalar, iklim kontrolü ve/veya güvenlik nedeniyle platformu trenden ayıran bir kapı

Peron ayırıcı kapılar, aynı zamanda peron güvenlik kapıları olarakta bilinir, bazı trenlerde kullanılır, peronu tren raylarından ayırmak için hızlı transit ve insan taşıyıcı istasyonlarının yanı sıra bazı metrobüs, tramvay ve hafif raylı sistemlerde kullanılır. Amaç, yolcu güvenliğini sağlamaktır, dünya çapında birçok metro sistemine nispeten yeni eklenmiştir, bazıları ise kurulu sistemlere sonradan eklenmiştir. Yeni Asya ve Avrupa metro sistemlerinde ve Latin Amerikan otobüs hızlı transit sistemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadırlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.