İçeriğe atla

Metin

Başlığın diğer anlamları için Metin (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.

Metin, çeşitli amaçlarla dilin belli kurallarına göre bir araya getirilen cümleler topluluğu, dil bütüncesidir.[1] Metindeki cümleler belli bir mantık sırasına ve dilbilgisi kurallarına göre dizilerek, bir ana düşünce veya tema etrafında şekillenir.

"Metin", Arapçaya mensup bir kelime olup, "mtn" kökünden türemiş, 'yazı parçası, yazıyı oluşturan unsurların her bir bölümü' olarak tanımlanmıştır.[2] Ayrıca Türk Dil Kurumu'na göre "metin" sözcüğü;

  1. Bir yazıyı biçim, anlatım ve noktalama özellikleriyle oluşturan kelimelerin bütünü, tekst.
  2. Basılı veya el yazması parça.

şeklinde tanımlanmıştır.

Bir metnin metinsel olabilmesi için taşıması gereken yedi ölçüt vardır; bağlaşıklık, bağdaşıklık, amaçlılık, benimsenirlik, bilgisellik, durumsallık ve metindeşlik. Bağdaşıklık ve bağlaşıklık, bir yazıyı metne dönüştüren iki temel ilişki ağıdır. Bağlaşıklık, metindeki sözcük ve tümcelerin dilbilgisi kurallarına uygun olarak bir araya getirilmesidir. Bağdaşıklık, metindeki tümce ve sözcüklerin arasında anlam bakımından tutarlılık olmasıdır.

Bilgi ve belge yönetimine göre metin tanımlaması

Bilgiye ulaşmanın hem çok kolay hem de çok zor olduğu şu son zamanlarda, insanların bilgi ihtiyacını karşılamak için basılı kaynaklara yönelmelerini beklemek oldukça yanlış bir düşünce biçimidir. Bilgi patlaması teriminin tam anlamıyla karşıladığı bu bilgi çokluğu içerisindeki karmaşa, bilgiye olan talebin büyüklüğünü anlatmakla beraber; doğru bilgiye ulaşmanın zorluğunu da belirtmiş olur.

Günlük hayatta yapılan gazete, kitap, magazin okuma; radyo dinleme, televizyon ya da film izleme, bilgisayar kullanma gibi hareketler bilgiye ulaşmak için kullanılan yollardır. Her şeyin bu kadar çok ve çabuk değiştiği bir zaman diliminde, bilgiye ulaşmak için en önemli araçlardan birisi olarak tanımlanan, bilgiye dayalı belgenin ham maddesi metnin ulaşım ve kullanım yollarının değişmemesini beklemek eksik bir düşüncedir.

İnternet üzerindeki bilginin kolay ulaşımlı ve esnek bir bağlantı paylaşımını sağlamak olarak tanımlanabilecek hypertext kelimesi yazılı metnin eski lineer kısıtlarının aşılması anlamına gelir.

Hipertekst'in kullanımı ve türleri

Hipertekst belgeler birer iletişim araçlarıdır. Bu iletişim aracı kullanım ve karakter özelliği olarak iki bölümde incelenebilir: Dinamik İletişim ve Statik İletişim.

Dinamik İletişim'e ait belgeler kısa ömürlüdür ve tekrar edilebilirliği olmayan enstantane bir özellik taşır. Web sayfaları, telefon, televizyon, radyo bu tanımlama için bazı örneklerdir. İkinci çeşidi ise Statik İletişimdir.

Statik İletişim'e ait belgeler ise kalıcı, tekrar edilebilir ve süreklilik arz eder. Yazılı, basılı, kayıt altına alınmış her türlü bilginin yer aldığı iletişim araçları bu grup içinde düşünülür. Haberin ya da bilginin anlaşılmaması durumunda geriye dönülebilindiği gibi, alıcının yorulması halinde dinlenmesi ve bıraktığı yerden devam etmesi mümkündür.[3]

Hipertekst'in kullanım amacı

Hipertekst'in kullanım amacı, statik belgelere dayalı hipertekstlerin içindeki bilgilerin çapraz bağlantı koleksiyonlarıyla kullanılabilir olmasıdır. Bu terimi ilk kullanan kişi olan Ted Nelson hipertekst için 'yazmanın en genel biçimi' ifadesini kullanmıştır. Doğal yollar dışında çeşitli işlemlerden geçirerek bilgisayar tabanlı dijital çerçevede bilginin sunulması işine denir. Bunun ilk örneği mikrofilmlerdir.

Kaynakça

  1. ^ İmer, Kâmile; Kocaman, Ahmet; Özsoy, A. Sumru (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi. s. 193. ISBN 978-605-4238-53-8. 
  2. ^ Prof. Dr. İsmail Parlatır, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü
  3. ^ Prof. Dr. İrfan Çakın-Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Dil</span> insanlar arasında iletişim kurmayı sağlayan doğal bir iletişim aracı

Dil, insanlar arasında anlaşmayı ve iletişimi sağlayan doğal bir araç, kendisine özgü kuralları olan ve ancak bu kurallar içerisinde gelişen canlı bir varlık, çok boyutlu kavramlar bütünü; temeli tarihin bilinmeyen dönemlerinde atılmış bir gizli anlaşmalar düzeni, seslerden örülmüş toplumsal bir kurum ve yapıdır.

<span class="mw-page-title-main">Dilbilim</span> insan dilinin araştırılması

Dilbilim, dil bilimi, lengüistik ya da lisaniyat; dilleri dilbilgisi, söz dizimi (sentaks), ses bilgisi (fonetik), ses bilimi (fonoloji), biçimbilim (morfoloji) ve edimbilim (pragmatik) gibi çeşitli yönlerden yapısal, anlamsal ve bildirişimin çıkış bağlamını temel alarak sözlerin gönderimlerini ve iletişimde dilin yaptırım gücünü inceleyen bilim dalıdır.

Anlambilim, anlam bilimi, anlam bilgisi ya da semantik, anlamları inceleyen bilimdir. Anlam bilimi felsefî ya da mantıksal ve dilbilimsel olmak üzere iki farklı açıdan ele alınabilir. Felsefî ya da mantıksal yaklaşım, göstergeler ya da kelimeler ile bunların göndergeleri arasındaki bağlantıya ağırlık verir ve adlandırma, düz anlam, yan anlam, doğruluk gibi özellikleri inceler. Dilbilimsel yaklaşım ise zaman içinde anlam değişiklikleri ile dilin yapısı, düşünce ve anlam arasındaki karşılıklı bağlantı vb. konular üstünde durur.

<span class="mw-page-title-main">Doğal dil işleme</span> bilgisayar bilimi ve dil bilimi alanı

Doğal Dil İşleme, yaygın olarak NLP olarak bilinen yapay zekâ ve dilbilim alt kategorisidir. Türkçe, İngilizce, Almanca, Fransızca gibi doğal dillerin işlenmesi ve kullanılması amacı ile araştırma yapan bilim dalıdır.

Çeviri ya da tercüme, bir dildeki bir metnin başka bir dile aktarılması işlemini ve bu süreç sonucunda elde edilen ürünü anlatmak amacıyla kullanılır.

Devrik cümleler, öğeleri bir dilin yaygın kullanım kurallarına göre sıralanmamış cümlelerdir. Türkçede devrik cümleler, yüklemi cümle sonunda olmayan cümlelerdir. Devrik cümleler edebî sanat yapmak için, yüklemi vurgulamak için veya pratik amaçlarla kullanılırlar. Hatalı veya bozuk cümleler değillerdir. Devrik olmayan cümlelere kurallı cümle denir. Aşağıdaki devrik cümle örneklerinde yüklemlerin altı çizilidir:

<span class="mw-page-title-main">İnternet sitesi</span> tek bir web alanından sunulan ilgili web sayfaları kümesi

Web sitesi, Ortak bir alan adı ile tanımlanan ve en az bir web sunucusunda yayınlanan web sayfaları ve ilgili içeriklerden oluşan bir koleksiyondur. Web üzerindeki sayfalar; metin, görsel ve animasyon şeklinde ziyaretçisine bilgi aktaran veya hizmet sunan sayfaların tümünü kapsayan bir doküman topluluğudur. Ziyaretçiler bir web sitesine, HTTP veya HTTPS protokollerinde aşağıdaki bileşenlerden oluşan benzersiz bir adresi kullanarak erişirler:

<span class="mw-page-title-main">Çivi yazısı</span> ilk yazı türü

Çivi yazısı, kilden yapılma tabletlerin üzerine resimler ya da harf görevi gören ve sesleri temsil eden semboller ile özel bir teknikle yazılan; papirüsün bulunması ile son bulan tarihteki ilk yazı sistemidir. Maden Çağlarının sonunda, yaklaşık MÖ 3500'lerde Sümerler tarafından icat edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Yazı</span> bir dilin metinsel olarak ifade edilmesi

Yazı, belirli işaretler kullanılarak kişiler arasında görsel tabanlı iletişim kurulmasını sağlayan bir araçtır. Yazı sistemi, dilbilgisi ve anlambilimde olduğu gibi konuşma ile aynı yapılara dayanan, ancak her kültüre özgü yazım sistemine bağlı ek kısıtlamalara ve kurallara sahip bir teknoloji biçimidir. Yazma faaliyetinin sonucu çıkan ürün metin, bu metnin yorumlayıcısı veya gözlemleyicisi ise okur veya okuyucu olarak adlandırılır.

Bağdaşıklık, bir metni oluşturan unsurlar arasındaki anlam bütünlüğü, tutarlılık ve homojenliği ifade eder. Bağdaşıklık, anlamsal ilişkiler açısından tanımlanan dilsel bir birlikteliktir. Bir metin yalnızca dilbilgisi kurallarına göre düzenlenmez. Dil öğelerinin açıkladığı özellik ve durumlar arasında anlam bağıntıları da vardır. Bu anlam bağıntılarına bağdaşıklık denir. Dilbilgisel bağlamda doğru görünen bir cümlede anlam ve mantık hataları bulunabilir; bağdaşık cümlelerde bu tür hatalar olmaz.

Cümle veya tümce; bir ifade, soru, ünlem veya emiri dile getiren; kendi başına anlamlı sözcükler dizisi. Çoğunlukla özne, tümleç ve yüklemden meydana gelir. Bazen yan cümleciklerle anlamı pekiştirilir veya genişletilir.

<span class="mw-page-title-main">Dravid dilleri</span> yoğunlukla Güney Hindistanda ve Sri Lankada konuşulan 73 dil

Dravid dil ailesi, yoğunlukla Güney Hindistan'da ve Sri Lanka'da konuşulan 73 dili içerir. Pakistan, Nepal ve Bangladeş'teki bölgelerde, bunlardan daha az olarak da Afganistan ve İran'da konuşulur. Ayrıca, ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Malezya ve Singapur'da Dravid'li göçmenler tarafından konuşulur.

Sözdizim, söz dizimi ya da Fransızcadan ödünçleme biçimiyle sentaks, doğal dillerdeki cümle kurma ilke ve kurallarını inceleyen ve bu dildeki cümlelerin esnekliğini inceleyen dilbilim dalıdır.
Eski Yunanca "birlikte düzenleme, dizme" anlamına gelen sentaks terimi dilbilimde, doğal dillerde nasıl cümle oluşturulacağına dair bir kurallar ve prensipler çalışmasıdır. Bir bilim dalına ait olmasına ek olarak “Modern İrlandacanın Sözdizimi"nde olduğu gibi, sözdizim terimi herhangi bireysel bir dilin cümle yapısına hâkim olan kurallara ve prensiplere de doğrudan ilgili olarak da kullanılır. Sözdizim, dilin yatay, yani satır şeklinde dizilen bir sistem olduğunu gösterir. Bu diziliş, sesten, morfemlere, morfemlerden daha büyük öbeklere dilin her seviyesinde mevcuttur. Sözdizimin yalnız cümle seviyesini gösteren bir terim olarak kullanılması doğru ama eksik bir kullanımdır.

<span class="mw-page-title-main">HTML</span> işaretleme ve web programlama dili

Hiper Metin İşaretleme Dili web sayfalarını oluşturmak için kullanılan standart metin işaretleme dilidir. Dilin son sürümü HTML5'tir.

İletişim, iletilmek istenen bilginin hem gönderici hem de alıcı tarafından anlaşıldığı ortamda bilginin bir göndericiden bir alıcıya aktarılma sürecidir. Organizmaların çeşitli yöntemlerle bilgi alışverişi yapmalarına olanak tanıyan bir süreçtir. İletişim tüm tarafların üzerinden bilgi alışverişi yapılacak ortak bir dili anlamalarına ihtiyaç duyar.

Bilgisayar terminolojisindeki dilbilgisi denetleyicisi yazılan metnin dilbilgisel doğruluğunu kontrol eden bir program veya bir programın alt parçasıdır. Dilbilgisi denetleyicileri çoğunlukla kelime işlemci gibi büyük bir programın özelliği olarak gerçekleştirilir. Bununla birlikte tek başına çalışan ve düzenlenebilir metinler kullanan programlar içinden aktifleştirilebilen uygulamalar da vardır.

Anlatım bozuklukları, yazılı veya sözlü anlatımda karşılaşılan hatalardır. Bu hatalar yapısal (dilbilgisel) veya anlam ve mantık bakımından olabilir. Öge eksikliği, ek eksikliği gibi yapısal bozukluklara "bağlaşıklık hataları"; gereksiz sözcük kullanımı, yanlış sözcük kullanımı gibi anlamsal bozukluklara ise "bağdaşıklık hataları" denir.

Uygulamalı dilbilim, genel dilbilimin bir alanıdır. Dil öğrenimi araştırmaları, dil betimlemesi, ayrıca dilbilimsel görüş altında doğa bilimleri, kültür bilimi, bilgi bilimi, hukuk ve ruhbilimdeki sorunlarla disiplinlerarası olarak ilgilenmektedir. Diğer alanlardaki dille ilgili problemlerin çözümlenmesinde dilbilimsel teori, metot ve bilgilerin kullanımı da bu alanın konusunu oluşturmaktadır. Araştırma nesnesi olarak dille ilgili çok farklı görüşler ile farklı yaklaşımlar ve dilbilimin başka bilimlerden yararlanma özelliğinden dolayı genel dilbilim ve uygulamalı dilbilim arasında genel belirlenmiş bir sınırlama yoktur. "Uygulamalı dilbilim" kavramı altında ne anlaşıldığı tam olarak net değildir. Bir taraftan gerçek uygulamalı dilleri araştıran bir alt alan olarak anlaşılırken, diğer taraftan uygulama sonunda elde edilen araştırma sonuçlarının kullanılmasıyla ilgili bir alt alan olarak anlaşılmaktadır. Genel/teorik ve uygulamalı dilbilim arasındaki bu özel durum sorun yaratmaktadır. İngiliz dili ile ilgili bilimsel alanda "applied linguistics" mi yoksa "linguistics applied" kavramının kullanılacağı konusundaki adlandırma karşıtlığı tartışılmaktadır.

Çeviri belleği (ÇB) veya Çeviri hafızası (ÇB), insan çevirmenlere yardımcı olmak için daha önce çevrilmiş cümleler, paragraflar veya cümle benzeri birimler olabilen "segmentleri" depolayan bir veritabanıdır. Çeviri belleği, kaynak metni ve karşılık gelen çevirisini “çeviri birimleri” adı verilen dil çiftlerinde saklar. Bireysel kelimeler terminoloji temelleri tarafından ele alınır ve ÇB'nin alanı içinde değildir.

Otomatik özetleme, yapay zekâ ve doğal dil işleme tekniklerini kullanarak metinlerin ana fikirlerini ve önemli bilgilerini otomatik olarak çıkarma ve kısaltma işlemidir. Bu işlem, insan müdahalesi olmadan metnin özünü yakalayan kısa ve öz bir özet oluşturmayı amaçlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.