İçeriğe atla

Metilfenidat

Metilfenidat
Klinik verisi
Uygulama
yolu		Oral, Transdermal, IV, Nasal
Hukuki durum
Hukuki durum
  • UK: Yasal
  • US: Yasal
  • Kontrollü
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım%11-52
Protein bağlanma%30
MetabolizmaKaraciğer
Eliminasyon yarı ömrü3-4 saat
Boşaltımİdrar
Tanımlayıcılar
  • methyl alpha-phenyl-2-piperidineacetate
CAS Numarası
PubChem CID
DrugBank
CompTox Bilgi Paneli (EPA)
ECHA Bilgi Kartı100.003.662 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Kimyasal ve fiziksel veriler
FormülC14H19NO2
Mol kütlesi233.31 g/mol
Erime noktası74 °C ([dönüştürme: bilinmeyen birim])*
Ritalin 10 MG
Concerta 18MG (Ritalin'in uzun salınımlı hali 6x3 metilfenidat'a eşdeğer başlangıç dozu

Metilfenidat (MPH) (ticari isimleri: Concerta, Methylin, Ritalin, Equasym XL, Quillivant XR, Medikinet Retard, Konsenidat) dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsi gibi nörolojik durumların tedavisinde kullanılan bir psikostimülan ilaçtır. İlaç, özellikle dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin seviyelerini artırarak merkezi sinir sistemi üzerindeki etkileri ile bilinir. Metilfenidat, fenetilamin grubuna ait, dikkat eksikliği-hiperaktivite bozukluğu (DEHB), narkolepsi ve kronik yorgunluk sendromu tedavisinde sıklıkla reçete edilen merkezi sinir sistemi (MSS) uyaranıdır.

Çalışma Mekanizması

DEHB ve diğer benzer durumlar, öz-düzenleme fonksiyonlarından (örn. inhibisyon, motivasyon ve hafıza) sorumlu olan prefrontal korteks başta olmak üzere beyindeki dopamin ve norepinefrin fonksiyonlarının az çalışmasıyla alakalıdır. Metilfenidatın hareket mekanizması öncelikle dopamin geri alınım inhibitörü olarak katekolamin geri alınımını inhibe etmeyi içerir. Metilfenidat dopamin taşıyıcıları, norepinefrin taşıyıcıları engelleyerek ve salınımını artırarak sinaptik boşlukta bu maddelerin miktarının artmasını sağlar. Bu mekanizma, özellikle dopamin ve norepinefrin düzeylerinde bir artışa neden olarak, sinirsel iletimi düzenleyebilir.[1]

Farmakokinetik

Ağızdan alınan metilfenidat, anında salım için yaklaşık 2-4 saat (yani Ritalin), sürekli salım için 3-8 saat (yani Ritalin SR) ve uzun süreli salım için 8-12 saat (yani Concerta) ile %11-52'lik bir biyoyararlanıma sahiptir. Metilfenidatın yarı ömrü, kişiye bağlı olarak 2-3 saattir. En yüksek plazma süresi yaklaşık 2 saatte elde edilir. Metilfenidat, %10-33'lük düşük bir plazma proteini bağlanmasına ve 2.65 L/kg'lık bir dağılım hacmine sahiptir.[2]

Dekstrometilfenidat, oral yoldan uygulandığında levometilfenidattan çok daha fazla biyoyararlanımdır ve öncelikle rasemik metilfenidatın psikoaktivitesinden sorumludur.[3]

Anında salınan metilfenidat için oral biyoyararlanım ve emilim hızı, bir yemekle birlikte uygulandığında artar. Yüksek yağlı bir öğünün gözlenen C/max üzerindeki etkileri, bazı uzun süreli salimli formülasyonlar arasında farklılık gösterir ve kombine IR / ER ve OROS formülasyonları azaltılmış C/max seviyeleri gösterir Bazı araştırmacılara göre, sıvı bazlı uzun süreli salimli formülasyonlar, yüksek yağlı bir yemekle birlikte uygulandığında C/max seviyelerinin arttığını gösterdi. Bununla birlikte, 2003 yılında yapılan bir çalışmada, yüksek yağlı bir yemek uygulaması ile oral metilfenidatın aç karna uygulanması arasında hiçbir fark gösterilmemiştir.[4]

Metilfenidat, karaciğerdeki CES1A1 enzimleri tarafından ritalinik aside metabolize edilir. Dekstrometilfenidat, levometilfenidattan daha yavaş bir oranda seçici olarak metabolize edilir. Metabolize edilen ilacın %97'si idrarla atılır ve %1 ila %3'ü dışkı ile atılır. İlacın küçük bir miktarı,% 1'den azı değişmeden idrarla atılır.[5]

Tarihi

Metilfenidat 50 yılı aşkın süredir çalışılmakta ve araştırılmaktadır, DEHB tedavisinde oldukça iyi bir tesir ve güvenlik kaydı bulunmaktadır.[6] Orijinal patenti CIBA'ya aittir fakat şu anda Novartis bu patente sahiptir. İlk olarak U.S. Food and Drug Administration (FDA) tarafından 1955 yılında hiperaktivite tedavisi için lisanslandırılmıştır. 1960'ların başlarında reçetelendirilmeye başlanan ilaç 1990'larda DEHB tanısının çok daha geniş çevrelerce kabul edilmesiyle aşırı miktarda reçetelendirilmiştir.[7]

Kullanım Alanları ve Endikasyonlar

  1. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB): Metilfenidat, DEHB'nin belirtilerini kontrol altına almak amacıyla yaygın olarak kullanılır. Özellikle çocuklarda ve gençlerde dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini azaltabilir.
  2. Narkolepsi: Metilfenidat, narkolepsi hastalarında aşırı uyku hali ve ani uykulu durumların kontrol altına alınmasında etkili olabilir.[1]
  3. Kronik yorgunluk sendromuna yardımcı olabilir.[8]

Yan Etkiler ve Kontrendikasyonlar

Metilfenidat kullanımı bazı yan etkilere neden olabilir, bunlar arasında iştah kaybı, uykusuzluk, sinirlilik ve baş ağrısı bulunabilir. Hamilelik, emzirme dönemi ve belirli sağlık sorunları olan bireylerde kullanımı öncesinde doktora danışılmalıdır.[9]

Kontrendikasyonlar

Yan etkiler

  • Baş ağrısı
  • Mide bulantısı
  • İştahsızlık
  • Uykusuzluk
  • Anksiyete
  • Depresyon
  • Sinirlilik
  • Diş gıcırdatma
  • Hipertansiyon
  • Kalp ritim bozuklukları[10]

Güvenlik ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Ritalin ambalajı üzerine basılmış yasal uyarı

Metilfenidat kullanımı sırasında, bireyin sağlık durumu, diğer ilaçlarla etkileşimleri ve potansiyel yan etkiler konusunda dikkat edilmesi önemlidir. Özellikle kalp sorunları, tansiyon problemleri ve psikiyatrik rahatsızlıkları olan bireylerin bu ilacı kullanmadan önce bir uzmana danışmaları gerekmektedir.[11]

Performansı artırma ve Suistimali

Metilfenidatın atletik performans arttırıcı, bilişsel arttırıcı, afrodizyak ve öfori olarak etkinliği araştırmalarla desteklenmektedir. Bununla birlikte, metilfenidatın bu amaçlar için kullanılma şekli (yüksek dozlar, alternatif uygulama yolları, uyku yoksunluğu sırasında, vb.) istenmeyen ciddi yan etkilere neden olabilir.[12] 2015 yılında yapılan bir inceleme, amfetamin ve metilfenidatın terapötik dozlarının, normal sağlıklı yetişkinlerde çalışma belleği, epizodik bellek ve inhibitör kontrol dahil olmak üzere bilişte mütevazı gelişmelere yol açtığını buldu; Bu ilaçların biliş arttırıcı etkilerinin, prefrontal kortekste hem dopamin reseptörü D1 hem de adrenoseptör α2'nin dolaylı aktivasyonu yoluyla ortaya çıktığı bilinmektedir.[13]

Metilfenidat ve diğer DEHB uyarıcıları da görev belirginliğini artırır ve uyarılmayı artırır[14]. Amfetamin ve metilfenidat gibi uyarıcılar, zor ve sıkıcı görevlerde performansı artırabilir ve bazı öğrenciler tarafından çalışma ve sınava girme yardımı olarak kullanılır. Kendi bildirdiği yasadışı uyarıcı kullanımına ilişkin çalışmalara dayanarak, eğlence amaçlı uyuşturucu olarak kullanmak yerine performans arttırıcı kullanım, öğrencilerin uyarıcı kullanmasının başlıca nedenidir.[15]

Uyarılar

  • Metilfenidat, reçetesiz satılmayan bir ilaçtır.
  • Metilfenidat, yalnızca doktor tavsiyesi ile kullanılmalıdır.
  • Metilfenidat, hamilelik ve emzirme döneminde kullanılmamalıdır.
  • Metilfenidat, alkol ve diğer uyarıcılarla birlikte kullanılmamalıdır.[16]

Araştırma

Metilfenidat, Alzheimer hastalığında ilgisizlik, motivasyon eksikliği ve sürdürülebilir aktivitelerin tedavisi için etkili olabilir.[17]

Yerine koyma terapisi

Metilfenidat, metamfetamin bağımlısı ve bağımlısı olan bireyler için bir replasman tedavisi olarak bazı faydalar göstermiştir. Metilfenidat ve amfetamin, kokain bağımlılığının tedavisi için kimyasal bir ikame olarak araştırılmıştır.[17][18] Kokain, psikostimülan bağımlılığı veya psikolojik bağımlılık tedavisinde etkinliği kanıtlanmamıştır.[19]

Yasal statü

Uluslararası olarak, metilfenidat, Psikotrop Maddeler Sözleşmesi kapsamında bir Çizelge II ilacıdır.[20]

Ülke/Bölge Durum Notlar
 Avustralya"Çizelge 8" kontrollü madde. Bu tür ilaçlar dağıtılana kadar kilitlenebilir bir kasada tutulmalıdır ve reçetesiz bulundurmak para cezası ve hapis cezası ile cezalandırılır. [21]
 KanadaKontrollü İlaçlar ve Maddeler Yasası'nın III. Çizelgesi ve reçetesiz bulundurmak yasa dışıdır, yasadışı bulundurma üç yıla kadar hapis cezası veya (özet mahkûmiyet yoluyla) bir yıla kadar hapis ve/veya iki bin dolara kadar para cezası ile cezalandırılabilir. İnsan ticareti amacıyla yasa dışı bulundurma, on yıla kadar hapis veya (özet mahkûmiyet yoluyla) on sekiz aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır. [22]
 FijiÇizelge 1 Yasadışı Uyuşturucu Kontrol Yasası 2004 kapsamında Yasadışı Uyuşturucu [23]
 Fransa"Narkotik" programı kapsamında, reçete ve dağıtım koşulları, ilk tedavi ve yıllık konsültasyonlar için yalnızca hastane veya şehir uzmanı (çocuklar için çocuk doktoru, yetişkinler için psikiyatrist veya nörolog) reçetesi ile sınırlıdır. [24]
 Hong KongTehlikeli İlaçlar Yönetmeliği'nin 1. programı kapsamında kontrol edilir (kap. 134). [25]
 HindistanMetilfenidat bir program X ilacıdır ve 1945 tarihli İlaçlar ve Kozmetik Kuralları tarafından kontrol edilir. Sadece doktor reçetesi ile verilir. Yasal olarak, 2 gram metilfenidat küçük bir miktar ve 50 gram büyük veya ticari bir miktar olarak sınıflandırılır. [26]
 Yeni ZelandaYeni Zelanda'da metilfenidat, 'B2 sınıfı kontrollü bir maddedir'. Yasadışı bulundurma altı ay hapis cezası ile cezalandırılır ve 14 yıl hapis cezası ile dağıtılır. [27]
 RusyaListe I, tıbbi değeri bilinmeyen psikotrop maddeyi kontrol etti. Rusya Sağlık Bakanlığı Uyuşturucu Kontrol Daimi Komitesi, metilfenidat ve türevlerini Ulusal Narkotik, Psikotrop Maddeler ve Öncülleri Listesi'ne koydu ve Hükûmet, 25 Ekim 2014'te metilfenidatın herhangi bir şekilde kullanılmasını yasakladı. [28]
 İsveçTanınmış tıbbi değere sahip Liste II kontrollü madde. Reçetesiz bulundurmak üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. [29]
 Birleşik KrallıkKontrollü 'B Sınıfı' madde. Zamanaşımı olmadan bulundurmak, 5 yıla kadar hapis cezası veya sınırsız para cezası veya her ikisini birden içerir; Metilfenidat tedariki 14 yıl veya sınırsız para cezası veya her ikisidir. [30]
 ABDÇizelge II kontrollü bir madde olarak sınıflandırılan, tanınmış bir tıbbi değere sahip olan ancak kötüye kullanım için yüksek bir potansiyel sunan maddeler için kullanılan tanım. [8]

Kaynakça

  1. ^ a b Sakon, John J.; Naya, Yuji; Wirth, Sylvia; Suzuki, Wendy A. (8 Aralık 2014). "Context-dependent incremental timing cells in the primate hippocampus". Proceedings of the National Academy of Sciences. 111 (51): 18351-18356. doi:10.1073/pnas.1417827111. ISSN 0027-8424. 
  2. ^ "DailyMed - RITALIN LA- methylphenidate hydrochloride capsule, extended release". web.archive.org. 26 Mart 2017. 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  3. ^ &NA; (1 Temmuz 2006). "Shire's methylphenidate transdermal system [Daytrana] is now available in US pharmacies". Inpharma Weekly. &NA; (1545): 22. doi:10.2165/00128413-200615450-00059. ISSN 1173-8324. 
  4. ^ Kimko, Hui C.; Cross, James T.; Abernethy, Darrell R. (1999). "Pharmacokinetics and Clinical Effectiveness of Methylphenidate:". Clinical Pharmacokinetics (İngilizce). 37 (6): 457-470. doi:10.2165/00003088-199937060-00002. ISSN 0312-5963. 
  5. ^ Arnsten, Amy F.T.; Li, Bao-Ming (1 Haziran 2005). "Neurobiology of Executive Functions: Catecholamine Influences on Prefrontal Cortical Functions". Biological Psychiatry (İngilizce). 57 (11): 1377-1384. doi:10.1016/j.biopsych.2004.08.019. 3 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  6. ^ Wenthur, Cody J. (17 Ağustos 2016). "Classics in Chemical Neuroscience: Methylphenidate". ACS Chemical Neuroscience (İngilizce). 7 (8): 1030-1040. doi:10.1021/acschemneuro.6b00199. ISSN 1948-7193. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  7. ^ Lange, Klaus W.; Reichl, Susanne; Lange, Katharina M.; Tucha, Lara; Tucha, Oliver (1 Aralık 2010). "The history of attention deficit hyperactivity disorder". ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorders (İngilizce). 2 (4): 241-255. doi:10.1007/s12402-010-0045-8. ISSN 1866-6116. 
  8. ^ a b Wilens, Timothy E.; Faraone, Stephen V.; Biederman, Joseph; Gunawardene, Samantha (1 Ocak 2003). "Does Stimulant Therapy of Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder Beget Later Substance Abuse? A Meta-analytic Review of the Literature". Pediatrics (İngilizce). 111 (1): 179-185. doi:10.1542/peds.111.1.179. ISSN 0031-4005. 16 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  9. ^ Spiller, Henry A.; Hays, Hannah L.; Aleguas, Alfred (Temmuz 2013). "Overdose of Drugs for Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: Clinical Presentation, Mechanisms of Toxicity, and Management". CNS Drugs (İngilizce). 27 (7): 531-543. doi:10.1007/s40263-013-0084-8. ISSN 1172-7047. 
  10. ^ Bruggisser, M; Bodmer, M; Liechti, M (9 Ekim 2011). "Severe toxicity due to injected but not oral or nasal abuse of methylphenidate tablets". Swiss Medical Weekly (İngilizce). doi:10.4414/smw.2011.13267. ISSN 1424-7860. 21 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  11. ^ "National Library of Medicine Launches Mobile MedlinePlus". Oncology Times. 32 (4): 37. 25 Şubat 2010. doi:10.1097/01.cot.0000368861.75812.25. ISSN 0276-2234. 
  12. ^ "Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) - Treatment". nhs.uk (İngilizce). 1 Haziran 2018. 10 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  13. ^ Paolo Busardò, Francesco; Kyriakou, Chrystalla; Cipolloni, Luigi; Zaami, Simona; Frati, Paola (22 Ocak 2016). "From Clinical Application to Cognitive Enhancement: The Example of Methylphenidate". Current Neuropharmacology (İngilizce). 14 (1): 17-27. doi:10.2174/1570159X13666150407225902. 11 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  14. ^ "New Research Helps Explain Ritalins Low Abuse Potential When Taken As Prescribed". PsycEXTRA Dataset. 1998. 21 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  15. ^ Ilieva, Irena P.; Hook, Cayce J.; Farah, Martha J. (1 Haziran 2015). "Prescription Stimulants' Effects on Healthy Inhibitory Control, Working Memory, and Episodic Memory: A Meta-analysis". Journal of Cognitive Neuroscience. 27 (6): 1069-1089. doi:10.1162/jocn_a_00776. ISSN 0898-929X. 
  16. ^ Linssen, A.M.W.; Sambeth, A.; Vuurman, E.F.P.M.; Riedel, W.J. (1 Şubat 2014). "Cognitive effects of methylphenidate and levodopa in healthy volunteers". European Neuropsychopharmacology. 24 (2): 200-206. doi:10.1016/j.euroneuro.2013.09.009. ISSN 0924-977X. 
  17. ^ a b Theleritis, Christos; Siarkos, Kostas; Katirtzoglou, Everina; Politis, Antonios (1 Ocak 2017). "Pharmacological and Nonpharmacological Treatment for Apathy in Alzheimer Disease: A Systematic Review Across Modalities". Journal of Geriatric Psychiatry and Neurology (İngilizce). 30 (1): 26-49. doi:10.1177/0891988716678684. ISSN 0891-9887. 26 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  18. ^ Elkashef, Ahmed; Vocci, Frank; Hanson, Glen; White, Jason; Wickes, Wendy; Tiihonen, Jari (1 Ağustos 2008). "Pharmacotherapy of Methamphetamine Addiction: An Update". Substance Abuse (İngilizce). 29 (3): 31-49. doi:10.1080/08897070802218554. ISSN 0889-7077. 
  19. ^ Grabowski, John; Roache, John D.; Schmitz, Joy M.; Rhoades, Howard; Creson, Daniel; Korszun, Ania (1 Aralık 1997). "Replacement Medication for Cocaine Dependence: Methylphenidate". Journal of Clinical Psychopharmacology (İngilizce). 17 (6): 485-488. doi:10.1097/00004714-199712000-00008. ISSN 0271-0749. 
  20. ^ Green List: Annex to the annual statistical report on psychotropic substances (form P) (PDF) (23.23yer=Vienna International Centre, Austria bas.). International Narcotics Board. August 2003. (1.63 MB). 31 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2006. 
  21. ^ "Controlled Drugs and Substances Act". 21 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ Taylor, April (19 Nisan 2017). "Ocean Shipping Container Availability Report, April 19, 2017". 
  23. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  24. ^ "TDAH : la prescription de méthylphénidate peut désormais être initiée en villexxxxxxxxx". VIDAL (Fransızca). 19 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  25. ^ "Hong Kong e-Legislation". web.archive.org. 28 Ağustos 2021. 28 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  26. ^ Heal, David J; Pierce, David M (2006). "Methylphenidate and its Isomers: Their Role in the Treatment of Attention-Deficit Hyperactivity Disorder Using a Transdermal Delivery System". CNS Drugs (İngilizce). 20 (9): 713-738. doi:10.2165/00023210-200620090-00002. ISSN 1172-7047. 
  27. ^ International narcotics control strategy report : Southwest Asia : Afghanistan / released by the Bureau for International Narcotics and Law Enforcement Affairs. University of Arizona Libraries. 2005. 
  28. ^ "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 
  29. ^ "CHLORAL HYDRATE POISONING". Anesthesiology. 29 (1): 64-64. 1 Ocak 1968. doi:10.1097/00000542-196801000-00020. ISSN 0003-3022. 
  30. ^ Schoenfelder, Erin N.; Faraone, Stephen V.; Kollins, Scott H. (1 Haziran 2014). "Stimulant Treatment of ADHD and Cigarette Smoking: A Meta-Analysis". Pediatrics (İngilizce). 133 (6): 1070-1080. doi:10.1542/peds.2014-0179. ISSN 0031-4005. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2024. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Seçici serotonin geri alım inhibitörü</span> Antidepresan ilaç sınıfı

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri majör depresif bozukluk, anksiyete bozuklukları ve diğer psikolojik bozuklukların tedavisinde antidepresan olarak kullanılan bir ilaç grubudur. Yan etkilerinin az olması, etkinlikleri ve tolere edilebilirlikleri nedeniyle sıklıkla depresyon ve diğer birçok psikiyatrik bozukluk için birinci basamak ilaçlar olarak kullanılırlar.

Dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu nörogelişimsel bir bozukluktur. DEHB dikkat, dürtüsellik ve öz düzenlemeyle ilgili sorunlarla kendini gösterir ; Bazen şiddetli fiziksel huzursuzluk da ortaya çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">Dopamin</span> Hem hormon hem de nörotransmitter olarak işlev gören organik kimyasal

Dopamin, hücrelerde ve canlılarda önemli rol oynayan nöromodülatör bir moleküldür. Çoğu hayvanda ve bazı bitkilerde sentezlenir. Katekolamin ve feniletilamin familyasından olan bir organik bileşiktir. Beyin ve böbreklerde sentezlenen L-DOPA molekülünden bir adet karboksil grubunun çıkarılmasıyla sentezlenen bir amindir. Dopamin, merkezi sinir sisteminde nörotransmiter olarak görev yapar. Nörotransmitterler beynin belirli bölgelerinde sentezlenir, ancak sistemsel olarak birçok bölgeyi etkilerler. Beyin, biri ödül sisteminde önemli bir rol oynayan birkaç farklı dopamin yolağı içerir. Hafıza, hareket, motivasyon, ruh hali ve dikkat süresi dahil olmak üzere birçok vücut fonksiyonunda rol oynar. Genellikle yapılması durumunda sonucunda ödül beklenen eylemler ve aktiviteler, beyindeki dopamin seviyesini artırır. Birçok bağımlılık yapan ilaç dopamin seviyelerini arttırarak çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Bipolar bozukluk</span> Depresyon dönemlerine ve anormal derecede yüksek ruh haline neden olan zihinsel bozukluk

Bipolar bozukluk veya İki uçlu duygudurum bozukluğu, her biri günlerden haftalara kadar süren depresif ve manik periyotlar ile karakterize edilen, bireyin tamamıyla sağlıklı bir duygudurum (ötimik) vaziyetine de girebildiği, bir duygudurum bozukluğudur. Yaşanan bu iki dönemin ortak özelliği, kişilerin duygudurumunda olağan seyrinden farklı özellikte ve süreklilik arz eden bir yaşantısı olmasıdır. Bu farklılıklar depresif dönemde yaşanan hüzünlü, özgüveni düşük ruh halindeki artış (disfori) ve bununla birlikte manik dönem olarak nitelendirilen neşedeki artıştır (öfori).

<span class="mw-page-title-main">Amfetamin</span> Merkezi sinir sistemi uyarıcısı

Amfetamin (alfa-metil-fenetilamin) narkolepsi ve dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu dahil çeşitli bozuklukların tedavisinde, kilo kontrolünde, iştah azaltıcı olarak kullanılan sentetik bir uyarıcıdır (stimülan). Özellikle DEHB tedavisinde ilaç olarak yaygın kullanımları sebebiyle rahatlıkla elde edilebilir. Bu sebeple yasa dışı olarak en sık kullanılan uyarıcı maddelerden biridir. Yan etki olarak şizofreni benzeri psikozlara neden olur. Yaklaşık 20 günlük kullanım sonunda tolerans gelişir. Zayıf olarak MAO enzimini de inhibe ettiğinden MAO inhibitörleri ve SSRI'lar ile beraber kullanılırsa serotonin sendromuna sebep olabilir. Bu durum siproheptadin ile tedavi edilebilir. DEHB tedavisinde kullanılan ticari ilaçlardan Dexedrine, Elvanse ve Adderall amfetamin içeren ilaçlar arasında sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Antidepresan</span> Majör depresif bozukluk ve anksiyete gibi rahatsızlıkları tedavi etmek için kullanılan psikiyatrik ilaçlar

Antidepresanlar, majör depresif bozukluk gibi bazı duygudurum bozukluklarını, bazı anksiyete bozukluklarını ve bazı kronik ağrı durumlarını tedavi etmek için kullanılan ilaçlardır. Antidepresanların yaygın yan etkileri arasında ağız kuruluğu, kilo alımı, baş dönmesi, baş ağrısı, cinsel işlev bozuklukları ve duygusal körelme bulunur. Antidepresanlar, çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler tarafından alındığında intihar düşüncesi ve davranışı riskinde artışa neden olabilir. Antidepresanların özellikle ani bir şekilde kesilmeleri sonucunda, antidepresan yoksunluk sendromu ortaya çıkabilir.

Nootropikler veya nootropik ilaçlar, sağlıklı bireylerde dikkat, hafıza, yaratıcılık ve motivasyon gibi zihinsel fonksiyonları artırmaya yönelik kullanılan çeşitli ilaç ve gıda takviyelerine verilen ortak ad. 2018 yılı itibarıyla bu gruba giren pek çok madde hala araştırma aşamasında olup etkileri tam olarak belirlenmemiştir.

Feingold diyeti, ilk olarak Benjamin Feingold tarafından 1970'lerde gıda katkı maddelerini hiperaktivite ile ilişkilendirdiği ortaya çıkan araştırmayı takiben tasarlanan bir eliminasyon diyetidir. Bu ilişkilendirilen katkı maddelerini ve çeşitli yiyecekleri ortadan kaldırarak diyetin durumunu hafifletmesi gerekmektedir. Zamanında popüler olan diyet, o zamandan beri "modası geçmiş bir tedavi" olarak anılmaktadır. Etkili olduğuna dair iyi bir kanıt yoktur ve insanların takip etmesi zordur.

<span class="mw-page-title-main">Lamotrijin</span> epilepsi ve bipolar bozukluk tedavisinde kullanılan bir antikonvülsan ilaç

Lamotrijin (Lamotrigine) ya da bilinen ticari ismiyle Lamictal veya Pinral, epilepsi, tedavisinde ve bipolar bozuklukta depresif atakların tekrarını geciktirmek veya önlemek için kullanılan antikonvülsan bir ilaçtır. Epilepsi kavramına fokal nöbetler, tonik-klonik nöbetler ve Lennox-Gastaut sendromundaki nöbetler dahildir. Bipolar bozuklukta, lamotrijinin akut depresyon safhasını güvenilir bir şekilde tedavi ettiği gösterilememiştir. Ancak günümüzde semptomatik olmayan bipolar bozukluğu olan hastalar için gelebilecek depresyon atakları riskini azaltmada etkili görünmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Venlafaksin</span> İlaç

Venlafaksin ya da ilk marka adıyla Efexor, serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörü (SNRI) sınıfından bir antidepresan ilaçtır. Majör depresif bozukluk (MDD), yaygın anksiyete bozukluğu (GAD), panik bozukluğu ve sosyal fobi tedavisinde kullanılır. Kronik ağrı için de kullanılabilmektedir. Ağız yoluyla kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Bupropion</span> depresyon ve sigarayı bırakma için ikame edilmiş katinon ilacı

Bupropion, ilk ticari isimleri olan Wellbutrin ve Zyban olarak da bilinen ilaçtır. Öncelikle majör depresif bozukluğu tedavisinde ve sigarayı bırakmada destek amaçlı kullanılan atipik antidepresandır. Bupropion etkili bir antidepresan kabul edilir ancak antidepresan tedavide birinci basamak kullanılmakta olan seçici serotonin geri alım inhibitörü'ne (SSRI) tam yanıt alınmayan durumlarda ek ilaç olarak da kullanılmaktadır. Bupropion'u diğer antidepresanlardan ayıran birkaç özelliği vardır: Genellikle cinsel işlev bozukluğuna ve kilo alımına neden olmazlar ve uyku hali ile ilişkili değildirler. Ayrıca hipersomniya ve yorgunluk semptomlarını iyileştirmede SSRI'lardan daha etkilidir.

Dekstroamfetamin bir merkezi sinir sistemi (CNS) uyarıcısı ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsi tedavisi için reçete edilen bir amfetamin enantiyomeridir. Aynı zamanda atletik bir performans ve nootropik olarak ve eğlence amaçlı olarak afrodizyak ve coşku verici olarak kullanılır.

Selegilin, Parkinson hastalığı ve majör depresif bozukluğun tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Parkinson hastalığı için ağızdan alınan bir kapsül veya tablet şeklinde ve depresyon için cilde uygulanan bir bant şeklinde sağlanır.

Oksaripiprazol olarak da bilinen Brilaroksazin, Reviva Pharmaceuticals tarafından şizofreni ve şizoaffektif bozukluğun tedavisi için geliştirilmekte olan bir atipik antipsikotiktir. Reviva Pharmaceuticals ayrıca, bipolar bozukluk, majör depresif bozukluk, Alzheimer hastalığı ile ilişkili psikoz / ajitasyon, Parkinson hastalığı psikozu, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve otizmin tedavisi için brilaroksazini araştırmayı da amaçlamaktadır. Mayıs 2015 itibarıyla, şizofreni için faz III klinik denemelerindedir.

Strattera markası altında satılan atomoksetin hidroklorür, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Tek başına veya psikostimulanlarla birlikte kullanılabilir. Ayrıca uyanıklığı, dikkati ve hafızayı geliştirmek için bilişsel güçlendirici olarak kullanılır. Atomoksetin kullanımı sadece 6 yaşın üstünde olanlar için tavsiye edilir. Ağızdan alınır. 2002 yılında Amerika Birleşik Devletleri'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır.

Lisdeksamfetamine, yetişkinlerde orta-şiddetli tıkanırcasına yeme bozukluğunun yanı sıra beş yaşın üzerindeki kişilerde dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunu (DEHB) tedavi etmek için kullanılan uyarıcı bir ilaçtır. Lisdeksamfetamin ağızdan alınır. Etkileri genellikle 2 saat içinde başlar ve 14 saate kadar sürer. Birleşik Krallık'ta, çocukların tedavisi için genellikle metilfenidattan daha az tercih edilir.

<span class="mw-page-title-main">Dopamin beta-hidroksilaz</span> Katalize edici enzim

Dopamin beta-monooksijenaz olarak da bilinen dopamin beta-hidroksilaz (DBH), insanlarda DBH geni tarafından kodlanan bir enzimdir. Dopamin β-hidroksilaz, dopaminin norepinefrine dönüşümünü katalize eder.

Sufoksazin ve sülfoksazin olarak da bilinen teniloksazin, Japonya'da pazarlanan bir ilaçtır. Başlangıçta 1980'lerde serebrovasküler yetmezliğin tedavisi için nöroprotektif ve nootropik bir ajan olarak araştırılmış olsa da, antidepresan olarak geliştirilmiştir. Güçlü bir norepinefrin geri alım inhibitörü olarak çalışır, serotonin ve dopamin taşıyıcıları üzerinde oldukça seçicidir ve ayrıca 5-HT<sub id="mwLg">2A</sub> reseptörünün bir antagonisti gibi davranır.

Desipramin, depresyon tedavisinde kullanılan bir trisiklik antidepresandır (TCA). Nispeten seçici bir norepinefrin geri alım inhibitörü olarak görev yapar, ancak aynı zamanda zayıf serotonin geri alım inhibitörü, alfa-1 bloke edici, antihistaminik ve antikolinerjik etkiler gibi başka aktivitelere de sahiptir. İlaç, daha az yan etkiye sahip olan ve aşırı dozda daha güvenli olan seçici serotonin geri alım inhibitörü (SSRI) antidepresanların kullanıma sunulmasından bu yana, depresyon için birinci basamak tedavi olarak kabul edilmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Pemolin</span>

Pemolin, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve narkolepsi tedavisinde kullanılan uyarıcı bir ilaçtır. Nadir fakat ciddi karaciğer toksisitesi sorunları nedeniyle çoğu ülkede satışı durdurulmuştur. İlaç ağız yoluyla alınır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.