Meteorit düşüş istatistikleri
Meteorit düşüş istatistikleri, Dünya'ya düşen meteoritlerin gerçek miktarını yaklaşık olarak hesaplamak için gezegen bilimciler tarafından sıklıkla kullanılır. Meteorit düşüşleri, düşmelerine tanık olunduktan hemen sonra toplanan meteoritlerdir, oysa meteorit buluntuları daha sonra keşfedilir. Düşüşlerden 30 kat daha fazla buluntu olmasına rağmen, meteorit türlerinin ham dağılımı Dünya'ya düşenlerin gerçek durumunu doğru bir şekilde yansıtmaz. Bunun nedenleri arasında aşağıdakiler gösterilebilir:
- Bazı meteorit türlerinin bulunması diğerlerine göre daha kolaydır.
- Bazı meteorit türleri diğerlerine göre daha hızlı bir şekilde aşınır.
- Bazı meteoritler, özellikle demir meteoritler geçmişte insanlar tarafından olağanüstü ve/veya faydalı oldukları anlaşıldığından toplanmış olabilir, bu da onların bilimsel kayıtlara girmemesine neden olmuş olabilir.
- Birçok meteorit, meteor yağmuru olarak düşer, fakat olaydan uzun bir süre sonra toplandığından hangilerinin aynı düşüşün bir parçası olduğunu belirlemek zor olabilir.
- Birçok meteorit, meteoritleri satan kişiler tarafından bulunur. Değerli ve nadir türler hızla bilimsel olarak tanıtılırken, değeri düşük olanlar hiç tanımlanmayabilir.
Bu etkilerden bazıları için meteorit buluntu istatistiklerinin istatistiksel analizlerini düzeltmek, özellikle de nadir meteorit türlerinin düşme sıklığını tahmin etmek amacıyla birçok girişimde bulunulmuştur. Örneğin, 100'den fazla bilinen Ay meteoriti buluntusu olmasına rağmen, hiçbirinin düşerken gözlemlenmediği bilinmektedir. Bununla birlikte, yaygın türler için genellikle meteorit düşüş istatistikleri tercih edilir.
Bu istatistikler 9 Haziran 2012 tarihine kadar günceldir.
Materyale göre istatistikler
Çoğu meteorit düşüşü için, uzun zaman önce meydana gelen veya hiçbir zaman tam bir bilimsel nitelik kazanmamış olanlar için bile nesnenin bir taş, taşsı demir veya demir meteorit olduğu bilinmektedir. Literatür verilerine dayalı olarak her türün sayıları ve yüzdeleri şöyledir.[1][2][3]
| Materyal | Sayı | % |
|---|---|---|
| Demir meteoritler | 49 | %4,4 |
| Taşsı-demir meteoritler | 11 | %1,0 |
| Taş meteoritler | 1042 | %94,6 |
| Toplam | 1102 | %100,0 |
Ana kategoriye göre istatistikler
Meteoritleri alt bölümlere ayırmanın geleneksel yolu (Meteorit sınıflandırması'na bakınız) demirler, taşsı-demirler ve iki büyük grup taş meteoritleri olan kondritler ve akondritler olarak ayrılmasıdır. Bazı daha az çalışılmış taş meteorit düşüşleri için nesnenin kondritik (kumlu) olup olmadığı bilinmemektedir; bu nedenle gruplandırılabilen meteoritlerin sayısı yukarıda gösterilenin %4 daha azıdır. Bu sayılar aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Taş meteoritlerinin eksik sayımı için hafif bir düzeltme yapılabilirdi (örneğin, demirlerin yüzdesi %0,2 azalacaktı), fakat bu yapılmamıştır.
| Kategori | Sayı | % |
|---|---|---|
| Demirler | 49 | %4,6 |
| Taşsı demirler | 11 | %1,0 |
| Akondritler | 86 | %8,2 |
| Kondritler | 915 | %86,2 |
| Toplam | 1062 | %100,0 |
Meteorit grubuna göre istatistikler
Meteorit düşüşlerinin muhtemelen en yararlı istatistiksel ayrımı gruplara göre yapılanıdır ki bu meteoritlerin sınıflandırıldığı temel yoldur. Yukarıdaki tabloda yer alan meteoritlerin yaklaşık %5'i bu tür gruplara yerleştirilmelerine izin verecek kadar yeterince sınıflandırılmamıştır. Yine de bu etkiyi düzeltmek için yüzdelerde küçük bir düzeltme yapılabilir, fakat sonuçları büyük ölçüde değiştirmez. Birçok meteorit grubunun sadece az sayıda düşüşle temsil edildiğine dikkat edilmelidir; bu gruplara ait düşüş yüzdeleri büyük belirsizlik taşımaktadır.
|
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Genel Toplam: 1003 meteorit | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ülkelere göre istatistikler
Kıtaya ve zamana göre istatistikler
| Dönem | Avrupa | Asya | Kuzey Amerika | Afrika | Güney Amerika | Okyanusya | Toplam |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1400 öncesi | 1 | 1 | 2 | ||||
| 1400'ler | 4 | 4 | |||||
| 1500'ler | 2 | 2 | |||||
| 1600'ler | 9 | 3 | 12 | ||||
| 1700'ler | 25 | 3 | 28 | ||||
| 1800–1820 | 31 | 7 | 3 | 1 | 42 | ||
| 1821–1840 | 26 | 11 | 9 | 1 | 1 | 48 | |
| 1841–1860 | 42 | 15 | 12 | 1 | 70 | ||
| 1861–1880 | 47 | 36 | 14 | 6 | 4 | 1 | 108 |
| 1881–1900 | 36 | 27 | 20 | 7 | 2 | 92 | |
| 1901–1920 | 27 | 55 | 21 | 10 | 4 | 2 | 119 |
| 1921–1940 | 38 | 55 | 32 | 17 | 14 | 5 | 161 |
| 1941–1960 | 27 | 27 | 18 | 31 | 12 | 3 | 118 |
| 1961–1980 | 19 | 42 | 22 | 29 | 8 | 3 | 123 |
| 1981–2000 | 12 | 49 | 19 | 24 | 4 | 2 | 110 |
| 2001- | 11 | 15 | 12 | 16 | 7 | 2 | 63 |
| Toplam | 357 | 346 | 121 | 144 | 53 | 20 | 1102 |
Notlar
- ^ Batı Sahra bir ülke değil. Kuzey Afrika'nın Mağrip bölgesinde bulunan, kısmen kendi kendini ilan eden Sahra Arap Demokratik Cumhuriyeti tarafından kontrol edilen ve kısmen de Fas tarafından işgal edilen tartışmalı bir bölgedir.
Ayrıca bakınız
- Göktaşı bilimi sözlüğü
Kaynakça
- ^ "Meteoritical Bulletin Database". Lunar and Planetary Institute. 9 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2018.
- ^ "The NHM Catalogue of Meteorites". 30 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
- ^ "MetBase". 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
