İçeriğe atla

Meteorit aşınması

Willamette meteoritinin aşınma oluklarında iki çocuk oturuyor. Karasal aşınmaya bağlı olarak önemli miktarda kütlesini kaybetmiştir.
Görünür pasa sahip bir Sihote-Alin meteoriti

Meteorit aşınması, bir meteoritin karasal değişimi anlamına gelir. Çoğu meteorit, Güneş Sistemi'nin en eski dönemlerine tarihlenir ve gezegenimizde bulunan en eski malzemelerdir. Yaşlarına rağmen karasal çevre etkilerine karşı dayanıksızdırlar. Su, klor ve oksijen, meteoritler yere ulaştıkları anda saldırırlar.

Aşınma ölçekleri

Bir meteoritin yaşadığı değişiklik derecesini ölçmek için, Antarktika ve çöl örneklerine çeşitli niteliksel aşınma etkisi indeksleri uygulanmıştır.[1]

En bilinen aşınma ölçeği, kondrit meteoritlerinin cilalanmış ince kesitlerinde görülen etkilere dayanmaktadır ve W0 (bozulmamış) ile W6 (yoğun değişiklik) arasında değişir. Bu ölçek, A. J. T. Jull ve diğerleri (1991) tarafından önerilmiş[2] ve daha sonra Wlotzka (1993)[3][4] ve Al-Kathiri vd. (2005)[5] tarafından güncellenmiştir.

  • W0: Metalin veya troilitin görünür bir oksidasyonu yoktur, fakat ışığın geçişi sırasında limonit lekesi fark edilebilir. Genellikle yakın zamanda düşen meteoritler bu sınıfa aittir, fakat bazıları zaten W1 seviyesindedir.
  • W1: Metal ve troilit etrafında küçük oksit tabakalar ve küçük oksit damarları bulunur.
  • W2: Metalde orta düzeyde oksidasyon (yaklaşık olarak %20-60 oranında değişmiş).
  • W3: Metal ve troilitte yoğun oksidasyon (yaklaşık olarak %60-95 oranında değişmiş).
  • W4: Metal ve troilit tamamen okside (> %95 değişmiş), fakat silikatlar üzerinde değişiklik olmamıştır.
  • W5: mafik silikatların esas olarak çatlaklar boyunca değişiminin başlaması.
  • W6: Silikatların kil mineralleri ve oksitler tarafından yoğun şekilde değiştirilmesi.

Johnson Uzay Merkezi'ndeki Meteorit Çalışma Grubu, Antarktika meteoritlerinin değişikliklerini belirtmek için aşınma kategorileri A, B, C ve E'yi kullanır.[1] Resmi tanımlamaları şunlardır:[6]

  • A: Hafif paslanma; metal tanelerinde pas halkaları ve çatlaklar boyunca pas lekeleri hafiftir.
  • B: Orta derecede paslanma; metal tanelerinde büyük pas halkaları görülür ve iç çatlaklardaki pas lekeleri yaygındır.
  • C: Şiddetli paslanma; metal taneleri çoğunlukla pasla lekelenmiştir.
  • E: Gözle görülebilen buharlaşma mineralleri.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b P. A. Bland, M. E. Zolensky, G. K. Benedix, M. A. Sephton. "Weathering of Chondritic Meteorites 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi."
  2. ^ Jull, A. J. T.; Wlotzka, F.; Donahue, D. J. (1991). "Terrestrial Ages and Petrologic Description of Roosevelt County Meteorites". Abstracts of the Lunar and Planetary Science Conference. 22: 667. Bibcode:1991LPI....22..667J. 
  3. ^ Wlotzka, F. (1993). "A Weathering Scale for the Ordinary Chondrites". Meteoritics. 28: 460. Bibcode:1993Metic..28Q.460W. 
  4. ^ Wlotzka, F.; Jull, A. J. T.; Donahue, D. J. (1995). "Carbon-14 Terrestrial Ages of Meteorites from Acfer, Algeria". Workshop on Meteorites from Cold and Hot Deserts: 72. Bibcode:1995mfch.work...72W. 
  5. ^ Al-Kathiri, A.; Hofmann, B. A.; Jull, A. J. T.; Gnos, E. (2005). "Weathering of meteorites from Oman: Correlation of chemical and mineralogical weathering proxies with14C terrestrial ages and the influence of soil chemistry". Meteoritics & Planetary Science. 40 (8): 1215-1239. Bibcode:2005M&PS...40.1215A. doi:10.1111/j.1945-5100.2005.tb00185.x. 
  6. ^ "Meteorite Weathering Categories". curator.jsc.nasa.gov. 23 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Meteoroit</span> Güneş Sisteminde bulunan,  büyüklüğü kumdan kaya boyutuna kadar değişebilen enkaz parçacığı

Meteoroit, dış uzayda bulunan küçük bir kaya veya metal cisimdir. Meteoroitler, asteroitlerden önemli ölçüde daha küçük ve boyutları taneciklerden bir metreye kadar değişen nesneler olarak ayırt edilirler. Meteoroitlerden daha küçük nesneler, mikrometeoroit veya uzay tozu olarak sınıflandırılır. Pek çoğu kuyruklu yıldızlardan veya asteroitlerden gelen parçalardır, diğerleri ise Ay veya Mars gibi gök cisimlerinden çarpma etkisiyle fırlatılmış olan uzay enkazıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mineral</span> inorganik kristalleşmiş katı madde

Mineral, doğal şekilde oluşan, homojen, belirli kimyasal bileşime sahip inorganik kristalleşmiş katı bir maddedir. Buna göre minerallerin özellikleri şöyledir; doğal olarak oluşur, herhangi bir parçası bütününün özelliklerini taşır, belirli bir kimyasal formülü vardır, katı hâlde olup nadiren sıvıdır ve inorganiktir.

<span class="mw-page-title-main">Korozyon</span> Kimyasal tepkime ile oluşan bilinen ismi ile paslanma olayı

Korozyon, metal veya metal alaşımlarının oksitlenme veya diğer kimyasal etkilerle aşınma durumu. Demirin paslanması, alüminyumun oksitlenmesi korozyona örnek olarak verilebilir. Türkçeye yabancı dillerden giren korozyon sözcüğü; yenme, kemirilme gibi anlamlarla alakalıdır. Aşınma, çürüme, paslanma, bozulma ve yenim gibi sözcüklerle karşılanabilir.

<span class="mw-page-title-main">Manganez</span> atom numarası 25, simgesi Mn olan element

Mangan veya Manganez kimyasal bir elementtir. Simgesi Mn ve atom numarası 25'tir.

<span class="mw-page-title-main">Kobalt</span> atom numarası 27 olan kimyasal bir element

Kobalt kimyasal bir element'tir. Sembol'ü Co ve atom numarası 27'dir. Nikel gibi kobalt da, doğal meteorik demir alaşımlarında bulunan küçük birikintiler dışında, yer kabuğunda yalnızca kimyasal olarak birleşik formda bulunur. İndirgeyici eritme yoluyla üretilen serbest element sert, parlak, gümüş rengi bir metal'dir.

<span class="mw-page-title-main">Olivin</span>

Olivin, yüksek sıcaklık silikat minerali ailesidir. Rengi siyahtan zeytin yeşiline değişir. Olivin adını, tephroit (Mn2SiO4), monticellit (CaMgSiO4), larnit (Ca2SiO4) ve kirschsteinite (CaFeSiO4)içeren mineraller grubuyla ilgili bir yapıya denir. Ortorombik simetride kristalleşen olivin grubu minerallerden (Mg,Fe)-olivinlerde Mg2SiO4 ve Fe2SiO4 uç üyeleri arasında tam bir katı çözelti oluştururlar. Ayrıca Fe ve Mn olivinler arasında da sürekli bir seri bulunmaktadır.. Ultrabazik ve bazik kayaçlarda görülen önemli bir mafik mineraldir. Dünit adı verilen ultrabazik kayalar %90,100 olivinden oluşur. Dolomitik Kireç taşı bölgesel ve kontak metamorfizmaları sırasında yüksek dereceli metamorfizma koşullarında forsterit bakımından zengin olivinler oluşur. Olivinlerin kimyasal bileşimleri -plajioklaslarda An (anortit) cinsinden olduğu gibi- içerisinde barındırdığı forsterit (Fo) yüzdesi ile ifade edilir. Örneğin Fo47 şeklindeki bir ifade mineralin % 47 forsteritten, % 53 fayalitten oluştuğunu gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Redoks</span> Atomların oksidasyon durumlarının değiştiği kimyasal reaksiyon

Redoks atomların oksidasyon durumlarının değiştiği bir tür kimyasal reaksiyondur. Redoks reaksiyonları, kimyasal türler arasında elektronların fiili veya biçimsel aktarımı ile karakterize edilir, çoğunlukla bir tür oksidasyona, diğer türler indirgemeye uğrar. Elektronun çıkarıldığı kimyasal türlerin indirgenmiş olduğu söyleniyor. Başka bir deyişle:

<span class="mw-page-title-main">Kondirit</span>

Kondrit, ait oldukları ana cismin erimesi veya farklılaşması sonucu değişime uğramamış taşsı bir meteorittir. Yapısındaki çeşitli boyutlarda, kondrül adı verilen küreciklerden dolayı bu ismi almışlardır. Güneş Sistemi'nin ilk dönemlerinde çeşitli toz ve küçük tanelerin birikerek ilkel asteroitleri oluşturmasıyla meydana gelmişlerdir. Bu tür cisimlerden bazıları bir gezegenin çekim kuyusuna yakalandığında gezegenin yüzeyine doğru bir yörüngeye girerek en yaygın meteorit türü haline gelir. Kondritlerin toplam meteorit popülasyonuna katkıları için tahminler, %85,7 ila %86,2 aralığında değişmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Meteorit</span> dış uzaydan gelen ve dünyaya çarpan katı enkaz parçası

Meteorit; kuyruklu yıldız, asteroit veya meteoroit gibi dış uzay kaynaklı bir cismin, bir gezegen veya uydunun yüzeyine ulaşmak üzere atmosferden geçişinde sağlam kalabilmiş katı bir enkaz parçasıdır. Orijinal nesne atmosfere girdiğinde, sürtünme, basınç ve atmosfer gazlarıyla kimyasal etkileşim gibi çeşitli faktörler, ısınmasına ve enerji yaymasına neden olur. Daha sonra bir meteor haline gelir ve kayan yıldız olarak da bilinen bir ateş topu oluşturur. Gök bilimciler en parlak örneklerine "bolit" adını verirler. Meteor, daha büyük olan cismin yüzeyine ulaştıktan sonra meteorit haline gelir. Meteoritlerin boyutları büyüklük açısından farklılıklar gösterir. Jeologlara göre bolit, bir çarpma krateri oluşturacak kadar büyük bir meteorittir.

<span class="mw-page-title-main">Kozmik toz</span>

Kozmik toz, uzayda var olan bir tozdur. Çoğu kozmik toz parçacığı, mikrometeoroitlerde olduğu gibi birkaç molekül ile 0,1 mm (100 µm) arasında ölçülür. Daha büyük parçacıklara ise meteoroit denir. Uzaydaki tüm tozun küçük bir kısmı yıldızların bıraktığı yoğunlaşmış maddeler gibi daha büyük ateşe dayanıklı mineraller içerir. Buna yıldız tozu denir. Yerel yıldızlararası ortam olan Yerel Kabarcığın toz yoğunluğu ortalama 10-6 x toz parçacığı/m³ 'tür ve her toz parçacığı yaklaşık 10–17 kg'lık bir kütleye sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Ayrışma (jeoloji)</span>

Ayrışma, çözünme veya günlenme, yerkabuğunu oluşturan kayaçların yüzey kısımlarında fiziksel ve kimyasal etkenlerle meydana gelen değişimlerdir. Bu etkenlerin yanında atmosferdeki gazlar, sıcaklık, su, organizmalar da ayrışmada etkilidir.

<span class="mw-page-title-main">316L Paslanmaz Çelik</span>

316L kalite paslanmaz çelik östenitik paslanmaz çelik çeşitleri için işareti “316L” olan standarttır ve bu, bu çeliğin,% 16-18 krom,% 10-14 nikel içeren düşük karbonlu deniz sınıfı paslanmaz çelik alt türü olduğunu gösterir % 2.0-3.0 molibden ve ağırlıkça% 0.03 karbon,% 2 manganez,% 0.75 silikon,% 0.045 fosfor,% 0.03 kükürt ve ağırlığa göre% 0.1 azot ihtiva eden ve geri kalan kısmı tamamen demirden oluşan. Uzun yıllar boyunca tıbbi cihazlar ve implantlar için en çok tercih edilen maddelerden biriydi fakat korozyona karşı daha büyük dirençlerinin yanı sıra titanyum ve kobalt-krom alaşımlarının biyolojik olarak daha iyi uyumlu olması, 316L'nin lehine sonuç vermesine neden oldu.

Çekirdeksiz gezegen, metalik bir çekirdeği olmayan, gezegenin etkili bir dev kayalık manto olan karasal gezegenin teorik bir türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Meteorit sınıflandırması</span> Meteoritlerin kökenlerine ve ortak özelliklerine göre bilimsel sınıflandırılması

Göktaşı biliminde, bir meteorit sınıflandırması benzer meteoritleri gruplandırmaya çalışır ve bilim insanlarının tartışmalarında standart bir terim kullanmalarına olanak tanır. Meteoritler özellikle mineralojik, petrolojik, kimyasal ve izotopik özellikler olmak üzere çeşitli özelliklere göre sınıflandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Meteorit düşüşü</span>

Meteorit düşüşü, dış uzaydan düşüşü insanlar veya otomatik cihazlar tarafından gözlemlenen ve sonrasında toplanan bir meteorittir. Diğer herhangi bir meteorit ise "buluntu" olarak adlandırılır. Yaygın olarak kullanılan veritabanlarında listelenen 1300'den fazla belgelenmiş düşüş bulunmaktadır ve bunların çoğu modern koleksiyonlarda örneklere sahiptir. Şubat 2023 itibarıyla Meteoritical Bulletin Database'de 1372 doğrulanmış düşüş vardı.

<span class="mw-page-title-main">Demir meteorit</span> meteorik demir adı verilen demir-nikel alaşımından oluşan meteorit

Demir meteoritler, genellikle iki mineral fazı kamasit ve taenit içeren ve büyük ölçüde meteorik demir olarak bilinen demir-nikel alaşımından oluşan bir meteorit türüdür. IIE demir meteorit grubu hariç, demir meteoritlerin çoğu gezegenimsi cisimlerin çekirdeklerinden kaynaklanır.

<span class="mw-page-title-main">Mesosiderit</span> taşsı-demir meteorit sınıfı

Mesosideritler, yaklaşık eşit miktarda metalik nikel-demir ve silikattan oluşan bir taşsı-demir meteorit sınıfıdır. Bunlar düzensiz bir dokuya sahip breşlerdir. Silikatlar ve metal sıklıkla topaklar veya ince çakıllar halinde, ayrıca ince taneli iç içe geçmeler şeklinde oluşur. Silikat kısmı olivin, piroksenler ve Ca bakımından zengin feldspat içerir ve bileşim olarak ökrit ve diyojenitlere benzer.

<span class="mw-page-title-main">Taşsı-demir meteorit</span>

Taşsı-demir meteoritler veya siderolitler, neredeyse eşit miktarda meteorik demir ve silikatlardan oluşan meteoritlerdir. Bu, onları çoğunlukla silikatlardan oluşan taşsı meteoritlerden ve çoğunlukla meteorik demirden oluşan demir meteoritlerden ayırır.

<span class="mw-page-title-main">Mikrometeorit</span> Dünya yüzeyine ulaşan en küçük dünya dışı malzemeler

Mikrometeorit, Dünya atmosferinden geçerek hayatta kalmayı başarmış bir mikrometeoroittir. Dünya yüzeyinde bulunan mikrometeoritler genellikle, daha küçük boyutları, daha fazla sayıda olmaları ve bileşimlerinin farklı olması bakımından meteoritlerden ayrılırlar. Uluslararası Astronomi Birliği (IAU) meteoroitleri resmi olarak 30 mikrometre ile 1 metre arasında tanımlar; mikrometeoritler bu aralığın alt ucunu oluşturur. Bunlar, daha küçük gezegenler arası toz parçacıklarını da (IDP) içeren kozmik tozun bir alt kümesidir.

<span class="mw-page-title-main">Uzay aşındırması</span>

Uzay aşındırması veya uzay ayrıştırması, dış uzayın zorlu ortamına maruz kalmış herhangi bir nesnede meydana gelen bir ayrışma türüdür. Atmosferi bulunmayan cisimler çok çeşitli çevresel koşullara maruz kalmaktadır: