Metehi

Metehi (Metechi; Gürcüce: მეტეხი), Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan tarihi bir mahalledir. Mtkvari nehrine bakan uçurumun üzerinde konumlanmıştır. Mahalle, adını verdiği Metehi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi'ne ev sahipliği yapmaktadır.

Tarihi

Bölge, şehrin topraklarında yerleşimlerin başladığı en eski bölgelerden biriydi. Geleneksel söylentilere göre, Kral Vahtang Gorgasali, bölgeye kilise ve kralın ikametgâhı olarak hizmet veren bir kale inşa ettirmiştir; bundan dolayı, bölgeye 12. yüzyılda "sarayın etrafındaki alan" anlamına gelen "Metehi" kelimesi verilmiştir. Başka bir söylentiye göre, 5. yüzyılda şehit olan Azize Şuşanik de buraya gömülmüştür. Ancak, bu yapıların hiçbiri 1235 yılındaki Moğol istilasından kurtulamamıştır.

Gürcü Kral II. Demetre tarafından 1278 ve 1284 yılları arasında uçurumun tepesine inşa ettirilen ve hala sağlam olan Metehi Meryem'in Göğe Çıkışı Kilisesi, kubbeli Gürcü Ortodoks kilisenin sıra dışı bir örneğidir. Daha sonra hasar görmüş ve birkaç kez restore edilmiştir. Kral Rostom (r. 1633-1658), yaklaşık 3.000 asker tarafından korunan güçlü bir kale inşa ettirerek kilisenin etrafını güçlendirmiştir. 1801'de başlayan Rus yönetimi altında, kilise dini işlevini yitirmiş ve kışla olarak kullanılmaya başlanmıştır (R. G. Suny, p. 93). Kilisenin yakınlarındaki kale, 1819'da yıkılmış ve yerine Sovyet dönemine kadar kötü şöhretli bir hapishane olarak hizmet vermiş bir bina dikilmiştir. Hapishane 1938 yılında kapatılmıştır.

Büyük Temizlik sırasında, Gürcü Komünist şef Lavrenti Beriya, kiliseyi yok etmeyi amaçlamış, ancak ressam ve sanat koleksiyoncusu Dimitri Şevardnadze liderliğindeki bir grup Gürcü aydınının inatçı muhalefetiyle karşılaşmıştır. Beriya, muhalefete cevap olarak, kilisenin ölçekli maketinin insanların görebileceği şekilde müzede muhafaza edilmesinin yeterli olacağını belirtmiştir. Sonrasında Beriya, Şevardnadze'ye, kiliseyi kurtarma çabalarından vazgeçerse gelecekteki müzenin müdürü olarak atanacağını özel olarak söylemiştir. Sanatçı bu teklifi reddettiken sonra hapsedilmiş ve idam edilmiştir (Ami Knight, p. 84). Ancak bina korunmuştur. Sovyet döneminin sonraki yıllarında kilise, bir tiyatro olarak kullanılmıştır. Heykeltıraş Elguca Amashukeli tarafından yapılmış olan Kral Vahtang Gorgasali'nin atlı heykeli, 1961'de kilisenin önüne dikilmiştir.

1980'lerin sonunda, Gürcü Ortodoks Kilisesi Katolikos-Patriği II. İlia, halk tarafından desteklenen ve kilisenin Gürcü Patrikliğine restorasyonunu hedefleyen bir kampanya başlatmıştır. Tanınmış bir muhalif ve gelecek Gürcistan devlet başkanı Zviad Gamsahurdia, bu talebi desteklemek için açlık grevine başlamıştır. Kilise, yerel komünistlerin liderliğindeki direnişine rağmen 1988'de yeniden hizmete açılmıştır.

Mimarisi

Metehi, haçlı bir küçük kubbeli kilisedir. Bu tarz, Orta Çağ boyunca kullanılan en yaygın olan stil olmasına rağmen, kilisenin doğu cephesindeki üç çıkıntılı apsis ve küçük kubbeyi destekleyen dört bağlantısız sütun biraz çağ dışıdır. Kilise, tuğla ve yontma taşlarla yapılmıştır. 17, 18 ve 19. yüzyıllarda yapılan restorasyonlarda çoğunlukla tuğla kullanılmıştır. Cephe çoğunlukla pürüzsüzdür, doğudaki apsislerin pencerelerinin etrafında toplanmış dekoratif öğeler vardır. Kalkan duvarın altındaki yatay bantlar dört tarafın etrafında hareket eder ve birleştirici eleman olarak görev yapar. Ana girişin kuzeyindeki sütunlu giriş daha sonra eklenmemiştir ve kilisenin geri kalanıyla aynı zamanda inşa edilmiştir.

Bir söylentiye göre, Metehi uçurumu, 8. yüzyılda yaşamış Tiflis'in koruyu azizi Abo'nun şehitliğiydi. Onun şerefine, uçurumun dibinde küçük bir kilise yapılmaktadır.

Uçurum, Mtkvari nehrinin üzerine iki eski köprünün yerine 1951'de inşa edilen betonarme bir köprü vasıtasıyla karşı taraftaki toprak sete bağlanmıştır. Köprünün inşaatı sırasında, 17. yüzyıldan 19. yüzyıla tarihlenen çeşitli yapı ve binaların oluşturduğu eşsiz bir kompleks tahrip edilmiştir. Şehir hükûmeti son olarak, tarihi "Eski Tiflis"in bu bölümünü, 20. yüzyılın ilk yarısında olduğu gibi restore etmek istediklerini açıklamıştır.

Kaynakça

Ronald Grigor Suny, The Making of the Georgian Nation: 2nd edition (December 1994), Indiana University Press, 0-253-20915-3
Amid Knight, Beria: Stalin’s First Lieutenant, Princeton University Press, 0-691-01093-5
Lloyd E Hudman, Eva H Essa, Richard H Jackson, Geography of Travel & Tourism, Thomson Delmar Learning, 0-7668-3256-2