İçeriğe atla

Mete Tunçay

Mete Tunçay
Doğum27 Haziran 1936 (88 yaşında)
İstanbul
Eğitim1954: Beyoğlu Atatürk Erkek Lisesi
1958: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
1961-63: London School of Economics and Political Science
MeslekTarihçi, siyâsetbilimci
Önemli eser(ler)Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931
HareketAbant Platformu Eş Başkanı
Kurul üyeliğiHelsinki Yurttaşlar Derneği ve Tarih Vakfı yönetim kurulu başkan yardımcısı

Mete Tunçay (27 Haziran 1936, İstanbul), Türk siyaset bilimci ve tarih profesörü.

Siyasal düşünceler tarihi disiplininin Türkiye'de gelişmesine katkıda bulunmuş bir akademisyendir. Türkiye’de Sol Akımlar ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması adlı kitapları önemli eserlerindendir. 1984'te çıkmaya başlayan Tarih ve Toplum dergisi ile 1994 yılından beri yayımlanmakta olan popüler tarih dergisi Toplumsal Tarih'in yayımlanmasına, Tarih Vakfı'nın kurulmasına öncülük etmiştir.[1]

Yaşamı

1936 yılında İstanbul'da doğdu. 1954'te Beyoğlu Atatürk Erkek Lisesi'ni bitirdi. 1958'de Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden mezun olduktan sonra aynı yıl Âmme Hukuku ve Siyaset Nazariyeleri kürsüsünde asistan oldu. 1961'de özgürlük kavramı üstüne yazdığı tezle doktora derecesini aldı. 1961-63 yıllarında Rockefeller bursuyla London School of Economics and Political Science'ta incelemeler yaptı. 1966'da Türkiye'de Sol Akımlar 1908-1925 adlı çalışmasıyla Siyasal Teoriler doçenti oldu.

1972'de Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden istifa etti. 1974-1975 yılları arasında Kültür Bakanlığı Yayınlar Daire Başkanı oldu. 1975-1977 yılları arasında Millî Kütüphane'de müşavirlik yaptı.

1978'de İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeki görevine döndü. Aynı yıl Sovyet Bilimler Akademisi'nin konuğu olarak Moskova, Leningrad ve Bakü'de; 1979-1980'de de Fulbright bursuyla ABD Stanford Üniversitesi'nde araştırmalarda bulundu.

1981'de Yurt Yayınları'ndan Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931 adlı kitabı yayımlandı.[2] 1983 yılında 1402 sayılı yasa uyarınca üniversiteden uzaklaştırıldı. 1987-88'de Freie Universitaet Berlin'de Carl von Ossietzsky Profesörü oldu.

1984-1993 yıllarında aylık Tarih ve Toplum, 1994-1996 yıllarında da Toplumsal Tarih dergilerinin editörlüğünü yaptı. 15 Haziran 1990'da Danıştay kararıyla Siyasal Bilgiler Fakültesi'ndeki görevi iade edildi ancak kendisi 18 Eylül'de istifa etti.

Akademik yaşamına İstanbul Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümünde devam etmektedir.[3] Helsinki Yurttaşlar Derneği ve Tarih Vakfı yönetim kurullarında görev yapmıştır. Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı'nın desteklediği Abant Platformu adlı çalışma grubunun eş başkanlığını yürütmüştür.

Özellikle siyasal düşünceler tarihi disiplininin Türkiye'de gelişmesine katkıda bulunmuştur. İktisadî konularda şerh düşmekle birlikte liberal geleneğe bağlı bir politik duruş sergiledi, sosyalizmi net bir dille savunurken bile liberal-demokrat duruşa saygısını ifade etti.[] Bu alanda, özellikle hocası olan 20. asrın önemli filozoflarından liberal-demokrat Karl Popper'dan etkilendiği bilinmektedir. Bugün sosyalist çizgiden ziyade sol-liberal bir entelektüel çizgidedir.[] Murat Belge ile birlikte sol-liberal çizginin Türkiye'deki temsilcilerindendir.[]

Kitapları

  • Türkiye'de Sol Akımlar I (1908-1925) (1966)
  • Türkiye'de Sol Akımlar II (1925-1936) (1992)
  • Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931 (1981)
  • Eski Sol Üzerine Yeni Bilgiler (1982)
  • Bilineceği Bilmek (1983)
  • 1923 Amele Birliği (1989)
  • Arif Oruç'un Yarın'ı (1933), İletişim Yayınları (1991) ISBN 975-470-192-X
  • Eleştirel Tarih Yazıları, Liberte Yayınları (2005)
  • Batı'da Siyasal Düşünceler Tarihi Seçilmiş Yazılar (2004) İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
  • Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Solun Tarihine Düşülen Notlar (2022) İletişim Yayınları

Çevirileri

  • Bizans Siyasal Düşüncesi, G. L. Seidler (V Yayınları)
  • Marksist Düşünce Sözlüğü, İletişim Yayınları
  • Bilginin Toplumsal Tarihi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2001.
  • Siyasî İnsan, Seymour Martin LIPSET, Türk Siyasi İlimler Derneği Yayınları, Ankara 1964.
  • Açık Toplum ve Düşmanları, cilt 1, Liberte Yayınları
  • Din Üstüne, David Hume (Kültür Bakanlığı Yayınları)
  • Tarih ve Toplumsal Kuram, Peter Burke, Tarih Vakfı Yurt Yayınları / Kuram Dizisi
  • Kutsal Roma İmparatorluğu,Barbara Stollberg-Rilinger, VakıfBank Kültür Yayınları
  • Bizans: Toplumsal Ve Siyasal Düşünüşü, Ernest Barker, Dost Kitapevi Yayınları,Ankara,1982

Kaynakça

Özel
  1. ^ Alkan, Mehmet Ö (Temmuz 2016). "80. Yaşında Mete Tunçay'a Saygı Eserleriyle Mete Tunçay.pdf". Toplumsal Tarih Dergisi (271). 28 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. 
  2. ^ Toprak, Zafer (2016). "Mete Tunçay'ın Tek-Parti Yönetiminin Kuruluşu" Adlı Kitabının Yayımlanış Öyküsü". Toplumsal Tarih, 271. s. 40-42. 
  3. ^ webteam. "Tarih Bölümü - Akademik - Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi". Bilgi.edu.tr. 20 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. 
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kemalizm</span> Türkiye Cumhuriyetinin kurucu ideolojisi

Kemalizm, 1935'ten 1937'ye kadar Kamâlizm veya Atatürk'ün ölümü sonrası yaygınlaşan bir diğer adıyla Atatürkçülük; Türkiye Cumhuriyeti'nin, Atatürk İlkeleri'ni esas alan kurucu ideolojisidir. Kemalizm, Mustafa Kemal Atatürk tarafından uygulandığı şekliyle laikliğe ve Batı demokrasisine dayanan ulusal ve üniter bir cumhuriyet rejiminin kurulması, ekonomik kalkınma ve sanayileşme, yüksek öğrenime ve bilimsel faaliyetlere devlet desteği, spora ve sanata teşvik, ücretsiz ve zorunlu eğitim gibi kapsamlı siyasi, sosyal, ekonomik, kültürel ve dinî reformları içermektedir. Reformların amacı Atatürk'ün ifadesiyle "muasır medeniyetler seviyesinin üstüne çıkmak", çağdaş bir hayat tarzını benimsemektir.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi</span>

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi, İstanbul Üniversitesi'ne bağlı, 1979'da Siyasal Bilimler Fakültesi adı altında eğitim vermeye başlayan bir fakülte.

<span class="mw-page-title-main">Serbest Cumhuriyet Fırkası</span> Türkiyede bir siyasi parti (1930)

Serbest Cumhuriyet Fırkası, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün isteği üzerine Fethi Okyar tarafından kurulan bir siyasi partiydi.

Ahmet Yaşar Ocak, Türk akademisyen, tarihçi, yazar. Türk Tarih Kurumu ve Türkiye Bilimler Akademisi şeref üyesi olan profesör doktordur.

Cem Eroğul, Türk hukukçu.

<span class="mw-page-title-main">Atilla Yayla</span> Türk siyaset bilimci

Atilla Yayla, Türk siyaset bilimci, akademisyen ve köşe yazarı. Liberal Düşünce Topluluğu kurucuları ve eski başkanlarındandır.

<span class="mw-page-title-main">Tarih Vakfı</span>

Tarih Vakfı, Türkiye'de tarih bilincini geliştirmek amacıyla başta tarihçiler ve toplumbilimciler olmak üzere, çeşitli meslek ve çevrelerden kişilerin bir araya gelmesiyle 14 Eylül 1991 tarihinde kurulan sivil toplum kuruluşudur.

<span class="mw-page-title-main">Tek parti rejimi</span> sadece bir partinin hükûmeti kurma hakkına sahip olduğu devlet

Tek parti rejimi, devlet yönetimiyle özdeşleşen bir siyasi partinin tek başına yasama meclisi ve hükûmeti oluşturduğu rejimlere verilen addır. Mutlak hakim tek parti dışındaki tüm partiler ya yasa dışıdır ya da tek parti rejiminde partiler bulunuyorsa da; bu partiler seçimlere yalnızca sınırlı ve kontrollü katılım hakkına sahiptir. Ülkede başka siyasi partilerin kurulmasının yasak olmadığı, mecliste yürütme ve yasamada farklı partilerin koltuk sahibi olabildiği ancak devletin tek partiyle yönetildiği de facto durumlara ise tek parti yönetimi denir.

Çok partili sistem, oy hakkı bulunanların birçok parti arasında seçim yapabildiği bir sistemdir. Çok partili sistemler demokratik ve çoğulcu modellerdir. Dünya geneli demokratik birliklere sahip neoeratik hükûmetlerin çoğunda işlemektedir. Bu sistemin ilk olarak Yunanistan'daki şehir devletlerinde görüldüğü biliniyor. Neoeratik olarak bazı monarşik yönetime sahip siyasi organizmalarda da görülüyor. Ve hatta bazı dikta rejimlerinde dahi kısmi bir şekilde ve neopolitik olarak görülüyor.

<span class="mw-page-title-main">Şirin Tekeli</span> Türk yazar

Şirin Tekeli Türkiye'deki ikinci dalga kadın hareketinin içinde öncü olmuş kadın hakları savunucusu, feminist yazar ve aktivist.

Klasik liberalizm, serbest piyasayı ve laissez-faire ekonomisini; sınırlı devleti, ekonomik özgürlüğü ve siyasi özgürlüğü vurgulayan, hukukun üstünlüğünün güvenceye aldığı sivil özgürlükleri savunan; liberalizmin bir dalı, felsefi ve politik ideolojidir. Klasik liberalizm, 19. yüzyılın başlarında, Avrupa ve Kuzey Amerika'da kentleşmeye ve Sanayi Devrimi'ne bir yanıt olarak önceki yüzyılın fikirleri üzerine inşa edilmiştir.

<i>Toplumsal Tarih</i> tarih dergisi

Toplumsal Tarih, 1 Ocak 1994’ten bu yana Tarih Vakfı tarafından çıkarılan Türkçe aylık tarih dergisi.

<span class="mw-page-title-main">Mim Mim Grubu</span> Osmanlı İmparatorluğu’nda istihbarat teşkilatı

Mim Mim Grubu, kuruluşunda Enver Paşa ve Talat Paşa'nın da rolünün bulunduğu, Türkiye Büyük Millet Meclisinin resmen tanıdığı bir istihbarat grubudur. Asıl adı Müsellâh Müdâfaa-i Milliye'dir ve baş harfleri olan "M. M."nin Osmanlıca alfabedeki okunuşu olan "Mim Mim" kısaltmasıyla tanınmıştır.

Fatmagül Berktay, Türk siyaset bilimci, akademisyen ve yazar. Çağdaş siyaset teorisi, Türkiye'nin demokratikleşme sorunsalı; Türkiye'de ve dünyada kadınların durumu ve kadın hareketleri; din ve toplumsal cinsiyet konularında akademik çalışmalar ortaya koydu. Kadın, toplumsal cinsiyet, feminizm konularını siyaset, tarih, felsefe ve edebiyat gibi sosyal bilimlerin farklı alanlarında tartışmaya açan çalışmalar gerçekleştirdi.

Cemil Koçak, Türk tarihçi ve siyaset bilimci, akademisyen. Mete Tunçay'ın öğrencisi olan ve halen Sabancı Üniversitesi'nde görev alan Koçak ağırlıkla İsmet İnönü devri ve siyasi partiler-demokrasi konularını çalışmaktadır.

Türkiye'de Siyasi Partiler 1859-1952, Tarık Zafer Tunaya'nın Türkiye'de partileşmeleri ele aldığı 1952 tarihli kaynak eseridir. Türkiye'nin 100 yıllık siyasal parti geleneği etraflı bir bibliyografya ile ele alınmaktadır. Osmanlı-Cumhuriyet sürekliliğinin vurgulandığı eser, Türkiye'de bu alanda yapılmış en kapsamlı eserdir. Mete Tunçay kendi kuşağı ve Sina Akşin, Selim İlkin, Zafer Toprak ve Şükrü Hanioğlu gibi sonraki tarihçilerin bu eserden çıktığı benzetmesini yapmaktadır. Tunçay ve Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi'nde bu eseri kritik eden Tarih Vakfı başkanı Mehmet Ö. Alkan, Tunaya'nın bu eserinin Türk tarihçileri üzerindeki etkisini Nikolay Gogol'un Palto'sunun Rus edebiyatçıları üzerinde yaptığı etkiye benzetmektedir. Zafer Toprak da eseri opus magnum olarak nitelemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Ö. Alkan</span> Türk tarihçi

Mehmet Öznur Alkan, Türk siyaset bilimci, tarihçi. 2017-2023 yılları arasında Tarih Vakfı Başkanı olarak görev aldı.

Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek-Parti Yönetiminin Kurulması 1923-1931, Mete Tunçay'ın ilk olarak 1981'de Yurt Yayınları'ndan çıkan kitabı. Tunçay eserinde Türkiye'de tek partili dönemin tarihini Serbest Cumhuriyet Fırkası'nın hemen sonrasına kadar getirir. Kitabın ikinci baskısı 1989’da Cem Yayınları tarafından, üçüncü ve sonraki baskıları ise 1999 sonrasında Tarih Vakfı tarafından yapıldı. Yurt Yayınları'nın yayımladığı ilk eserken sonraki baskılarında Tunçay tarafından muhtelif ekleme, düzeltme ve güncellemeler yapıldı.

Yusuf Doğan Çetinkaya, Türk akademisyen.

Post-Kemalizm, özellikle Türk akademisinde ve siyasi tartışmasında; Türkiye'nin, başta demokratikleşme olmak üzere yaşadığı siyasi ve kültürel sorunların kaynağının askeri-bürokratik İttihatçı-Kemalist ideolojide yattığını savunan ve temelinde Türk resmi tarihçiliğini sorgulama olan bir akımdır. 12 Eylül sonrası ortaya çıkan post-Kemalist akım, 2000'li yıllarda Adalet ve Kalkınma Partisi'nin iktidara gelmesi ile Türk tarihyazımının merkezine oturmuş, 2010'lu yıllardan sonra ise gerilemeye başlamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.