İçeriğe atla

Meslekî eğitim

Makale serilerinden
Disiplinler
Müfredat alanları
Yöntemler
  • Vaka çalışması
  • Konuşma çözümlemesi
  • Söylem çözümlemesi
  • Faktör analizi
  • Faktöriyel deney
  • Odak grubu
  • Meta-analiz
  • Çok değişkenli istatistikler
  • Katılımcı gözlem

Meslekî eğitim (Meslekî eğitim ve öğretim ya da Meslekî ve Teknik eğitim), bireye iş hayatında belirli bir meslekle ilgili bilgi, beceri ve iş alışkanlıkları kazandıran[1] iş dünyasına entegrasyonunu ve kişiliğini geliştirmeyi mümkün kılan eğitim[2]

Ülkelere göre mesleki eğitim

Almanya

Tüm kıta Avrupası'nda olduğu gibi Almanya'da da meslek eğitimi yüzyıllar boyu lonca teşkilatı içinde usta-çırak ilişkisi çerçevesinde gerçekleştirilmiş; fabrika üretiminin yaygınlaşmasından sonra çıraklık eğitimi krize girmiş ve yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur. Özellikle 19. yüzyılın ikinci yarısında çıkarılan yönetmelik ve tüzüklerle Almanya'da çırakların bir öğretim kurumuna devam etmeleri, okula devam zorunluluğuna paralel olarak düzenlenmişti. Böylece Almanya'da meslek eğitiminde; uygulamanın işletmelerde, teorik eğitimin okullarda birbirine paralel yürümesini esas alan "ikili sistem"in temeli atılmıştır. Günümüzde Almanya'da mesleki eğitim, ikili sistemin temel ilkelerini ve ruhunu koruyan 1969 tarihli Çıraklık Kanunu (Berufsbildungsgesetz) ile düzenlenmektedir.[3]

Günümüzde Almanya'da zorunlu eğitim, 18 yaşın tamamlanmasıyla sona erer.[3] Ortaöğretimin ilk devresindeki bir okulu tamamlayan ve lise üst devreye devam etmeyen öğrenciler, zorunlu eğitimlerinin kalan kısmını ortaöğretim II. devrede yer alan mesleki eğitim okullarından birinde tamamlamak zorundadır.

Mesleki eğitim okullarındaki eğitim, işletmelerde uygulamalı eğitimi de içeren "ikili sistem içinde yapılır. İşletmelerdeki uygulamalı eğitim yetkisi Federal hükûmete aittir ve bunun esasları Mesleki Eğitim Yasası ile belirlenmiştir. Uygulamalardan ise eyaletler sorumludur. İkili sistemde öğrenciler aynı zamanda işçidir; asgari ücretin altında da olsa belli bir ücret alırlar ve bir iş sözleşmesinin sağladığı yasal avantajlardan yararlanırlar.[4] Eğitim, 375 meslek alanında ve ulusal müfredata dayalı bir programla yürütülür. Gençler, haftanın 1-2 gününü okulda, diğer günlerini işyerinde geçirirler.

Bazı mesleklerde ise okuldaki eğitim ile işyerindeki eğitimle aynı zamanda değil, art arda gerçekleşir.[4] İşverenin genci istihdam etme zorunluluğu olmamasına rağmen mezun olanların dörtte üçü eğitim gördükleri işyerinde istihdam olanağı bulmaktadır.[4] Sistemin maliyeti işverenler, yerel hükûmetler ve çıraklar tarafından karşılanır.

Japonya

Japonya'da ilk mesleki eğitim yasası 1849 yılında çıkmış; 6 yıllık temel okullardan sonra devam edilen orta okullarda 1899 yılından itibaren tarım, balıkçılık, ormancılık, endüstri alanlarında meslekî eğitime başlanmıştır.[5] Ülkede gençlerin çok küçük bir bölümü ortaokul eğitiminden sonra çalışma hayatına veya orta öğrenim düzeyindeki meslek eğitim kurumlarına devam eder; 9 yıllık zorunlu eğitimi tamamlayanların çok büyük oranı genel liseye devam eder.

Okuldan ayrılan gençleri işe yerleştirme sorumluluğunun, 1960'larda Çalışma Bakanlığı'nın kamu istihdam servislerinden alınıp liselere verilmesi ile okul-işveren ilişkileri (Jissei-kankei) adı verilen bir sistem kurulmuştur. "Yarı-formal sözleşmeler" ya da "zımnî sözleşmeler" olarak da çevrilen bu sistemde işverenler, okulla yapılan işbirliği sonucunda eğitimlerinin son yılında kendilerine yönlendirilen gençlere bir kariyer fırsatı sunar.[4] Japon modelinde işverenlerin meslekî eğitimdeki rolü büyüktür, devlet yardımcı rol oynar.

Endüstrinin hızla gelişmesi sonucu 1960'larda Japonya'da teknik uzmanlar yetiştirmek üzere 5 yıllık teknoloji kolejleri (kōtō-senmon-gakkō, genellikle kısaca kōsen (高専 denir) açılmıştır. Teknoloji kolejleri, ortaokul mezunlarının alındığı ve 3 yıllık lise öğrenimin de kapsayan meslek yüksek okullarıdır. Makine mühendisliği ile ilgili, elektronik/elektronik, bilişim, kimya, inşaat ile ilgili bölümleri vardır. Mezunları ön-lisans derecesi alır ve üniversiteye başvurma hakları mevcuttur. 1991'deki bir düzenleme ile lise seviyesi üzerine 2 yıllık ileri dersler sunan meslek yüksek okulları da açılmıştır.[6]

Türkiye

Türkiye'de mesleki eğitimin bir sistem içinde başlamasının 13. yüzyılda Ahilik örgütünün yaygınlaşması ile gerçekleştiği kabul edilir. Ahilik teşkilatında mesleki eğitim on yaşında ve altında bireyler için işyerinde yamaklıkla başlamakta, iki yıl sonra çıraklığa, genelde 1001 gün olan çıraklıktan sonra kalfalığa ve 3 yıl süren kalfalık döneminden sonra sınav niteliğinde bir törenle ustalığa terfi edilmekteydi.[7] Ahilik teşkilatı İstanbul'un fethinden sonra zaman içinde gayrimüslim halkın da katılabildiği bir esnaf örgütü olan lonca teşkilatına dönüştü ve mesleki eğitim, 1860 yılına kadar loncalar eliyle gerçekleştirildi. 1860 yılından sonra mesleki eğitim, örgün eğitim kurumlarıyla birlikte yürüdü. 1912 yılında lonca teşkilatına son verildi.

Türkiye'de ahi birlikleri ve lonca devirlerinden sonra mesleki eğitim faaliyetlerin neredeyse tamamı, devlet tarafından gerçekleştirildi. Osmanlı Devleti'nin Tanzimat döneminde Mithat Paşa'nın valilik yaptığı yerlerde Avrupa'daki mesleki eğitime benzer tarzda çalışmalar yapıldı. Cumhuriyet'in ilanına kadar mesleki eğitim, devletin resmi eğitim politikası içinde yer almıyordu.[8] Cumhuriyet döneminde ise mesleki eğitim okula dayalı bir hal aldı; bu alandaki eğitim faaliyetlerinin neredeyse tamamı, bizzat devlet eliyle gerçekleşti.

Cumhuriyetin ilk yıllarında kamu kaynakları ile sanayi oluşturulmuş ve çırak gereksinimi artmıştı. 1927 yılında eğitim kuramcısı John Dewey'in raporu doğrultusunda Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü oluşturuldu. Mesleki eğitim, Erkek Sanat Okulları, Kız Sanat Okulları, Ticaret Okulları tarafından sürdürüldü.[1] 1940-1950 dönemi, mesleki eğitimin en fazla geliştiği dönem oldu. 1980'lere kadar devlet ihtiyaç duyduğu ara elemanları kendi okullarında yetiştirirken 1980'lerde sanayinin özelleşmesi ile birlikte özel sektörün gereksinim duyduğu ara elemanı yetiştirme zorunluluğu ortaya çıktı; mesleki ve teknik eğitim yeniden düzenlendi.[9] 18 Haziran 1986 yılında yürürlüğe giren 3308 sayılı kanun ile eğitim merkezlerinde yapılan uygulamalı eğitim ile işyerlerinde yapılan eğitimin paralelliği sağlandı. Bu kanun kimilerince Almanya'daki ikili meslek eğitim sisteminin uyarlanması olarak değerlendirilmiş, kimilerince ise Ahi birliklerinin ve uygulamalarını yaşatan bir kanun olarak düşünülmüştür.[8]

Günümüzde Türkiye'de mesleki ve teknik eğitim örgün ve yaygın eğitim programlarıyla sürdürülür. Örgün meslek eğitimi için ilköğretim öğrencileri, sekizinci sınıfın sonunda yapılan merkezi sınav sonuçlarına göre yöneldikleri Mesleki ve Teknik Eğitim Liselerinde meslek eğitimi alır. Tüm liselerde 9. sınıf programları ortaktır. Meslek ve Teknik Liselerde öğrenciler 10. sınıfta alan seçimi yapar, 11 ve 12. sınıfta seçtikleri alana bağlı dal eğitimi alırlar. Açık öğretim yoluyla da meslek eğitimine devam etmek mümkündür. Mesleki açık öğretimde öğrenciler, meslek derslerini mesleki ve teknik liselerde yüz yüze eğitimle alırlar.[9] Çıraklık, ustalık ve kalfalık eğitimleri yaygın eğitim kurumu olan mesleki eğitim merkezlerinde yapılır. Meslek lisesi 12. sınıf öğrencileri haftanın iki günü okulda, üç günü işletmelerde meslek eğitimi alır. Ayrıca otelcilik ile ilgili alanlarda okuyan meslek lisesi öğrencileri eğitim-öğretim yılının ekim- nisan aylarında okulda teorik eğitimi alır; yaz aylarında 10. sınıf ve 11. sınıf bitimindeki staj yaparlar. Teknik liseler yaz tatilleri ve hafta sonları 300 saat staj yapmak zorundadır.

Kaynakça

  1. ^ a b Afşar, Bilge; Mıhoğlu Aksoy B., Suna S. "İşsizlikle Mücadelede Mesleki Eğitimin Önemi ve Firmaların Mesleki Kurslara Bakışı: Konya İli Örneği". Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, Cilt 21, Sayı 2, Kasım 2018. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  2. ^ Koşan, Abdülkadir. "Eğitimde Okul-Endüstri İşbirliği". Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 2, Sayı 1-2, Yıl 2003. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  3. ^ a b Eker, semih. "Federal Almanya Cumhuriyeti'nde Mesleki Eğitim ve İkili Sistem". Sosyolojik Düşün dergisi,Cilt 5, Sayı 2, Yıl: 2020. 28 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  4. ^ a b c d Gündoğan, Naci. "Okuldan Çalışma Hayatına Geçiş:Örnek Uygulamalar". İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası Cilt 55, sayı 1, yıl 2005. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  5. ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  6. ^ https://prezi.com/qrmvviksdy7r/japonyada-genel-ve-mesleki-egitim/ []
  7. ^ Balcı, Deniz. "Bir kurum ve eğitimi örneği olarak ahilik teşkilatında eğitim". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 46, Yıl: 2019. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  8. ^ a b Gemici, Nurettin. "Ahilikten Günümüze Meslek Eğitiminde Model Arayışları ve Sonuçları". Değerler Eğitimi Dergisi, Cilt 8, Sayı 19, Yıl : 2010. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2021. 
  9. ^ a b Somuncu, Ayşe (5 Nisan 2020). "Türkiye'de Mesleki Eğitim ve İstihdam-Hayaller Beyaz Olsa da Gerçekler Mavi Yaka". Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi. 24 (1): 177-194. ISSN 1301-370X. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Lise</span> ortaöğretim kurumu

Lise, başta Avrupa olmak üzere birçok ülkenin eğitim sistemi içinde tanımlanan bir eğitim kurumu kategorisidir. Genellikle bir tür orta dereceli okul olarak kabul edilir. Türk eğitim sistemine göre, sekiz yıllık ilkokul ve ortaokulu bitirmiş olan 14-18 yaşlarındaki öğrencileri, en az dört yıllık bir eğitimle yükseköğretime hazırlayan ortaöğretim kurumudur. Türkiye'de lise eğitimi, 2012-2013 eğitim öğretim döneminden beri zorunludur.

Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksekokulu (JAMYO), Bursa'da, Jandarma Genel Komutanlığına astsubay yetiştirmek için ön lisans düzeyinde eğitim ve öğretim yapan iki yıl süreli bir askerî okuldur. 18 Aralık 2017 tarihinde alınan karar ile daha önce Türk Silahlı Kuvvetleri Kara ve Hava harp okullarına öğrenci yetiştiren okul, İçişleri Bakanlığına bağlı Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi Komutanlığına devredilerek Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulu adını almıştır. Okul eğitime 5 Ocak 2018 tarihinde diğer okuldan yapılan nakille bin 700 öğrencisi ile başlamıştır. Eylül 2018'den itibaren Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksekokulu, her yıl bin 500 yeni öğrenci alarak eğitimine devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Millî Eğitim Bakanlığı (Türkiye)</span> Türkiyede bir bakanlık

Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak çalışan, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 430 sayılı Tevhid-i Tedrisat Kanunu, 1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu ve 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile kalkınma plan ve programları doğrultusunda millî eğitim hizmetlerini yürütmekle sorumlu olan bakanlık.

<span class="mw-page-title-main">Vefa Lisesi</span> 1872 yılında kurulan eğitim kurumu

Vefa Lisesi ya da eski adıyla Vefa İdadisi, 1872 yılında İstanbul'da kurulan, günümüzde Anadolu lisesi statüsündeki ortaöğretim kurumu.

<span class="mw-page-title-main">Polis Koleji</span>

Polis Koleji, Emniyet Genel Müdürlüğüne bağlı olan yatılı ve resmî üniformalı eski okul.

<span class="mw-page-title-main">Hava Harp Okulu</span> Türk Hava Kuvvetlerine muvazzaf subay yetiştiren lisans düzeyindeki eğitim kurumu

Hava Harp Okulu (HHO), Türk Hava Kuvvetlerine muvazzaf subay yetiştiren, lisans derecesinde akademik eğitim ve öğretim veren askeri okul. 2016 yılında çıkarılan kanun hükmünde kararname ile Milli Savunma Üniversitesine bağlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Öğretmen</span> başkalarının bilgi, yeterlilik veya değerler edinmesine yardım eden kişi

Öğretmen veya eğitmen, eğitim kurumlarında önceden belirlenmiş hedefler doğrultusunda öğretim etkinliklerini planlı ve programlı bir biçimde düzenleyerek yürüten uzman eğitmendir. Anaokulu, okul, üniversite, akademi ve başka yerlerde görev yapar. Öğrencilerin öğretim uygulaması yoluyla bilgi, yeterlilik veya erdem kazanmalarına yardımcı olur.

Orta öğretim, ulusal eğitim sisteminde belirlediği müfredata ve süreçlere göre 14-18 yaşları arasındaki öğrencilerin genel, mesleki ve teknik alanlarda eğitimlerini sürdürebilmesini sağlayan kurum. Temel eğitimin ikinci ve son aşaması olarak kabul edilir. İlköğretim'den sonraki, yükseköğretim, lisansüstü, meslekî eğitim'den önceki aşamadır.

Ahilik , Ahi Evran tarafından Hacı Bektaş-ı Veli'nin tavsiyesiyle kurulan esnaf dayanışma teşkilatıdır. Aslen Horasan kökenli olup Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde Anadolu’da yaşayan Alevî-Bektâşî Müslüman Türkmen halkın sanat, ticaret, ekonomi gibi çeşitli meslek alanlarında yetişmelerini sağlayan, onları hem ekonomik hem de ahlaki yönden yetiştiren, çalışma yaşamını iyi insan meziyetlerini esas alarak düzenleyen bir örgütlenmedir. Temel mesleği "Dabbaklık"tır. Kendi kural ve kurulları vardır. Günümüzün esnaf odalarına benzer bir işlevi olan Ahilik iyi ahlakın, doğruluğun, kardeşliğin, yardımseverliğin kısacası bütün güzel meziyetlerin birleştiği bir sosyo-ekonomik düzendir.

Mehmet Rüştü Uzel, Türk bürokrat, eğitimci.

Meslek yüksekokulu, üst düzeyde uygulayıcı meslek elemanı yetiştiren yükseköğretim kurumlarıdır.

Türkiye'de eğitim sistemi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasına ve 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanununa dayanan; Milli Eğitim Bakanlığı ve bünyesindeki kamu tüzel üst sistemlerce yönetilen bir sistemdir. Amaç: Okullarda okuyan Türk vatandaşlarının sistemin ilkeleri doğrultusunda bir vatandaş olabilmesini sağlamaktır. Türkiye Cumhuriyeti'nde kadın ve erkek her vatandaş için 12 yıllık eğitim mecburidir. Bu eğitim sisteminde eğitimini tamamlayan her öğrenciye "Ortaöğretim Diploması" verilir.

İzmir Atatürk Anadolu Teknik Lisesi, Türkiye'nin en büyük mesleki ve teknik liselerinden biri olan İzmir Atatürk Anadolu Teknik, Teknik ve Endüstri Meslek Lisesi içerisinde yer alan okullardan birisidir. İzmir'in Karabağlar ilçesi, Eski Çamlık semtinde kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Mesleki ve teknik Anadolu lisesi</span> Türkiyede meslek ve sanat eğitimi veren okul

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi, Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı resmi meslek ve sanat okullarının tümüne verilen genel isimdir. Türk Milli Eğitimi'nin amaçları doğrultusunda, ilköğretimi bitiren öğrencilerin devam edebileceği 4 yıllık eğitim sonunda meslek kazandıran, ülke ekonomisine katkı sağlayacak ara eleman yetiştiren orta öğretim kurumlarıdır. Öğrenciler öğrenimleri süresince haftanın belli günlerinde mesleki eğitimlerine yönelik kurum ve kuruluşlarda staj yaparlar. 2014 yılında Endüstri Meslek Lisesi ve Teknik ve Meslek Lisesi sıfatları yerini Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesine bırakmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi</span> Jandarma ve Sahil Güvenlik Teşkilatlarının subay, astsubay ve diğer personel ihtiyacını karşılayan askeri yükseköğretim kurumu

Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi (JSGA), Jandarma ve Sahil Güvenlik Teşkilatlarının subay, astsubay ve diğer personel ihtiyacını karşılamak, ön lisans, lisans ve lisansüstü eğitim-öğretim, bilimsel araştırma, yayın yapmak üzere, bünyesinde fakülte, enstitü, astsubay meslek yüksekokulları, eğitim ve araştırma merkezleri ile kurslar bulunan İçişleri Bakanlığı'na bağlı bir askeri yükseköğretim kurumudur. Akademi, 31 Temmuz 2016 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 25 Temmuz 2016 tarih ve 669 sayılı KHK ile 2803 sayılı Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu'na eklenen 13/A maddesine göre kurulmuştur. Jandarma Eğitim Komutanlığı ve Jandarma Okullar Komutanlığı'nın lağvedilmesiyle, söz konusu teşkillerin konuşlu bulunduğu Ankara Beytepe Yerleşkesi, Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi'nin kullanımına tahsis edilmiştir.

İsviçre'de eğitim sistemi İsviçre Federal Anayasasına göre kantonlara devredilmiştir ve bu yüzden büyük bir çeşitlilik gösterir. Federal devlet (konfederasyon) sadece belli temel kuralları koyar ve ihtiyaçları karşılar. Örneğin ilkokul, ortaokul ve iki yıl anaokulu zorunludur ve ücretsizdir. Genel olarak üniversite ve yüksek meslek okullarına kadar olan eğitim zorunlu ve ücretsizdir. Ayrıca konfederasyon bazı üniversiteleri finanse eder. Toplam eğitim sisteminin yüzde 90'ı kantonlar ve belediyeler tarafından finansa edilir.

<span class="mw-page-title-main">Çıraklık</span>

Çıraklık, mesleğe yönelik eğitim ve çoğu zaman eşlik eden bir çalışma ile birlikte bir ticaretin veya mesleğin yeni nesil meslek erbabı uygulayıcılarının staj ve eğitim sistemidir. Çıraklık, uygulayıcıların düzenli bir meslekte uygulama yapmak için bir lisans almalarını da sağlayabilir. Eğitimlerinin çoğu, çırakların ölçülebilir yeterlilikler elde ettikten sonra kararlaştırılmış bir süre boyunca devam eden emeği karşılığında mesleğini öğrenmesine yardımcı olan bir işveren için çalışırken yapılır. Çıraklık süreleri sektörler, meslekler, roller ve kültürler arasında önemli farklılıklar göstermektedir. Bazı durumlarda bir çıraklığı başarıyla tamamlayan kişiler, "usta" (master) veya mesleki sertifikasyon yeterlilik seviyesine ulaşabilir. Diğerlerinde, yerleştirmeyi sağlayan şirkette kalıcı bir iş teklif edilebilir. Çırak sisteminin resmi sınırları ve terminolojisi çoğu zaman loncaların ve sendikaların dışında kalmasa da, bir süre boyunca yetkinliğe yol açan iş başında eğitim kavramı herhangi bir vasıflı emek alanında bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan'da eğitim</span> Azerbaycanın eğitim sistemi

Azerbaycan'da eğitim, Azerbaycan Cumhuriyeti Bilim ve Eğitim Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir.

Mesleki Eğitim Merkezi,, eski adıyla Çıraklık Eğitim Merkezi, 09.12.2016 tarihinde, örgün ve zorunlu eğitim kapsamına alınmıştır.

3308 sayılı kanun, çırak, kalfa ve ustaların eğitimi ile okullarda, yükseköğretim kurumlarında ve işletmelerde yapılacak mesleki eğitime ilişkin esasları düzenleyen, kanundur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.