İçeriğe atla

Meshiler

Meshetililer
Gürcüce: მესხები, Meshebi
  Günümüzde Mesheti diyalektinin konuşulduğu yerlerin yayılımı
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
Gürcücenin Mesheti lehçesi
Din
Ağırlık olarak Gürcü Ortodoks
Katolik ve Müslüman azınlık da var.

Meshetililer (Gürcüce: მესხები, okunuşu: "mesh'ebi"), Gürcülerin alt koludur. Meshetililer, Gürcücenin bölgesel lehçeleri arasında resmi Gürcüceye görece daha yakın olan Mesheti lehçesini konuşmaktadır. Güney Gürcistan'daki tarihi Mesheti bölgesinin yerli halkıdır.[1][2] Günümüzde nüfusun büyük çoğunluğu Gürcü Ortodokstur. Küçük bir kısmı ise Katolik ve Müslümandır.

Tarih

Pek çok yazar Meshetililer veya Meshileri Anadolu'nun Demir Çağı halkı olan Yunan kaynaklarındaki Muşki kabilesine veya Moshoi'ye (Μόσχοι) bağlamaktadır. Meshi kabileleri yavaş yavaş kuzeydoğuya doğru hareket ederek Kartli'nin tam kalbinde yerleşim yerlerini oluşturmalarıyla öne çıktılar. İberya'nın eski başkenti Mtsheta (kelimenin tam anlamıyla "Meshi kasabası" anlamına gelir), adını "Meshiler" etniminden alan bu tür yerleşim yerlerinden biriydi. Cyril Toumanoff'a göre, Moshiler, büyük ölçüde doğu ve güney Gürcistan'da yaşayan İber kabilelerinin birleşmesinde öncü bir rol oynayan erken proto-Gürcü kabileleriydi.[3]

9.-11. yüzyıllar arasında Tao-Klarceti olarak da bilinen Mesheti, Bagrationi Hanedanı tarafından yönetildi ve bölge, 1008 yılında Gürcü prensliklerinin tek bir Gürcü devleti çatısı altında birleştirilmesinde önemli bir rol oynadı. Mesheti, Gürcistan'ın Altın Çağı'nın önde gelen şairi ve Gürcü edebiyatına en büyük katkıda bulunanlardan biri olarak kabul edilen Şota Rustaveli gibi pek çok önemli şahsiyeti Gürcistan'a yetiştirmiştir. Rustaveli, bir Gürcü milli epik şiiri olarak kabul edilen Kaplan Postlu Şövalye'nin yazarıdır.[4]

Altın Çağ döneminden sonra Gürcistan krallığı, Moğollar, Timurlular, Karakoyunlular ve Akkoyunlular ile yapılan savaşlar sonunda zayıfladı ve dağıldı. Gürcistan'ın Moğol istilasından sonra, Mesheti prensleri Gürcistan Krallığı'ndan fiilen bağımsızlık kazanmış ve Moğol himayesi altında Samtshe Prensliği'ni kurmuşlardı.

Amasya Antlaşması (1555) ile Samtshe Prensliği ikiye bölündü; doğu kesimi Safeviler, batı kesimi Osmanlıların eline geçti. Osmanlılar, 1578-1590 Osmanlı-Safevi Savaşı sonucu Gürcistan'daki Safevi topraklarına başarılı bir ilerleme gerçekleştirdi ve 1582'de Mesheti'nin doğu kesimini de ele geçirdiler.[5]

Mesheti'nin Gürcü nüfusu, Gürcistan'ın İmereti ve Kartli gibi iç bölgelerine göç etti. Kalan nüfus ise yavaş yavaş Müslüman oldular ve bu süreç Meshilerin Türkleştirilmesi (daha sonraları Mesheti Türkleri) olarak da bilinir.[6]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "East of Center » Archive » Meskhetian Turks Bouncing From Exile to Exile". 2 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2016. 
  2. ^ "ECMI - European Centre for Minority Issues: Publications". www.ecmi.de. 24 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2016. 
  3. ^ Cyril Toumanoff, Studies in Christian Caucasian History, p 80
  4. ^ ""Shota Rustaveli"". 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021. 
  5. ^ Floor 2001, s. 85.
  6. ^ Khazanov 1995, 195.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahıska Türkleri</span> Türk dilli etnik grup

Ahıska Türkleri, Gürcistan'ın güneybatı ucunda, merkezi Ahıska (Ahaltsihe) olan Mesheti bölgesinde yaşayan Müslüman nüfusa 20. yüzyılın ikinci yarısında verilen addır. Bölgenin adından dolayı Meshet Türkleri ya da Mesket Türkleri ve Türkçede bölgenin adının Misketya biçiminde yanlış yazılmasından dolayı Misket Türkleri olarak da adlandırılmaktadır. Bu farklı adlandırmalar "Ahıska Türk'ü" teriminin yeni olmasından ve tarihsel kaynaklarda yer almamasından kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tayk (tarihsel bölge)</span>

Tayk, Çoruh Nehri'nin orta havzasında, bugün Türkiye sınırları içinde bulunan Ermenistan Krallığı'nın tarihsel bölgelerinden biridir. Tarihte ilk kez MÖ 1112’de, Asur kralı I. Tiglat-Pileser'in yazıtında “Diaeni” adıyla söz edilmiştir. Bölge, Urartu kaynaklarında Diaohi, Gürcü kaynaklarında Tao adıyla geçer. MÖ 401 yılında Yunan tarihçi Ksenofon, bu topraklarda yaşayan insanlardan "Taohiler" adıyla söz etmiştir. Ksenefon, batıdaki Kartveli boyları Halibler ve Skvitinlerden de söz etmiştir. MÖ 1. binyılın başlangıcında Tayk, Kolhis Krallığı sınırları içinde yer alıyordu. Doğudaki Kartveli boylarının batıya göçünün ve kültürel etkisinin bu dönemde başladığı sanılır. Sonraki dönemde Doğu Kartveli devleti olan Kartli Krallığı'nın sınırları içerisinde yer aldı. MÖ 2. yüzyılın başlangıcında Ermeni devletinin denetimine geçti. Sonraki yüzyıllarda, Kartli ve Ermenistan arasında sınır çatışmalarının yaşandığı bir yer oldu. MS 1-2. yüzyıllarda Kartli sınırlarına bağlandı. Sonrasında Ermeniler Tayk'ı yeniden ele geçirdi. Tayk, 4.-7. yüzyıllarda Mamikonyan ailesinin mülkü olarak kaldı. Mamikonyan ailesi, Nicholas Adontz ve Cyril Toumanoff gibi bazı tarihçilere göre Çan (Laz) kökenlidir.

<span class="mw-page-title-main">Gürcüler</span> Gürcistana özgü Kafkas etnik grubu

Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan tarihi</span>

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Tao-Klarceti</span>

Tao-Klarceti, çağdaş tarih yazıcıları tarafından eski Tao-Klarceti Krallığı'ndaki tarihi ve coğrafi bölgeleri tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Tao-Klarceti olarak ifade edilen yerler Gürcistan tarihi açısından önemli tarihsel bölgelerdi ve Gürcü Boğazı’ndan başlayıp Küçük Kafkaslar’a değin uzanıyordu.

Atabeg, atabey ya da atabekü'l-asâkir, Selçuklu Devleti'nde ve sonrasında bazı Türk devletlerinde şehzadeleri eğitip yetiştiren memurlara verilen ünvandır.

<span class="mw-page-title-main">Gürcistan Krallığı</span> Orta Çağda kurulmuş Gürcü krallığı

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe-Cavaheti</span>

Samtshe-Cavaheti, Gürcistan’ın güneybatısında idari bir bölgedir ve bu bölgenin yönetsel merkezi Ahıska kentidir. Kuzeyinde Guria ve İmereti, kuzeydoğu ve doğusunda Şida Kartli ve Kvemo Kartli idari bir bölgeleri, güneyinde Ermenistan ve Türkiye, batısında Acara Özerk Cumhuriyeti yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Acara (tarihsel bölge)</span>

Acara, Gürcistan’ın tarihsel-coğrafik bölgelerinden biridir. Bu bölge, Acara Çayı (Acaristskali) vadisine yayılır. Günümüzde Acara Özerk Cumhuriyeti sınırları içinde yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Raça</span>

Raça, Gürcistan'ın dağlık kuzeybatı bölümünde tarihsel bölge adıdır. Bugün Raça-Leçhumi ve Kvemo Svaneti bölgesindeki (mhare) Oni ve Ambrolauri ilçelerini kapsar. Kuzeyde ve doğuda Büyük Kafkaslar, güneyde İmereti, batıda Leçhumi ve Svaneti yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Mesheti</span>

Mesheti, Gürcistan'ın güneybatı kesimindeki dağlık bölge. Samtshe olarak da bilinir. Bölgenin büyük kesimini Mesheti Dağları kaplar.

<span class="mw-page-title-main">Kaheti Krallığı</span>

Kaheti Krallığı Doğu Gürcistan'da, Kaheti bölgesinde kurulmuş ilk başkenti Gremi ve daha sonra Telavi olan Geç Orta Çağ/Erken Modern Çağ monarşisiydi. 1465 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılması süreciyle ortaya çıkmış ve birkaç kısa aralıklarla 1762 yılında Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısıyla Kaheti ve komşusu Kartli Krallığı'nın birleşmesi dönemine kadar varlığını sürdürmüştür. Karışık tarihinin büyük bir kısmında Kaheti, Gürcü Krallığı'nı etki alanında tutmak için çaba gösteren bunun sonucu olarak birçok askeri çatışma ve sürgünlere yol açan Safevi Devleti'nin vasalıydı.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Samtshe Atabeyliği</span>

Samtshe Atabeyliği ya da Samtshe-Saatabago, Samtshe Prensliği olarak da bilinir, Gürcistan'ın Zemo Kartli bölgesinde hüküm sürmüş Orta Çağ Gürcü prensliğidir. 1268'de kurulan prenslik 1334 yılından itibaren "atabagi" unvanı taşıyan Gürcü hükümdarlar tarafından yönetilmiştir. En geniş sınırlara sahip olduğu dönemde sınırları Taşiskari’den Erzurum’a kadar uzanan Samtshe-Saatabago, Cavaheti’nin bir kısmı ile Eruşeti, Kola, Artaani, Acara, Tao, Klarceti ve Şavşeti bölgelerinden oluşuyordu. Osmanlıların eline geçtikten sonra Çıldır Eyaleti’ne dönüştürülen bölge, 1574 ve 1595 tarihli Osmanlı kayıtlarında Gürcistan Vilayeti olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Cavaheti</span> Tarihi bölge

Cavaheti, Gürcistan’ın güneyinde yer alan tarihsel bir bölgesidir. Günümüzde Ahalkalaki ve Ninotsminda belediyelerini kapsar. Tarihsel Samtshe bölgesinin büyük bölümüyle birlikte bugün Gürcistan'ın idari bölgelerinden biri olan Samtshe-Cavaheti'yi oluşturmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Murcaheti Muharebesi</span>

Murcaheti Savaşı, İmereti Krallığı ve Samtshe Atabeyliği orduları arasında 12 Ağustos 1535'te Ahalkalaki'nin yakınlarındaki Murcaheti kentinde gerçekleşmiş bir savaştır.

<span class="mw-page-title-main">II. Konstantine</span>

II. Konstantine 1478'den itibaren ölümüne dek birleşik Gürcistan Krallığı'ın 23. ve son kralıdır. 1490'ların başlarında, rakip İmereti ve Kaheti krallıklarının bağımsızlığını tanımak ve gücünü Kartli ile sınırlamak zorunda kaldı. 1505 yılında II. Konstantine öldü ve yerine oğlu X. Davit tahta çıktı.

<span class="mw-page-title-main">Kahetililer</span>

Kahetililer, Gürcücenin Kaheti lehçesini konuşan Gürcülerin etnik bir boyudur. Kahetililer, Doğu Gürcistan'da ülkenin şarabının büyük bölümünü üreten verimli bir vadi olan tarihi Kaheti bölgesinin yerli halkıdır. Günümüzde çoğunlukla Gürcü Ortodoks Kilisesi'nin takipçileridir.

<span class="mw-page-title-main">Moshiler</span>

Moshiler —, tarihi Mesheti topraklarında yaşayan eski Kartveli kabilesidir. Kartveli boyu Meshilerin Antik Yunan kaynaklarında geçen ismidir. Moshiler, İberya, Ermenistan Krallığı ve Kolhis arasındaki sınır bölgesindeki Mesheti Sıradağları civarında yaşıyorlardı.

<span class="mw-page-title-main">I. Luarsab</span> Gürcü Kartli Krallığının kralı

I. Luarsab Bagrationi hanedanından, 1527'den 1556'ya veya 1534'ten 1558'e kadar Gürcü Kartli Krallığı'nın kralı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.