Mervan bin Muhammed'in Gürcistan'ı işgali

İşgalden sonra Gürcistan ve Kafkasya.

Tarih	735-737
Bölge	Kafkasya, Gürcistan'ın işgali
Sonuç	İberia Krallığı, Emevi Halifeliği'nin kol devleti oldu

Mervan bin Muhammed'in Gürcistan'ı işgali, 735'ten 737'ye kadar gerçekleşti. İşgal, Emevi Halifeliği tarafından başlatıldı. İşgalin amacı ve hedefleri tarihçiler arasında tartışılmaktadır. Gürcü tarih yazımı, asıl amacının nihayetinde Arap yönetimine karşı sert Gürcü direnişini kırmak olduğu konusunda ısrar etmekteyken,^[1] Cyril Toumanoff^[2] ve Ronald Suny gibi batılı tarihçiler, hem Batı Gürcistan'a hâkim olan Bizans İmparatorluğu'na hem de tekrarlanan baskınları yalnızca İberya'yı (Doğu Gürcistan) ve tüm Kafkasya'yı değil, 730'da Arap topraklarına Musul'a kadar ulaşan Hazarlara yönelik genel bir savaş olarak görüyor.

İşgal

İşgal, son Emevi halifesi II. Mervân olan Mervan bin Muhammed tarafından yönetildi. İlk olarak Kartli'de işgali yürüttü, daha sonra ordularını batıya götürdü ve Kakheti'den Archil ve Abhazya'dan I. Leon tarafından desteklenen kardeşi Mihr'in konuşlandırıldığı Anakopia kalesini kuşattı. Bir saldırıdan korkan çok sayıda Gürcü dağlık bölgelere kaçtı. Mervan, daha sonra Samtskhe'yi işgal etti, Odzrkhe'de kamp kurdu ve güçlerini Argveti, Konstantin ve Davut prenslerine karşı yönlendirdi; yakalandıkları zaman -her ikisinin de reddettiği- İslam'a koşulsuz geçiş talep etti. Reddettikleri için işkence yaptı ve sonra onları öldürdü. Bundan sonra Mervan, Tshkumi (modern Sukhumi) ve Tsikhegoji'yi aldı ve tekrar Anakopia'ya döndü. Gürcüler, şiddetle savaştı; Araplar, özellikle şiddetli yağmurlar ve seller başladıktan sonra kaleyi ele geçirmek için güçsüz kaldı. Araplar ağır kayıplarla geri çekildi.

Mirası

Mervan'ın zulmü ve acımasızlığı, Gürcüler tarafından onun Murvan Qru ("Sağır Mervan") olarak nitelendirilmesine neden oldu. İşgalinden sonra, büyük yerleşim yerlerinin çoğu tamamen yıkıldı ve insanlar açlıkla karşı karşıya kaldı. Gürcü tarih yazımı, Kartli'nin işgal tarafından harap edildiğini ısrar ediyorsa; Toumanoff, yerel ve Arap kaynaklara dayanarak, ülkenin doğu kesimindeki hasarın çoğunun aslında önceki Hazar akınlarının sonucu olduğunu ve yerel Gürcü prensinin, İberia'nın Guaram III'ü, onları Kafkas menzilinin dışına çıkarmak için Arapların yanında yer aldığı bilinmektedir.^[3] Her hâlükârda, Arap müdahalesi onlara İberya üzerinde neredeyse bir yüzyıl önceki fetihlerde elde ettiklerinden daha fazla güç verdi. İberya Prensliği kaldırılmadı ve yerel asalet güçlerinin çoğunu elinde tutmasına rağmen İberya üzerinde doğrudan kontrol sağlamak için Tiflis Emirliği'ni kurdu. Sivil istikrarsızlık ve yabancı düşmanlar halifeliği rahatsız ettiği için, başka bir istila başlatamadı ve 786 yılına kadar Gürcü yerel prenslerinden düzensiz haraç aldı.

Kaynakça

^ Gürcistan Sovyet Ansiklopedisi, Cilt 7, s. 199, Tiflis, 1984
^ Toumanoff, Cyril, "Iberia between Chosroid and Bagratid Rule", in Studies in Christian Caucasian History, Georgetown, 1963, p. 405. Accessible online at "Archived copy". 8 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2012.
^ Toumanoff 1963, p. 405, note 54

İlgili Araştırma Makaleleri

Lazika ya da Egrisi, ayrıca Laz İmparatorluğu olarak da bilinir, Karadeniz'in güneydoğu kıyısında tarihsel bölge. Latince'de 'Lazika'; "Lazların ülkesi" anlamına gelmektedir. Aynı dönem devleti Perslerin resmi literatüründe ise "Lazistan" olarak yer almıştır. Bugün Türkiye, Rusya ve Gürcistan sınırları içinde yer alır. Bu bölgeden “Lazika” adıyla ilk kez 7. yüzyılda yazarı bilinmeyen, Ermenice "Coğrafya” adlı kitapta bahsedilmiştir. Lazika Krallığı'nın sınırları 4. yüzyılın ikinci yarısında batıda Trabzon kuzeyde Kafkas Sıradağları ve doğuda Lihi Dağları'na kadar uzanıyordu.

Gürcistan tarihi, Gürcistan'da tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan dönem boyunca yaşanan olayları kapsar.

Gürcistan Krallığı ya da Gürcü İmparatorluğu, Orta Çağ'da kurulmuş olan Gürcü devleti. Gürcistan pek çok alanda, Altın Çağ olarak adlandırılan dönemi bu krallık zamanında yaşamıştır.

Hazar-Arap ilişkileri, 7. yüzyılın ikinci çeyreğinden 9. yüzyılın ortalarına kadar devam eden ve genellikle savaşların yoğun olarak yaşandığı ilişkilerdir.

<span class="mw-page-title-main">Kartli Krallığı</span>

Kartli Krallığı Batı Gürcistan'ın Kartli bölgesinde başkenti Tiflis olan Geç Orta Çağ / Yakın Çağ Gürcü monarşisidir. 1478 yılında Gürcistan Krallığı'nın dağılma süreciyle ortaya çıkmış ve Bagrationi Hanedanı'nın Kahetili kolunun başarısı sayesinde 1762 yılında komşusu Kaheti Krallığı ile birleşene dek varlığını sürdürmüştür. Bu dönemin çoğunda krallık Safevi hanedanlıklarının vasalıydı ancak belirli aralıklarla özellikle 1747 yılından sonra bağımsızlığını sürdürmüştür.

Greko-Romen Coğrafya'da İberya, Gürcü Kartli Krallığı için bir egzonim idi. Doğu ve Güney Gürcistan’da M.Ö. 4. yüzyıl - M.S. 6. yüzyıl tarihleri arasında 882 yıl var olmuş Gürcü krallığıdır.

Abhazya Krallığı, ayrıca Abasgia ya da Egrisi-Abhazya olarak da bilinir, 780 yılından 1008 yılında birleşmiş Gürcistan Krallığı çatısı altında hanedan verasetiyle Tao-Klarceti Krallığı ile birleşmesine kadar Kafkasya'da hüküm sürmüş Orta Çağ feodal devletiydi. Bizans kaynaklarına göre Abhazya Krallığı 10. yüzyılın başlarında, Haldia Thema'sı sınırlarından Nikopsis Irmağı ağzına kadar Karadeniz kıyısında üç bin Antik Yunan mili boyunca uzanan ve arkadan Kafkas Dağları ile çevrili bölgeye hakimdi.

Kartli Gürcistan'ın başkenti Tiflis'in bulunduğu, Mtkvari (Kura) nehrinin geçtiği, Gürcistan'ın orta-doğu bölgesinde tarihi bir bölgedir. Klasik yazarlar tarafından İberya olarak bilinen Kartli, Orta Çağ'da Gürcülerin etnik ve politik güçlenmesinde önemli bir rol oynadı. Kartli'nin kesin olarak tanımlanmış sınırları yoktu ve tarih boyunca önemli ölçüde değişti. 15. yüzyılda Gürcistan Krallığı'nın bölünmesinden sonra, başkenti Tiflis olan Kartli, ayrı bir krallık oldu. Kartli'nin tarihi toprakları şu anda Gürcistan'ın çeşitli idari bölgeleri arasında bölünmüştür.

Vahtang Gorgasali ya da I. Vahtang, Hosroviani hanedanından Kartli olarak da bilinen İberia kralı. 5. yüzyılın ikinci yarısı ile 6. yüzyılın ilk çeyreğinde hüküm sürmüştür.

Meshetililer, Gürcülerin alt koludur. Meshetililer, Gürcücenin bölgesel lehçeleri arasında resmi Gürcüceye görece daha yakın olan Mesheti lehçesini konuşmaktadır. Güney Gürcistan'daki tarihi Mesheti bölgesinin yerli halkıdır. Günümüzde nüfusun büyük çoğunluğu Gürcü Ortodokstur. Küçük bir kısmı ise Katolik ve Müslümandır.

I. Leon, 720 ve 740 yılları arasında Bizans vasallığı ve Abhazya'nın eristaviliğini yapmıştır. Abhaz Krallık Divanı'nda, 8. yüzyılın ilk yarısında başta olduğu yazmaktadır. Leon, saltanatı boyunca işgalci Araplarla aktif olarak savaşmış ve İberya-Kaheti prensi Arçil ile yakın diplomatik temaslarda bulunmuştur. Ayrıca Bizans imparatoru III. Leon'dan Emevî güçlerine karşı yardım istediği bir mektup göndermiştir. Yanıt olarak İmparator, Leon'un Abhazya Krallığı üzerindeki eristaviliği doğrulamış, Leon'dan Arçil'i amiri ve hükümdarı olarak kabul etmesini istemiş ve Müslümanlara karşı birleşik güçlerle savaşılmasını önermiştir. Ayrıca III. Leon'a arkhon unvanını vermiştir. Bu unvan, Bizanslıların Leon'un Lazika, Ciketi ve Sanigia toprakları üzerindeki yönetimini kabul ettiğini göstermektedir. Arçil ve I. Leon arasındaki bağlar, Leon'un Arçil'in yeğeni Guranduht ile evlenmesiyle güçlenmiştir.

İberya Prensliği, Gürcü merkezi bölgesi Kartli'de kurulmuş Erken Orta Çağ aristokratik rejimidir. 6. ve 7. yüzyıllar arasındaki politik otoritenin ardışık prensler tarafından sağlandığı fetret döneminde ortaya çıkmıştır. Prenslik 580'li yıllarda yerel soylu Hosroviani Hanedanı'na karşı Gürcü monarşisini feshetmeyi amaçlayan Sasani baskısından kısa bir süre sonra 588 yılında kurulmuş ve 888 yılında İberya Krallığı'nın Bagrationi Hanedanı tarafından yeniden restore edilmesine kadar var olmuştur. Sınırları bu dönem boyunca yönetici İberya prenslerinin Persler, Bizanslılar, Hazarlar, Araplar ve komşu Kafkasyalı yöneticilerle karşı karşıya gelmeleri nedeniyle değişken olmuştur.

Tiflis Emirliği 736'dan 1080'e kadar, bugünkü Gürcistan'ın doğu bölgelerini Tiflis şehrinden yöneten emirlik. Araplar tarafından Gürcistan topraklarının istila edilmeleri sırasında kurulan emirlik, 1122'de Kral IV. Davit tarafından, Gürcüler tarafından yeniden ele geçirilene kadar Kafkasya'daki Müslüman yönetiminin önemli bir karakoluydu. O zamandan beri, şehir bugüne kadar Gürcistan'ın başkenti oldu.

İberlerin Krallığı ya da Tao-Klarceti Krallığı İberya Prensliği'nin ardılı olarak güneyde Gürcü Kapı’dan kuzeyde Küçük Kafkas Dağları’na kadar uzanan modern Türkiye’nin kuzey doğusu ve modern Gürcistan’ın güney batı bölgelerini kapsayan tarihi Tao-Klarceti ya da Zemo Kartli bölgesinde 888 yılında Bagrationi hanedanlığı hükümdarlığında ortaya çıkmış Orta Çağ avrasya monarşisidir.

Hereti Krallığı, Kafkasya'da İberya-Albanya sınırında ortaya çıkmış bir Orta Çağ monarşisiydi. Günümüzde kabaca Gürcistan'ın Kaheti bölgesinin güneydoğu köşesi ve Azerbaycan'ın kuzeybatı bölgelerinin bir bölümüne tekabül eder.

Kaheti-Hereti Krallığı ya da sadece Birinci Kaheti Krallığı merkezi Kaheti bölgesi ve başkenti Telavi olan Doğu Gürcistan'daki erken Orta Çağ monarşisidir. Kaheti Prensliği'nin güçlü yöneticisi Büyük III. Kvirike'nin liderliğinde 1014 yılında ortaya çıkmıştır. III. Kvirike sonunda Hereti kralını yenilgiye uğratarak kendisini birleşik Kaheti ve Hereti'nin kralı ilan etti. Krallık bu tarihten itibaren 1104 yılına kadar birleşik Gürcistan Krallığı'ndan ayrı bağımsız bir devletti. Krallığın toprakları batıda Ksani Nehri'nden doğuda Alicançay Nehri'ne ve kuzeyde Didoeti'den güneyde Kura Nehri'ne kadar uzanan bölgeyi kapsamaktaydı.

Prens Miriani ya da Miri 736-741 yıllarında hüküm sürmüş Hosroviani kraliyet hanedanından bir Gürcü prensi. Kaheti Prensi III. Stepanoz'un oğlu ve Kaheti Prensi Arçil'in kardeşiydi. Tarihçi Cuanşeri ondan "Kral" olarak bahsediyor ve Mirani'nin yaşlılığında Egrisi, Svaneti, Argveti ve Guria'yı yönettiğini kaydediyor. Arap istilasına karşı savaştı. Küçük kardeşi Arçil ile birlikte Anakopya Kalesi savunmasına önderlik etti. Arap güçlerine karşı verdiği mücadelede ağır yaralandı, tahtını kardeşine bırakarak öldü ve Mtsheta'ya defnedildi.

I. Aşot, Büyük Aşot İberya'nın yönetici prensi, bu göreve gelen ilk Bağratlı Hanedanı üyesi (813). Tao-Klarceti'deki topraklarından 826 yılındaki suikastına dek Bagratlı Hanedanı'na ait hükümranlık alanını büyütmek için savaştı ve Arap saldırılarına karşı Doğu Roma'nın korumasına girdi. Aşot ayrıca Bizans'tan Kurapalati unvanını aldığından I. Aşot Kurapalati olarak da bilinir. Hristiyan kültüründe bir koruyucu ve kilise dostu olmasının sonucu olarak Gürcü Ortodoks Kilisesi tarafından azizleştirilmiştir.

Arçil – İberya prensi, Cuanşeri'nin kroniklerinde kendisinden kral olarak bahsedilir. Aynı kroniklerin aktardığına göre Lazika'yı yönetti ve Abhazya prensi I. Leon ona bağlıydı. Arçil 8. yüzyılın 30'lu yıllarında kardeşi Mirian ile birlikte Sağır Mervan'a karşı Anakopya Muharebesi'nde yer aldı. Ona ülkenin yarısını eristavlara miras ve yurtluk olarak verdiği bir reform atfedilir. Kaheti-Hereti'de birçok kale, kilise ve manastır inşa etti. Arçil İsa'nın dinini reddetmedi ve Araplardan övgü ve saygı görmedi bu yüzden Halifelik onu işkence ile öldürdü. Ona uygulanan işkencelerin haberi 8. yüzyılda kaydedildi ve 9. yüzyılda Leonti Mroveli tarafından üzerinde çalışıldı ve yayıldı.

Kays Aylân, genellikle sadece Kays olarak anılan, Mudar grubundan ayrılan bir Arap kabile konfederasyonudur. Kabile, İslam öncesi dönemde bir birim olarak işlev görmüş görünmemektedir. Bununla birlikte, Emevi döneminin başlarında (661-750), onu oluşturan aşiretler halifeliğin ana kabile-siyasi hiziplerinden birinde konsolide oldular.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.