İçeriğe atla

Merkez Tibet Yönetimi

Tenzin Gyatso 14. Dalai Lama 1949'da yeni kurulan Çin Halk Cumhuriyeti hükûmeti Tibet'i işgal etmeye başlayınca genç yaşına rağmen ulusal kabine başkanlığı görevini de üstlenmek durumunda kalan Kutsal Dalai Lama dokuz yıl boyunca Çinli işgalcilere karşı barışçıl, şiddet karşıtı bir politika izlemiş, fakat Çin hükûmeti giderek artan bir şiddetle kendilerine direnen savunmasız onbinlerce Tibet'liyi katletmiştir. Çinlilerin kutsal şehir Lhasa'yı kuşatmaya almaya başlamasıyla, Hindistan başbakanı Nehru'nun daveti üzerine Kutsal Dalai Lama barışçıl mücadeleyi sürdürmek üzere Himalayaları aşarak 31 Mart 1959'da Hindistan'a geçiş yapmıştır.. Orada "Sürgündeki Tibet Hükümeti" adıyla Tibet'i idare eden yönetim birimini kurdu ve kendisine eşlik eden binlerce Tibetli mülteci ile birlikte Tibet kültürünü ve eğitimini korumaya çalıştı.2011 yılında Tibet'in ruhani lideri Dalay Lama, Tibet hareketinin liderliğini yeni kuşaklara devretmek istediğini açıklaması ile birlikte, dünyanın çeşitli yerlerinde bulunan binlerce Tibetlinin oylarının çoğunluğu alan Lobsang Sangay sürgündeki Tibet hükûmetinin yeni başbakanı seçildi, Lobsang Sangay Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Harvard Üniversitesinde öğretim görevlisidir ve aslında Tibet'te hiç bulunmamıştır.

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Tibette Yedi Yıl</i>

Tibet'te Yedi Yıl gerçek bir hikâyeden yola çıkılarak hazırlanmış, 1997 yılı yapımı ABD filmidir. Film, bir dağcının Tibet’te yedi yıl süren macerası boyunca yaşadıklarını ve geçirdiği değişimi konu ediniyor.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Budizmi</span> Budizmin Vajrayana kolundan Budist inanış

Tibet Budizmi. Tibet, Moğolistan ve Bhutan başlıca olmak üzere Nepal, Hindistan, Çin, Rusya ve bazı Orta Asya Türklerinde takip edilen Budizm koludur. Kimi yerlerde Lamacılık olarak da adlandırılmaktadır. Tibetçe Lama den doğan bu kelime, aynı zamanda bir unvan olarak da kullanılmaktadır. Budizmin Vajrayana koluna aittir.

Dalay Lama veya Dalai Lama, Tibet'in ruhani dini lideri. 14. ve şu anki Dalay Lama Tenzin Gyatso'dur ve Hindistan'da mülteci olarak yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet</span> Asyada bir yayla bölgesi

Tibet Orta Asya'da Tibet halkının anavatanı olan bölge. Ortalama 4.900 metrelik yükseltisiyle "Dünyanın Çatısı" diye tanınır. Kuzeyinde Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve Qinghai, doğusunda Sichuan, güneyinde Hindistan, Nepal ve Bhutan vardır. Başkenti Lhasa'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet Özerk Bölgesi</span> Çinde özerk bir bölge

Tibet Özerk Bölgesi ya da Çince ismiyle Xizang Özerk Bölgesi, kısaca Tibet veya Xizang, Güneybatı Çin'de, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC)'ne bağlı eyalet düzeyinde bir özerk bölgedir. Toprakları, geleneksel Tibet bölgesine ait Ü-Tsang ile Kham bölgeleriyle örtüşür.

<span class="mw-page-title-main">Lhasa</span>

Lhasa, Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'nin başkenti ve en büyük şehridir. Lhasa kutsal bir şehir olup eskiden Tibetli Budistlerin ruhsal başkanı ve Tibet hükümdarı olan Dalay Lama bu şehirde otururdu. Lhasa "yasak kent" diye tanınır çünkü burası tarihte çok uzun bir süre yabancılara kapalı tutulmuş, 1904 yılına kadar Tibetlilerden başka kimse bu kente girememiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tenzin Gyatso</span>

Tenzin Gyatso, 1950'den beri görevde bulunan 14. Dalay Lama'dır.

<span class="mw-page-title-main">Tibet takvimi</span> ay-güneş takvimi

Tibet takvimi bir yılın 12 ya da 13 aydan oluştuğu ve her ayın yeniayla başladığı bir ay-güneş takvimidir. Her üç yılda bir eklenen onüçüncü ayla birlikte bir Tibet yılının güneş yılına denk düşmesi sağlanmaktadır. Ayların belirli adları yoktur. Tibet yeni yıl kutlamasına Losar adı verilir.

Tibet ekonomisi büyük ölçüde tarıma dayanmaktadır. Kısıtlı ekilebilir alandan ötürü hayvancılık yaygın olarak görülmektedir. Yetiştirilen hayvanlar; koyun, sığır, keçi, deve, yak, eşek ve attır. Tarımı yapılan temel ürünler ise arpa, buğday, karabuğday, çavdar, patates, yulaf, kanola, pamuk, meyve ve sebzelerdir. Ekonomi, tarım ve endüstrinin son yıllardaki koşut büyümesiyle çoklu bir yapıya kavuşmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Tibet müziği</span>

Tibet müziği, Himalaya bölgesinin kültürel kalıtını yansıtan ve Tibet'te yerleşik olmasına karşın Tibetlilerin yaşadığı Hindistan, Bhutan ve Nepal'de de varlığını sürdüren bir müzik türüdür. Varlığı bilinen en eski Tibet müziği, Tibet Budizmi'nin kökleşmiş etkisini yansıtan dini müziktir.

<span class="mw-page-title-main">Norbulingka</span>

Norbulingka, Çin'in Tibet Özerk Bölgesi'nin başkenti Lhasa'da bulunan bir saraydır. 1780'lerden 1959'da sonra 14. Dalai Lama'nın sürgün edilmesine kadar Dalai Lamalar'ın geleneksel yazlık ikâmetgâhı olarak hizmet vermiştir. Norbulingka, Tibet saray mimarisinin benzersiz bir temsilidir.

<span class="mw-page-title-main">Yeshi Donden</span> Tibetli hekim

Yeshi Dhonden, Hint-Tibetli hekim, keşiş ve insani yardım gönüllüsü.

<span class="mw-page-title-main">Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakı</span>

Çin Halk Cumhuriyeti'nin Tibet'i ilhakı, Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) devletinin Tibet bölgesi üzerindeki kontrolü kazandığı süreçtir. Bu süreç, Çin Hükûmeti tarafından "Tibet'in barışçıl kurtuluşu", Sürgündeki Tibet Hükümeti tarafından ise "Tibet'in Çin tarafından istilası" olarak anılır. Tibet Hükûmeti'nin uluslararası tanınma kazanma girişimleri, kendi ordusunu modernleştirme çabaları, ÇHC Hükûmeti ile müzakerelerde bulunması ve Ekim 1950'de Batı Kham'a bağlı Qamdo bölgesinde bir askeri çatışmaya katılmasından sonra Tibet Hükûmeti, Ekim 1951'de Çin baskısı altında On Yedi Noktalı Anlaşma'yı en sonunda kabul etti. Tibet'in Çin'e dahil edilme süreci, bazı Batılı gözlemciler tarafından bir ilhak olarak görülür. Çin otoritesine yeni girmiş Tibet'te Tibet Hükûmeti ve Tibet'in toplumsal yapıları başlangıçta muhafaza edildi, ancak 1959 Tibet isyanının sonucu olarak 14. Dalay Lama Tenzin Gyatso sürgüne kaçtı ve Tibet'in hükûmeti ve toplumsal yapıları çözüldü.

Tendol Gyalzur, Tibetli-İsviçreli, Tibet'te ilk özel yetimhaneyi kurmasıyla tanınan hümanist.

<span class="mw-page-title-main">Naşiler</span>

Naşiler, Yünnan Eyaleti'nin kuzeybatısındaki Himalaya dağ eteklerinde ve Siçuan Eyaleti'nin güneybatısında yaşayan bir etnik grup.

<span class="mw-page-title-main">Tenzin Delek Rinpoche</span>

Lithang Tulku Tenzin Delek Rinpoche veya Tenzing Deleg Garze, Sichuan'dan bir Tibet Budist lideriydi. Ayrıca Doğu Tibet'teki Tibet göçebeleri için sosyal, tıbbi, eğitimsel ve dini kurumlar geliştirmek için çalıştığı, ayrım gözetmeyen ağaç kesme ve madencilik projeleri karşısında çevrenin korunmasının savunucusu ve Tibetliler ile Çinliler arasında arabuluculuk yaptığı bilinmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Thubten Gyatso</span>

Ngawang Lobsang Thupten Gyatso Jigdral Chokley Namgyal, kısaltılmış olarak Thubten Gyatso Tibet'in dini önderi 13. Dalay Lama'dır. Qing Hanedanlığının çöküşü sırasında çalkantılı bir dönemde Dalay Lama oldu. Onüçüncü büyük olarak anıldı ve Tibet'in ulusal bağımsızlığını ilan etmesi, reform ve modernleşme girişimleriyle tanınır.

<span class="mw-page-title-main">Çin-Hindistan ilişkileri</span>

Çin-Hindistan ilişkileri, Çin Halk Cumhuriyeti ile Hindistan Cumhuriyeti devletleri arasında sürdürülen ikili ilişkilerdir. Binlerce sene öncesine dayanan bu ilişkiler, tarih boyunca barışçıl bir şekilde sürdürülmüştür, ancak modern çağda, özellikle de Çin Komünist Partisi'nin Çin'de iktidara gelmesinden beri, bu ilişki kimi zaman aksiliklere uğramıştır. İki ülke birbiriyle ekonomik işbirliği girişimlerinde bulunmaya çalışırken, sınır anlaşmazlıkları ile iki ülkede var olan ekonomik milliyetçilik eğilimleri, bu iki ülke arasında gerilim üretmiş unsurlar teşkil etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Prenses Wencheng</span>

Prenses Wencheng 641'de Tibet İmparatorluğu'nun Kralı Songtsen Gampo ile evlenen Tang Hanedanlığı'nın kraliyet klanının küçük bir kolunun üyesiydi. Ayrıca Tibet'te Gyasa veya "Çinli eş" adıyla da bilinir. Bazı Tibet tarihçileri hem Prenses Wencheng'i hem de Songtsen Gampo'nun diğer karısı Bhrikuti'yi bodhisattva Tara'nın fiziksel tezahürleri olarak görüyorlar.

Tibet Bagımsızlık Hareketi, Tibet'in Çin'den bağımsızlığını savunan siyasi, kültürel ve sosyal bir harekettir. Tibet, uzun yıllar boyunca Çin'in egemenliği altında kalmıştır. 1950'lerde Çin Halk Kurtuluş Ordusu'nun Tibet'e girmesiyle Tibet, Çin'in kontrolü altına girmiştir. Bu işgal Tibetliler arasında ve uluslararası toplumda yoğun tartışmalara neden olmuştur.