İçeriğe atla

Mercimek Otu

Mercimek Otu
Biyolojik sınıflandırma Bu sınıflandırmayı düzenle
Âlem:Plantae
Şube:Tracheophyta
Sınıf:Magnoliopsida
Takım:Lamiales
Familya:Lamiaceae
Cins:Satureja
Tür: S. hortensis
İkili adlandırma
Satureja hortensis

Mercimek Otu (Diğer adıyla Satureja hortensis) Carl Linnaeus tarafından tanımlanmış ve Türkiye'de halk arasında Bulgaristan Türkleri nde Bulgaristan'dan göç edenlerce,Trakya'daki Türklerce "Çubritsa, çıbrıka, çibriska, çubriza", Çerkesler tarafından “hovben, kovben” olarak adlandırılan, Anadolu'da bulunan Türklerce geyikotu, baklakekiği, balkan kekiği, yaz geyik otu, yaz yalancı kekiği, yaz kekiği (İngilizcesi: summer savory) ya da zater gibi pek çok adla da bilinmektedir. Ballıbabagiller familyasından geyik otu/yalancı kekik (Satureja) cinslerinin özellikle Bulgarlar ve Türkler başta olmak üzere çeşitli halklar tarafından en bilinenleri arasındadır. Tek yıllıktır, ancak kullanım ve lezzet bakımından çok yıllık kış yalancı kekiği (Kış geyik otu) na benzer. Biraz daha acı bir tada sahip olan kış geyikotundan daha sık kullanılır.

Yayılışı ve Özellikleri

Bu bitkinin kuzey yarımkürede pek çok yere yayılmıştır. Temmuz-eylül ayları arasında açan leylak tübüler çiçekleri vardır. 30 ila 60 santimetre (1 ila 2 ft) kadar büyür ve çok ince, bronz-yeşil yaprakları vardır.Mercimek otu, zengin, hafif bir toprakta yetişen tohumdan yetiştirilir. Tohumların çimlenmesi çok yavaştır.

Erken ilkbahar döneminde fidanları dikilir, genellikle Haziran ayında taze kullanım için kesilir veya çiçeklenme döneminde çiçek açtığında bitki, kökleri ile beraber kışlık kullanım için toplanıp kurutulur. Öğütülerek tüketime hazır hale getirilir.

Kullanım Alanları

Bitkinin aromatik yaprakları kullanılmakla başlıca kullanım alanı aşçılık ve yemek sektörüdür. Mercimek otu, başka yerlerde Ada çayı ile aynı şekilde kullanıldığı Atlantik Kanadası'nda geleneksel popüler bir bitkidir. Fransızca: cretonnade( kretonade ) olarak bilinen öğütülmüş domuz eti ve diğer temel malzemelerle karıştırılan birçok hindi, kaz ve ördek gibi yenebilir kümes hayvanı için kullanılan kalın bir et sosunda ana tatlandırıcı olarak kullanılır. Ayrıca fricot gibi yahnilerde ve etli böreklerde kullanılır. Genellikle yıl boyunca yerel bakkallarda kurutulmuş halde bulunur ve bazen tariflerde (Fransızca: cretonnade) büyük cömert yığınlar halinde eklenir ve bazen daha incelikli bir şekilde (ballıbaklagillerin doğal lezzet verme yakınlığa sahip olduğu fasulyelerde olduğu gibi) değişen oranlarda kullanılır .

Mercimek otu (Yaz kekiği,çibrika), herbes de Provence'ın (Provence baharat çeşnisi'nin) karakteristik bir bileşenidir. Ayrıca ızgara etler ve barbeküler için baharat olarak ve ayrıca güveç ve soslarda yaygın olarak kullanılır.

Daha tatlı, daha narin aroması nedeniyle sosislerde kullanım için mercimek otu kış kekiğine tercih edilir. Bulgar mutfağında Gradinska chubritsa (Градинска чубрица) (Bahçe kekiği -Bahçe Çubritsası) diye bilinip önemli bir rol oynar ve çeşitli yemeklere güçlü bir lezzet sağlar. Özellikle Bulgar sucuğu denen Lukanka 'nın (Bulgarca: луканка) yapımı esnasında Türklerdeki sucuk baharatına ek olarak ilave edilip kendine özgü kimyona benzer bir lezzet sağlar. Bulgar sofrasında tuz ve karabiber yerine üç çeşni bulunur: tuz, kırmızı tatlı biber ve mercimek otu. Bunlar karıştırıldığında buna sharena sol (Bulgarca: шарена сол) denen bir aromatik tuz karışımı ortaya çıkar.

Cimbru olarak bilinen yaz kekiği, Romanya mutfağında, özellikle sarmale (lahana dolması veya yaprak sarma) ve mititei'de (ızgara kıymalı börekte) kullanılır.

Bitkinin adı Almanca: Bohnenkraut, Felemenkçe: bonenkruid Fransızca: sarriette İtalyanca: santoreggia Portekizce: segurelha, İspanyolca: ajedrea,Yunanca,Yunanca: θρούμπι (throúbi) Lehçe: cząber, Bulgarca: чубрица (chubritsa), Rumence: cimbru, Macarca: borsikafű, Sırpça: чубар (čubar), Ukraynaca: чабер (chaber) ve Özbekçe: жамбил (jambil) Özbekçe diye çeşitli adlarla çeşitli milletlerce bilinir.

Türk mutfağında ise Bulgaristan'dan göç eden göçmenlerin yaptığı sucuklarda, çorbalarda kullanılır. Yine İnegöl köfte 'de köftenin aromasını sağlamak için kullanılan bileşenler arasındadır. Türk mutfağında Büryan yemeğinde kimi yerlerde kullanılabilmektedir.

Bunun yanında yağı ve yaprakları geleneksel tıpta kekik yağı gibi iştahı açıcı, mideyi çalıştırıcı, hazımsızlığı giderici, gaz ve idrar söktürücü,antiseptik özelliklerinden dolayı soğuk algınlığı ile mücadele de kullanılabilmektedir.

Ayrıca bakınız

  • Kış kekiği (Kış Geyikotu)

Kaynaklar

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Rezene</span>

Rezene, maydanozgiller (Apiaceae) familyasından; iki metreye kadar boylanan, iki yıllık, kokulu, otsu bitki türüdür. Anavatanı, Akdeniz havzası ve Yakın Doğu'dur.

<span class="mw-page-title-main">Limon</span> turunçgillerden bir meyve

Limon, yıl boyunca büyümeyi sürdüren, küçük bir ağaç türü ve bu ağacın meyvesidir. Halk dilinde suluzırtlak, cıcık ve zıvrak da denilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kişniş</span> yaprak ve tohumları yenilen, hudayınabit (doğada yetişen) ve maydanoza benzer ot

Kişniş, kinzi ya da aşotu, maydanozgiller (Apiaceae) familyasından, yaprakları maydanozu andıran, 20-60 santimetre yüksekliğinde, tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir. Bu bitkinin baharat olarak kullanılan kurutulmuş meyvesi veya tohumuna da kişniş adı verilir. Kişniş sözcüğü Türkçeye Farsçadan geçmiştir. Anavatanı Akdeniz ülkeleridir. Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika'da yetişir.

<span class="mw-page-title-main">Kereviz</span>

Kereviz, Apiaceae (Maydanozgiller) familyası içinde, Batı ve Kuzey Avrupa sahil bölgelerinin çukur ve sazlık kesimlerinin yerli bitkisi olarak kabul edilen, kökleri ve yaprakları sebze olarak kullanılabilen, yenilebilir, keskin bir kokuya sahip, iki senelik bir bitkidir. Boyu bir metreye kadar ulaşabilmektedir. Çiçekleri 2–3 mm çapındadır ve krem rengine yakın bir beyaz renktedir.

<span class="mw-page-title-main">Türk mutfağı</span> Türk gastronomi geleneğine dahil bütün yiyecek ve içecekler

Türk mutfağı, Türkiye'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile Osmanlı kültürünün mirasçısı olan Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı hem Balkan ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

<span class="mw-page-title-main">Yalancı dolma</span>

Yalancı dolma Türk mutfağında et kullanmadan yapılan dolmalara verilen ad. Yalancı ve dolma sözcükleri Türkçeden Türkiye'nin birçok komşu ülkelerine de girmiştir. Örneğin, Suriye'de yaprak dolmasına Yalancı adı verilir. Yunancada yaprak dolmasının adı Dolmades'dir. Birçok sebze yalancı dolma için kullanılabilir. Biber, lahana, asma yaprağı, domates ve patlıcan bunların arasında en yaygın olanlarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Biberiye</span>

Genellikle biberiye olarak bilinen Salvia rosmarinus; kokulu; yaprak dökmeyen; iğne yapraklı; beyaz, pembe, mor veya mavi çiçekli; Akdeniz bölgesine özgü bir çalıdır. 2017 yılına kadar Rosmarinus officinalis adıyla biliniyordu. Günümüzde bu ad sinonim olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Asma yaprağı</span>

Asma yaprağı çeşitli asma bitkilerinin yemeklerde kullanılmak üzere salamura edilmiş yapraklarına verilen addır. Genellikle bu amaçla kullanılan yapraklar üzüm bitkisinin yapraklarıdır. En yaygın kullanım alanı dolma yemeğidir. Türk, Yunan, Bulgar, Arap, Rumen ve Vietnam mutfağında kullanılır. Vietnam'da asma yaprağı, geleneksel bir etli yemek olan tit bo kuon la lop için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan Ulusal Mutfağı</span> Azerbaycanın ulusal mutfağı

Azerbaycan mutfağı Azerbaycan'ın ulusal mutfağıdır. Avrupa ve Orta Doğu mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Azerbaycan mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir.

<span class="mw-page-title-main">Ravent</span>

Ravent, kuzukulağıgiller (Polygonaceae) familyasından, Rheum cinsinden, yaprak sapı etli, yaprak ayası süslü çok yıllık otsu bitki. Türkçede Rheum ribes için kullanılan «ışgın» adı bazen ravent için de kullanılmaktadır. Ravendin yaprak sapı pişirilerek yenirken, ışgının çiçek sapı çiğ olarak yenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Yunan mutfağı</span>

Yunan mutfağı, Yunanistan'ın ulusal mutfağıdır. Yüzlerce yıllık Yunan kültürünün mirasçısı mutfaktır. Balkan ve Akdeniz mutfaklarının bir parçasıdır. Girit mutfağını da kapsar. Zeytinyağlı yiyecekler ağırlıklıdır. Batı Anadolu Türk mutfağıyla çok büyük benzerlikler taşır.

<span class="mw-page-title-main">Başkurt mutfağı</span>

Başkurt mutfağı, geçmişte Ural Dağlarında geniş bir bölgede yaşayan yarı göçebe bir kabile olan Başkurt halkının geleneksel yemek tarzıdır. Başkurtların bu hayat tarzı kendine has kültür, gelenek ve mutfağının oluşumunu etkilemiştir. Kışları köylerde geçirmeleri, yazları yaylalarda yaşamaları yemek çeşitliliğine önemli katkıda bulunmuştur.

Arnavutluk tarih boyunca birçok devletin yönetimi altına girmiş, bu süreçte yalnızca siyasi veya askeri olarak değil, aynı zamanda kültürel açıdan da etkilenmiştir. Bu sebepten dolayı Arnavut mutfağı başta Türk, İtalyan ve Yunan mutfakları olmak üzere genel itibarıyla Akdeniz mutfağından izler taşımaktadır. Bugün Arnavut halkı tarafından sıkça tüketilen ve yapılan baklava, aşure, kadayıf gibi tatlılar; dolma, yaprak sarma, tarator gibi aperitifler ve ayran, siyah çay, Türk kahvesi gibi içecekler Osmanlı zamanından başlayarak Türk mutfağından Arnavut kültürüne geçen yiyecek ve içeceklerden bazılarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Adobada</span> Et ile yapılan Meksika mutfağındaki bir yemek

Adobada, adovada adı da kullanılır, Meksika mutfağında tacolara benzer şekilde yaygın olan birçok yemek için bir hazırlıktır. Adobada, genellikle sirke ve kekik ile kırmızı acı sosuyla marine edilmiş domuz etidir, ancak farklı et türlerini ve al pastor'a daha yakın marine edilmiş sosları ifade edebilir. Genellikle küçük, esnek mısır tortillasında sotelenmiş sebzeler ve peynirle birlikte servis edilir.

<span class="mw-page-title-main">Zahter</span> Levanten otu veya ot karışımı

Zahter (Türkçe:Zahter Za'atar görünüş itibarıyla kekik bitkisine benzetilir ve "kara kekik" olarak anılmaktadır. Yabani bir ot çeşidi olan zahter orta ve güney Anadolu bölgelerinde yetişmektedir. Yemeklerde baharat olarak kullanılmasıyla bilinse de aslında çay olarak tüketildiğinde insan sağlığına katkısı oldukça büyüktür. Aynı zamanda bazı kültürlerde tuz, susam ve mercanköşk gibi ürünlerle birleştirilen bu bitki kahvaltılık sos halinde de tüketilir.

<span class="mw-page-title-main">Macar mutfağı</span> Macaristanın mutfak gelenekleri

Macar mutfağı, Macaristan ulusunun ve onun birincil etnik grubu olan Macarların mutfağının karakteristik özelliklerini ortaya koyar. Geleneksel Macar yemekleri öncelikle et, mevsim sebzeleri, meyveler, ekmek, süt ürünleri ve peynirlere dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Senegal mutfağı</span>

Senegal mutfağı, Kuzey Afrika, Fransız ve Portekiz mutfağından etkilenen ve ülkenin en büyüğü Wolof olan birçok etnik gruptan türeyen bir Batı Afrika mutfağıdır. Bölgeye ilk kez 11. yüzyılda nüfuz eden İslam, mutfakta da rol oynuyor. Senegal, 1960'a kadar Fransa'nın bir kolonisiydi. Kolonizasyonundan bu yana, göçmenler Senegal mutfağını diğer birçok bölgeye getirdiler.

<span class="mw-page-title-main">Kuru dolma</span>

Kuru dolma, kurutulmuş sebzelerin içerisine bulgur ya da pirinç başta olmak üzere yöresine göre değişen diğer iç malzemeleri konarak yapılan bir yemektir. Zeytinyağlı kuru dolma ya da kıymalı kuru dolma şeklinde farklı çeşitleri vardır.

<i>Satureja</i>

Satureja diğer Türkçe bilinen adı ile Geyik otu diğer adıyla Yalancı kekik, Lamiaceae (Ballıbabagiller) familyasına bağlı bir bitki cinsidir. Biberiye ve kekik ile akraba bir türdür. Kuzey Afrika, güney ve güneydoğu Avrupa, Orta Doğu ve Orta Asya'ya özgüdür. Birkaç Yeni Dünya'daki tür daha önce “Satureja” ailesine dahil edilmişti, ancak hepsi başka cinslere taşınmıştır. Bazı türler, yalancı kekik, kekik, geyik otu olarak adlandırılan mutfak bitkileri olarak yetiştirilmektedir ve birkaç yerde vahşi doğada yerleşik hale gelmiştir. Türkiye'de sıklıkla kokusu ve yapraklarının andırması aynı şekilde kullanımı nedeniyle akrabası Thymus yani kekik cinsleri ile özellikle Thymus vulgaris ile karıştırılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Lukanka</span> Bulgar sucuğu

Lukanka bir tür Bulgar sucuğudur, baharatlıdır. Türk sucuğundan en önemli farklılıklarından biri Mercimek Otu denen bir geyik otu türünün de sucuktaki baharat karışımının içinde kullanılmasıdır. Bulgaristan dışında Bulgaristan'dan göç eden Türklerce ve Trakya'daki Türklerce de yapılmaktadır. Türkiye'de aynı zamanda göçmen sucuğu diye de bilinir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.