Menua
| Menua | |
|---|---|
| Urartu kralı | |
| Hüküm süresi | yak. MÖ 810-786 |
| Önce gelen | İşpuini |
| Sonra gelen | I. Argişti |
| Veliaht(lar) | I. Argişti |
| Babası | İşpuini |
Menua (Urartuca: Me-i-nu-a), Doğu Anadolu'daki Urartuların bilinen beşinci kralıdır.[1] Yaklaşık olarak MÖ 810-786 yılları arasında hüküm sürmüştür. Yaptığı fetihlerden çok inşa ettirdiği yapılar ve kentlerle ülkenin gelişmesini sağlamış, ülkenin refah seviyesini yükseltmiştir.
İkili krallık dönemi
Menua, babası İşpuini'nin son yıllarında yine babası tarafından tahta ortak edilmiştir.[2] Komşu ülkelere karşı birçok sefer yapan Menua krallığı büyütmüş ve birçok yazıt yazdırmıştır.[3]
Diauehi Krallığı'nın başkenti Şaşilu'yi ele geçirerek ülkeyi haraca bağlayan ve merkezî idareyi güçlendiren kral ayrıca Iğdır Ovası içine inşa ettirdiği Menuahinili de aralarında olmak üzere birçok kale-kent de inşa ettirmiştir.[4]
Tek krallık dönemi
Babasının ölümü sonrasında ülkeyi tek başına yönetmeye başlayan Menua ülkede yasal reformlar gerçekleştirmiş ve teokratik bir devlet yapısı oluşturmuştur.[5] Kendisini tanrı Haldi'nin yeryüzündeki temsilcisi olarak tanımlamış ve ülke genelinde tapılan tanrıların isimlerini ve görevlerini değiştirmiştir. Kendi oluşturduğu yapıda seksen tanrı belirleyen Menua Haldi'yi savaş ve devlet tanrısı, Şivini'yi güneş tanrısı, Teişepa'yı fırtına ve gök tanrısı olarak tanımlamıştır.[6] Urartucayı resmî dil ilan etmiş, yazı sistemi olarak çivi yazısı ve hiyeroglif yazısının kullanımına ise karışmamıştır.
Daha önce inşa ettirdiği kale-kentlere yenilerini eklemiş, var olan savunma sistemlerini güçlendirmiş, yeni saray ve tapınaklar inşa ettirmiş, Thospitis kıyısına iskeleler yaptırmış, yollar döşetmiş ve tüneller açtırmıştır.[7] Fakat en önemli icraatı ülke boyunca uzanan bir su sistemi yaptırmasıdır. Başkent Tuşpa ve birçok kente su taşıyan su kanalları inşa ettiren Menua ayrıca barajlar, bentler, göletler ve sarnıçlar da inşa ettirmiştir.[5]
Menua tarafından açtırılan Başet Dağı'ndan çıkan kaynak suyunu ovalara taşıyan 51 kilometrelik Menua Kanalı günümüzde hala kullanılmaktadır.[8]
Kaynakça
- ^ "Meinua." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. 24 Ocak 2012
- ^ Chahin, Mack (2001). The Kingdom of Armenia (İngilizce). Routledge.
- ^ Bingöl, Akın (2003). "En Eski Çağlardan Urartu'nun Yıkılışına Kadar Kars ve Çevresi".
- ^ Özmenli, Mehmet (2009). "Kars Şüregel'de Yerleşen Topluluklar". atauni.edu.tr. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.[]
- ^ a b Tarhan, M. Taner (2011). "Başkent Tuşpa". Urartu: Doğu'da değişim (1. bas.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. s. 290. ISBN 978-975-08-1857-8.
- ^ "Dünyanın ilk hidrolik uygarlığını kurdum". NTV Tarih, 48. Ocak 2013. ss. 74-76.
- ^ Yılmaz, Mehmet Ali (2012). "Urartu Yerleşimlerindeki Kanalizasyon Sistemleri". atauni.edu.tr. Erişim tarihi: 24 Ocak 2013.[]
- ^ "Canal of Meinua." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. 24 Ocak 2012
