Mengen

Mengen
İlçe
Türkiye'de yeri
İlçe sınırları haritası
Ülke	Türkiye
İl	Bolu
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Kaymakam	Fatih Yıldız
• Belediye başkanı	Vural Turan (AK Parti)
Yüzölçümü
• Toplam	898 km²
Rakım	610 m
Nüfus  (2018)
• Toplam	14.355
• Kır	-
• Şehir	-
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu	14840
İl alan kodu	0374
İl plaka kodu	14
Resmî site http://www.mengen.gov.tr

Mengen, Türkiye'nin Bolu iline bağlı ilçe.

Mengen ormanlık bir bölgedir ve yüksek yaylaları bulunmaktadır. Başlıcaları; Soğucak, Akçakoca, Bürnük, Sırıklı, Çukur Yayla, Çorakkadirler Yaylası, Göl Yaylası, Aktepe, Ağalar, Küçükkuz, Civcivler, Mamatlar, Elemen ve Afşar Yaylalarıdır. Ödek, Kemal Savaş, Şirinyazı ve Hızarderesi Göletleri önemli mesire yerleridir. Mengen'in en büyük özelliği; çok ünlü aşçılar yetiştirmesidir. Her yıl geleneksel "Mengen Aşçılar ve Turizm Festivali" düzenlenmektedir. Bu festival Uluslararası olarak kutlanmaktadır. Anadolu Aşçılık Meslek Lisesi 1985 yılında eğitime başlamış ilk mezunlarını 1992 yılında vermiştir. Daha sonra Aşçılık Yüksek Okulu Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi bünyesinde açılmıştır. Aynı üniversitenin 4 yıllık Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü de bu ilçede bulunmaktadır. En eski koyu Gözecik köyüdür.

Mengen adının kökeni hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla birlikte mengeç (yün eğirmekte kullanılan mekik), mengel (ayak bileğine takılan süs bileziği) ya da mengü/bengü (ölümsüz, ebedi) kelimelerinden türetildiği düşünülmektedir. Bolu ve havalisi hakkında en erken kayıtlara MÖ 6.yüzyılda Herodotos'ta rastlanmaktadır. Bu dönemde yöre Bitinya diye adlandırılan bölgenin içine dahildir. Bölgeye sırasıyla Hititliler, Frigyalılar, Persler, İskender, Roma ve Bizans imparatorlukları hakim olduktan sonra 1071 Malazgirt zaferiyle bölgenin Türkleşme süreci başlamıştır. Anadolu'nun siyasi birliğini sağlama yolundaki ilk sistemli hareket Anadolu Selçuklu Sultanı II. Kılıçarslan döneminde başlamıştır. 1176 Miryakefalon zaferinden sonra Bizans'a karşı giriştiği düzenli fetih hareketi, oğlu Sultan Mesut döneminde de devam etmiştir. Sultan Mesut, Sakarya vadisine kadar yaptığı akınlarla hakimiyetini genişletmiştir. 1197 senesine II. Alexius'a karşı yaptığı muharebeler neticesinde Devrek'i sınırlarına katmıştır. Kenan Ziya Taş'a göre Gerede daha önce Anadolu Selçuklu sınırlarına katılmış olmalıdır, Bolu'nun ise Bizans'ın elinde olma ihtimali çok azdır, nitekim Bizans kaynaklarında 1197'den sonra ne Bolu'nun ne de Gerede'nin adına rastlanmamaktadır. Buna göre, Mengen'in coğrafi olarak Devrek ile Gerede arasında bulunduğu dikkate alınırsa Mengen'in fethinin Devrek'in fethinden önce gerçekleşmiş olması, kuvvetli bir ihtimaldir.

Beylikler döneminde ise bölgenin Candaroğlu egemenliği altında olduğu bilinmektedir. Aşıkpaşaoğlu tarihine göre Bolu, Mudurnu, Akyazı ve Konrapa Orhan Gazi döneminde Konur Alp tarafından fethedilmiştir. Gerede ise 1395 yılında Yıldırım Bayezid tarafından Kastamonu'ya yapılan sefer sırasında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Muhtemeldir ki Mengen de aynı zaman da Osmanlı'ya katılmıştır. Ankara Savaşı sırasında Timur'un saflarına geçen Candaroğlu beyi İsfendiyar, Timur'un savaşı kazanmasıyla birlikte eski hakimiyet alanına kavuşmuştur. Bolu sancağı da bu hakimiyet alanının içindedir. Çelebi Mehmet döneminde Candaroğlulları ele geçirdikleri toprakları tekrar kaybetmişlerdir. Fatih Sultan Mehmet döneminde Candaroğlullarına son verilmiş ve o dönemki beyleri olan İsmail Bey'e Yenişehir ve Yarhisar tımarlarını tevcih ederken, oğlu Hasan'a Bolu Sancağı verilmiştir. K.Z. Taş, 1519 yılının mufassal defteri olan TD 88 numaralı Tahrir Defteri'nde Mengen'in, nahiye olarak yazılması gerekirken, “Zeamet-i Mengen” diye yazıldığını ve bunda Mengen'in Candaroğlulları ailesi mensuplarının zeameti olarak tasarruf edilmesinin rolü olduğunu belirtmektedir.

XVI. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu, Rumeli ve Anadolu beylerbeyliği olmak üzere idari olarak ikiye ayrılmıştı. Bolu sancağı, Anadolu Beylerbeyliği'ne bağlı on yedi sancaktan biriydi. İcmal defterlerinde sancağın bir alt birimi olarak istisnasız nahiye tabiri kullanılmaktadır. Bu tarihlerde Bolu Sancağı'na bağlı on altı nahiye bulunmaktadır. Bunlardan biri de Mengen nahiyesi'dir. Mengen nahiyesi adli taksimatta Çağa kadılığına bağlı bir merkezdi. 1519 tarihli tahrire göre Mengen'e bağlı 27 köy 4 mezra; 1568 tarihli tahrire göre ise 22 köy, 3 mezra bulunuyordu. 1692 yılında Bolu, sancak statüsünden çıkarılarak voyvodalığa dönüştü. Bunun nedeni ise Bolu'da yetkililerin usulsüz ve fazla vergi toplamalarıydı. Voyvodalık, gelirlerin merkezi hazineye gönderilmesi için kurulmuştu. Miri has haline gelerek darphane tarafından idare edilen Bolu'da voyvodalık idaresi 1811 yılında Sultan II. Mahmud tarafından kaldırılana kadar devam etti. 1811 yılından itibaren Bolu'da mutasarrıflık devri başladı. Bu dönemde Mengen Bolu Sancağı'na bağlı on sekiz kazadan biridir.

1864 Vilayet Nizamnamesi'nde “nahiye için birkaç köyün toplanmasıyla meydana gelen yerleşim yerleri, kaza olmayıp, kazalara ilhak edilerek nahiye itibar olunacaktır” ifadesi geçmektedir. Ancak nahiye yönetimiyle ilgili bundan başka hiçbir malumat yer almamaktadır. Nahiye yönetimini, etraflı bir biçimde düzenleyen ve taşra idaresinin bir birimi haline getiren 1871 Vilayet Nizamnamesi'dir. 1870 tarihli Kastamonu'ya ait vilayet salnamesinde ise Bolu sancağına bağlı kaza sayısı, Gerede, Bartın, Ereğli ve Göynük'ten ibaret olmak üzere 4'e düştüğü ve 12 köyden oluşan Mengen'in de Gerede kazasına bağlı bir nahiye olduğu görülmektedir.^[2]

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Gerede'ye bağlı bir bucak (nahiye) olarak devam eden Mengen, TBMM'de, 11 Haziran 1947 tarihinde, kabul edilen 5071 sayılı kanunla ilçe (kaza) haline getirilmiştir.^[3] 1 Ocak 1948 tarihinde yürürlüğe giren kararla merkezi Türkbeşli olarak belirlenmiş ve Pazarköy ile Gökçesu bucakları Mengen'e bağlanmıştır.^[4]

İlçede yaklaşık 31 adet tescillenmiş mescit, çeşme ve kalıntılar bulunmaktadır. Bunlardan bazıları;^[5]

Mengen; 1 belde, 56 köy ve 4 mahalleden oluşmaktadır. 2023 yılı nüfus sayımına göre 14 bin 114 kişi ilçede yaşamaktadır.

İlçenin Bolu ile ulaşımı, asfalt karayolu ile Yeniçağa ve Gökçesu üzerinden sağlanmaktadır.

Mengen ile bazı önemli il ve ilçeler arasındaki uzaklıklar:

Günün her saatinde Zonguldak ve Bartın'dan kalkan otobüslerle ülkenin birçok yerine ulaşılabilmektedir. Ayrıca Bolu – Mengen arasında da düzenli minibüs seferleri vardır.

• Mengen Kaymakamlığı 13 Haziran 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Mengen Belediyesi