İçeriğe atla

Memeli sınıflandırması

Memeli türlerinin %70'inden fazlası Rodentia (mavi), Chiroptera (kırmızı) ve Soricomorpha (sarı) takımlarında yer alır.
  Rodentia
  Chiroptera
  Soricomorpha
  Primates
  Carnivora
  Artiodactyla
  Diprotodontia
  Lagomorpha
  Didelphimorphia
  Cetacea
  Dasyuromorphia
  Afrosoricida
  Erinaceomorpha
  Cingulata
  Peramelemorphia
  Scandentia
  Perissodactyla
  Macroscelidea
  Pilosa
  Monotremata
  Proboscidea

Mammalia (Memeliler), Chordata (Omurgalılar) şubesi içinde yer alan bir hayvan sınıfıdır. Carl Linnaeus'un ilk olarak bu sınıfı tanımlamasından beri memeli sınıflandırması çeşitli gözden geçirmeden geçmiştir. Evrensel olarak kabul edilen bir sınıflandırma sistemi yoktur; McKenna & Bell (1997) ile Wilson & Reader (2005) son zamanlarda yararlı özetle sunmuşlardır.[1] Linnaeus ve diğerlerinin öne sürdüğü fikirlerin çoğu artık günümüz taksonomistleri tarafından tamamen terkedilmiştir; bunların arasında yarasaların kuşlarla akraba oldukları ya da insanların diğer yaşayan varlıklardan farklı bir grup oluşturduğu fikirleri de bulunmaktadır.[2] Memeli takımları arasındaki ilişkileri tanımlayan birbirinden farklı fikirler çatışmaya devam etmekte ve bu konuda yeni çalışmalar sürmektedir. Son zamanların en önemli gelişmesi kladistik düşüncenin tüm taksonomik tanımlamaların monofiletik grupları tanımlamasını sağlamak olmuştur. Moleküler filojeninin sonuçları neticesinde bu alan son zamanlarda ilgi çekmiş ve değişikliğe uğramaya başlamıştır.

George Gaylord Simpson'ın 1945 yılından kalma memelilerin kökeninin bir sistematiğini ortaya koyan klasik eseri Principles of Classification and a Classification of Mammals (Sınıflandırma Prensipleri ve Memelilerin Bir Sınıflandırması) adlı taksonomik metin 20. yüzyılın sonuna kadar evrensel olarak okutuldu.

Simpson'ın 1945 yılın sınıflandırmasından beri paleontolojik kayıtlar yeniden değerlendirildi ve aradan geçen yıllarda sistematiğin teorik temelleri üzerine çok sayıda tartışma yapıldı ve kısmen kladistik kavramı sayesinde ilerleme kaydedildi. Saha çalışmaları Simpson'ın sınıflandırmasının miadını doldurmasına neden olduysa da memelilerin resmî sınıflandırmasına en yakın sınıflandırma olarak kalmaya devam etti. Memeli cinsleri ve türleri hakkında daha detaylı bilgi için eteneliler listesi ile ilkel memeliler ve keseliler listesine bakınız.

Etenelilerin moleküler sınıflandırması

21. yüzyılın başlarında moleküler sistemcilerin DNA analizi üzerine moleküler incelemeleri memeli familyaları arasında yeni ilişkileri ortaya çıkardı. Moleküler incelemeler üzerine şekillendirilen sınıflandırma sistemleri eteneli memeliler için Kretase Dönemi'nde ilk ortak atalardan ayrılmış üç ana grubu ortaya çıkarmıştır: Afrotheria, Xenarthra ve Boreotheria.[3]

Bu üç grup arasındaki ilişkiler tartışma konusudur ve farklı hipotezlerde her üçü de ayrı ayrı bazal olarak önerilmiştir.[3][4]

Onlarca milyon yıl süren göreceli tecritten sonra Afrika-Arabistan Avrasya ile çarpışması ve Panama Kıstağının oluşmasıyla Güney Amerika ile Kuzey Amerika bağlanması günümüzde görülen memeli dağılımını kolaylaştırdı. Yarasalar ve Murinae alt familyasında yer alan kemiriciler dışında hiçbir eteneli memeli ilk insanların 50.000 yıl kadar önce gelmelerine kadar Avustralasya'ya ulaşmamıştır.

Yine de bu moleküler sonuçların asıl olarak morfolojik verilere yansımaması sonucu hâlâ tartışmalıdır ve dolayısıyla birçok sistematikçi tarafından kabul görmemektedir. Yine fosil taksonların buna dâhil olmadığını ve çoğu durumda da dâhil olamayacağını belirtmek gerekir. Her ne kadar Mylodon cinsi tembel hayvanlar ve Neandertal insanı Homo neanderthalensis gibi tarih öncesi memelilerden DNA bulunabildiği durumlar olsa bile, fosiller genellikle yalnızca morfolojik analizlerde kullanılabilmektedir.

Tazmanya canavarı, keseli sansargiller familyasının en tanınmış üyesidir.
Koala, kanguru ve kuskus'un yanında en tanınmış iki ön dişli keselilerdendir.
Kanguru Avustralya'nın en meşhur türüdür.
Filler karada yaşayan en büyük memelilerdir.
Manati, yüzgeçayaklılar veya balinalar ile akrabalığı olmaksızın suda yaşamaya ayak uydurmuş bir deniz ineğidir
Büyük karıncayiyen (Myrmecophaga tridactyla), en yakın akrabası maymunlara benzeyen tembel hayvanlar ile birlikte dişsiz memeliler takımını oluşturur.
Kedi makileri en küçük maymunlardır.
Orangutan, insanımsı bir maymun.
Goriller ağaçları terk edip insanlar gibi yerde yaşamaya alışmış tek insansı maymunlardır.
Kunduz en büyük kemiricilerden biridir.
Oklu kirpiler adlarına rağmen kirpigiller ile akrabalığı olmayan kemiricilerdir.
Kobay çok sevilen bir ev hayvanı olarak tüm dünyaya yayılmıştır.
Kutup tavşanı (Lepus arcticus)

Aşağıda bulunan taksonomi yalnızca yaşayan plasentalıları yanı Eutheria infra sınıfını içerir:

Atlantogenata

Afrotheria

Xenarthra

  • Takım Cingulata[8]
  • Takım Pilosa (=Dasypoda)[8]
    • Alt takım Vermilingua
      • Familya Cyclopedidae: (1 tür)
      • Familya Myrmecophagidae: (3 tür)
    • Alt takım Folivora
      • Familya Choloepodidae: (2 tür)
      • Familya Bradypodidae: (4 tür)

Boreoeutheria

Euarchontoglires

Laurasiatheria

  • Takım Eulipotyphla
    • Familya Solenodontidae
    • Familya Nesophontidae (yakın geçmişte soyu tükendi)
    • Familya Soricidae
    • Familya Talpidae
    • Familya Erinaceidae
    • Familya Galericidae
  • Büyük takım Chiroptera
  • Büyük takım Ferae
    • Takım Pholidota
      • Familya Manidae
    • Takım Carnivora
      • Alt takım Feliformia
        • Familya Nandiniidae
        • Familya Prionodontidae
        • Familya Felidae
        • Familya Viverridae
        • Familya Herpestidae
        • Familya Eupleridae
        • Familya Hyaenidae
      • Alt takım Caniformia
        • Familya Canidae
        • Familya Ursidae
        • Familya Otariidae
        • Familya Odobenidae
        • Familya Phocidae
        • Familya Ailuridae
        • Familya Mephitidae
        • Familya Mustelidae
        • Familya Procyonidae
  • Büyük takım Ungulata
    • Takım Perissodactyla
      • Familya Equidae
      • Familya Tapiridae
      • Familya Rhinocerotidae
    • Takım Artiodactyla (artık Cetacea üyelerini de içerir)
      • Alt takım Suiformes
        • Familya Suidae
        • Familya Tayassuidae
      • Alt takım Tylopoda
        • Familya Camelidae
      • Alt takım Ruminantia
        • Familya Tragulidae
        • Familya Antilocapridae
        • Familya Giraffidae
        • Familya Cervidae
        • Familya Moschidae
        • Familya Bovidae
      • Alt takım Whippomorpha
        • Familya Hippopotamidae
        • İnfra takım Cetacea
          • Parvo takım Mysticeti
          • Parvo takım Odontoceti
            • Familya Delphinidae
            • Familya Monodontidae
            • Familya Phocoenidae
            • Familya Physeteridae
            • Familya Kogiidae
            • Familya Platanistidae
            • Familya Iniidae
            • Familya Pontoporiidae
            • Familya Lipotidae
            • Familya Ziphiidae

Standart ders kitabı sınıflandırması

Aşağıda yer alan sınıflandırma, günümüzde yaşayan veya son buzul çağından sonra soyu tükenen memelilerin familya seviyesine kadar sınıflandırılmasıdır.

Sınıf Mammalia - Memeliler

  • Alt sınıf/Takım Prototheria - İlkel memeliler (Yumurtlayan memeliler)
  • Familya Tachyglossidae - Dikenli karıncayiyengiller
  • Familya Ornithorhynchidae - Ornitorenkgiller
  • Takım Didelphimorphia - (Yeni Dünya keseli sıçanları)
  • Takım Paucituberculata
  • Takım Microbiotheria
  • Takım Notoryctemorphia
  • Takım Dasyuromorphia - Yırtıcı keseliler
  • Alt takım Vombatiformes - Vombatımsılar
  • Alt takım Phalangeriformes - Kuskusumsular
  • Üst familya Phalangeroidea
  • Üst familya Petauroidea - (Uçan keseliler)
  • Alt takım Macropodiformes - Kangurumsular
  • Takım Macroscelidea
  • Takım Tubulidentata - Damarlı dişliler
  • Takım Bibymalagasia soyu tükenmiş
  • Familya Plesiorycteropodidae soyu tükenmiş
  • Takım Hyracoidea - Kır sıçanımsılar
  • Familya Procaviidae - Kırsıçanımsıgiller
  • Takım Sirenia - Denizinekleri
  • Familya Dugongidae - Dugonggiller
  • Familya Trichechidae - Manatigiller
  • Takım Pilosa/Edendata - Dişsiz memeliler
  • Alt takım Folivora - Tembel hayvanlar
  • Alt takım Vermilingua
  • Takım Scandentia
  • Familya Tupaiidae - Sivri sincapçıkgiller
  • Takım Dermoptera - Abalı memeliler
  • Familya Cynocephalidae - Uçar makigiller
  • Alt takım Strepsirrhini - Nemli burunlu maymunlar
  • Familya Lorisidae - Lorisgiller
  • Familya Galagonidae Galagogiller
  • Alt takım Haplorrhini - Kuru burunlu maymunlar
  • İnfra takım Catarrhini - Eski Dünya maymunları
  • Üst familya Cercopithecoidea - Kuyruklu Eski Dünya maymunları
  • Familya Aplodontidae
  • Familya Sciuridae - Sincapgiller
  • Familya Gliridae - Yediuyuklayangiller
  • Üst familya Muroidea
  • İnfra takım Ctenodactylomorphi
  • İnfra takım Hystricognathi
  • Üst familya Caviomorpha - Kobaysılar
  • Familya Pteropodidae - Kanat ayaklılar
  • Üst familya Rhinolophoidea
  • Üst familya Rhinopomatoidea
  • Üst familya Emballonuroidea
  • Üst familya Noctilionoidea
  • Üst familya Natalioidea
  • Üst familya Molossoidea
  • Üst familya Vespertilionoidea
  • Familya Vespertilionidae - Fare kulaklı yarasagiller/Yassı burunlu yarasagiller
  • Takım Pholidota
  • Familya Manidae - Pullu hayvanlar
  • Familya Equidae - Atgiller
  • Familya Rhinocerotidae - Gergedangiller
  • Familya Tapiridae - Tapirgiller
  • Üst familya Platanistoidea - Nehir yunusları

Kaynakça

Dipnotlar

  1. ^ Vaughan, Terry A.; Ryan, James M.; Czaplewski, Nicholas J. (2015). "Chapter 4: Classification of Mammals" (PDF). Mammalogy (Altıncı bas.). ISBN 9781284032093. 
  2. ^ Marks, Jonathan M. (1995). Human Biodiversity: Genes, Race, and History. ISBN 9780202366562. 
  3. ^ a b Kriegs, Jan Ole; Churakov, Gennady; Kiefmann, Martin; Jordan, Ursula; Brosius, Jürgen; Schmitz, Jürgen (2006). "Retroposed Elements as Archives for the Evolutionary History of Placental Mammals". PLoS Biology. 4 (4). ss. e91. doi:10.1371/journal.pbio.0040091. PMC 1395351 $2. PMID 16515367. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2020. 
  4. ^ Nishihara, H.; Maruyama, S.; Okada, N. (2009). "Retroposon analysis and recent geological data suggest near-simultaneous divergence of the three superorders of mammals". Proceedings of the National Academy of Sciences. 106 (13). ss. 5235-5240. doi:10.1073/pnas.0809297106. PMC 2655268 $2. PMID 19286970. 
  5. ^ "Afrotherian Systematics". IUCN Afrotheria Specialist Group. 24 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2020. 
  6. ^ Şablon:BioRef
  7. ^ Şablon:BioRef
  8. ^ a b Gibb, Gillian C.; Condamine, Fabien L.; Kuch, Melanie; Enk, Jacob; Moraes-Barros, Nadia; Superina, Mariella; Poinar, Hendrik N.; Delsuc, Frédéric (2016). "Shotgun Mitogenomics Provides a Reference Phylogenetic Framework and Timescale for Living Xenarthrans". Molecular Biology and Evolution. 33 (3): 621-642. doi:10.1093/molbev/msv250 Özgürce erişilebilir. ISSN 0737-4038. PMC 4760074 $2. PMID 26556496. 

Bibliyografya

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Memeliler</span> kara omurgalıları sınıfı

Memeliler, hayvanlar aleminin insanların da dâhil olduğu, dişilerinde bulunan meme bezleri ve hem dişi hem erkek bireylerinde bulunan ter bezleri, kıl, işitmede kullanılan üç orta kulak kemiği ve beyinde yer alan neokorteks bölgesi ile ayrılan bir omurgalı sınıfıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kemiriciler</span> memeli takımı

Kemiriciler, yaşadıkları çevreye uyum bakımından çok başarılı olan bir memeli takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Primat</span> memeli takımı

Primatlar veya iri beyinli yüksek memeliler, memeliler sınıfının Euarchontoglires üst takımına ait bir takımdır. Maymun adı kimi zaman bütün primatları kapsarken yalnızca simiyenler için de kullanılabilir. Primatları inceleyen bilim dalı primatolojidir.

<span class="mw-page-title-main">Keseliler</span>

Keseliler, memeliler sınıfının bir alt sınıfıdır. Eteneliler ile aralarındaki en önemli fark, yavruların henüz iyi gelişmemiş şekilde çok erken doğup annenin kesesinde gelişmeye devam etmesidir. Bugün Avustralya ve Amerika'da yaklaşık 320 keseli türü yaşamaktadır. Bunlar bütün memelilerin %6'sını oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Ameridelphia</span>

Ameridelphia, keseliler (Metatheria) alt sınıfının bir üst takımıdır. Australidelphia taksonuna mensup olan Chiloé keseli sıçanı dışında bütün Güney, Orta ve Kuzey Amerika'da yaşayan keseliler bu taksona aittir. Eskiden soyu tükenmiş olan Sparassodonta kladı da bu grubun içine konulurdu. Günümüzde ameridelphia kladının parafiletik olduğu kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Keseli sıçangiller</span> keselilerin Didelphimorphia takımına ait tek familya

Didelphidae veya Keseli sıçangiller, Didelphimorphia takımına bağlı bir hayvan familyasıdır. Sadece Amerika'da bulunurlar.

<span class="mw-page-title-main">Australidelphia</span>

Australidelphia, keseliler alt sınıfının iki üst takımından birisi. Diğer üst takım Ameridelphia, Chiloé keseli sıçanı dışında bütün Amerika'da yaşayan keselileri içine alırken Australidelphia bütün Avustralya'da, Yeni Gine'de ve civarındaki adalarda yaşayan keselileri içine almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Keseli sansargiller</span>

Keseli sansargiller (Dasyuridae) yırtıcı keseliler (Dasyuromorphia) takımına ait bir keseli familyası. 60 türden oluşan bu familya örneğin keseli sansar, tazmanya canavarı ve keseli fare'yi içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Keseli porsuğumsular</span>

Keseli porsuğumsular 21 türden oluşan bir keseli takımı. Çoğu kez İngilizce adından (Bandicoots) kaynaklanan bandikutlar adı'da kullanılır. Kelimenin kökeni Telugu dilinde bulunmakta ve domuz sıçanı anlamına gelmektedir. Bu ad eskiden Bandikut sıçanları (Bandicota) cinsi için kullanılırdı.

<span class="mw-page-title-main">İki ön dişliler</span> memeli takımı

İki ön dişliler, içerdiği 140 civarında tür ile keseliler infra sınıfının en büyük takımıdır. En tanınmış üyeleri Kangurular, Koalalar ve Vombatlar'dır.

<span class="mw-page-title-main">Balina ve yunuslar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Balinalar ya da Latince adıyla Cetacea infra takımı içinde plasentalı deniz memelileri olan balinalar, yunuslar ve musurları barındırır. Bu infra takımın tüm günümüz üyeleri tamamen su içinde yaşamaya adapte olmuştur. Çoğu açık okyanuslarda yaşarken az sayıda üyesi nehirlerde ve haliçlerde yaşar. Bu hayvanlar üremek için çiftleşmeyi, doğumu, yavrularını emzirmeyi ve beslenmeyi tamamen sualtında gerçekleştirirler. Boyutları 1,4 m. boyunda ve 54 kg. ağırlığındaki körfez muturundan aynı zamanda bugüne kadar yaşamış en büyük hayvan olduğu düşünülen 29,9 m. boyunda ve 190 ton ağırlığında mavi balinaya kadar bir yelpaze içindedir. Dünya Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) tarafından bu infra takım için on dört familya, 39 cins ve 90'dan fazla tür tanınmaktadır. IUCN tarafından bu türlerden ikisi kritik tehlikedeki türler, yedisi tehlikedeki türler, altısı hassas türler, beşi neredeyse tehdit altındaki türler arasında listelenirken yirmi ikisi asgari endişe altında görülmekte ve kırk beşi hakkında yeterli veri yoktur, ayrıca üç tür henüz değerlendirilmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Makimsiler</span> Madagaskarlı gececil primatlar

Makimsiler veya lemursular, nemli burunlu maymunların yaklaşık 100 türünü kapsayan bir infra takımı. Bu taksonun üyeleri yalnızca Madagaskar adası ve çevresinde bulunan küçük adalarda yaşarlar. Bilimsel adını Roma Mitolojisi'nde yer alan lemures adlı hayaletlerden almıştır. Bu ad, makilerin gece etkin olup, iri gözleriyle bakışları ile tüyler ürpertici çığlıklarından dolayı onlara yakıştırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Lorisiler</span> primat üst familyası

Lorisiler, primatlar (Primates) takımının bir infra takımı veye üst familyası. Lorigiller ve Galagogiller familyalarını kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kuru burunlu primatlar</span> primat alt takımı

Kuru burunlu primatlar, primatlar (Primates) takımının, Simiiformes ve Tarsiiformes infra takımlarını içeren bir alt takımı. Nemli burunlu primatlar alt takımı ile birlikte, primatlar (Primates) takımını oluşturular.

<span class="mw-page-title-main">Tarsiiformes</span> primat infra takımı

Tarsiiformes; bir zamanlar Avrupa, Kuzey Afrika, Asya ve Kuzey Amerika'da yaşamış, ancak mevcut türlerinin tümü Güneydoğu Asya adalarında bulunan bir primat infra takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük yarasalar</span>

Küçük yarasalar (Microchiroptera) Yarasalar takımının bir alt takımıdır. Aslında küçük yarasalar alt takımında yer alan yarasalar büyük yarasalar alt takımında yer alan en küçük türlerden daha büyüktür.

<i>Phalangeroidea</i>

Phalangeroidea, Burramyidae ve Phalangeridae (kuskusgiller) familyaları ile soyu tükenmiş Ektopodontidae ve Miralinidae familyalarının yer aldığı memeliler üst familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Maymun</span> bazı primatlar için kullanılan terim

Maymun, Primatlar takımındaki kimi memelileri kapsayan bir terimdir. Kimi kullanımlarda terim tüm primatları kapsarken genelde Simiiformes infra takımındaki primatlar için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Simiyen</span> primat infra takımı

Simiyenler, antropoidler ya da yüksek primatlar (Simiiformes); köpeksi maymunlar (Cercopithecoidea) ve insansılar üst familyalarından oluşan Eski Dünya maymunlarını (Catarrhini) ve Yeni Dünya maymunlarını (Platyrrhini) içeren bir primat infra takımıdır. Genelde "maymun" adıyla anılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.