İçeriğe atla

Melike Hatun Sultan

Melike Hatun Sultan Mezarı ve Hatuniye çeşmesi 2023
Melike Hatun Sultan Mezarı, 2023

Melike Hatun Sultan, 14. yüzyılda Ankara'da yaşamış bir hayırsever.

Osmanlı Devleti'nde I. Murad'ın padişahlık döneminde yaşamıştır. Soyunun Selçuklu hanedanına dayandığı düşünülür. Ankara'da cami, medrese, hamam gibi farklı alanlarda hizmet sunan eserler yaptırarak toplumda öncü bir rol üstlenmiştir. Devrin önemli âlimlerini yetiştiren ve Hacı Bayram-ı Veli'nin de müderrislik yaptığı Kara Medrese'nin kurucusu olarak tanınır.

Adı, 2017'de Ankara’da mezarına yakın bir yerde yapılan büyük bir camiye verilmiştir.

Yaşamı

Osmanlı Devleti'nde I. Murad'ın padişahlık döneminde yaşadı. Yaşadığı dönemde Sultan Hâtun olarak tanındı. O dönemin kaynaklarında adı geçer ancak hayatına ve ailesine ait nerdeyse hiçbir bilgi bulunmaz. Hakkındaki ilk resmî kayıt Kanuni Sultan Süleyman devrindeki defterlerde bulunur.[1]

Ankara şerʻiye sicilinde bulunan 1618 tarihli bir kayıtta, Melike Hâtun’un babasının adının Sultan Alâeddin olduğu bilgisi yer almakta ve bu kayıttan, Selçuklu hanedan ailesine mensup bir sultan olabileceği sonucuna varılmaktadır.[2] Kendisine, Selçuklularla olan bağlantısından ötürü "Sultan Hâtun" denildiği düşünülür. Babasının hangi "Sultan Alâeddin" (II. Alâeddin Keykubad mi, III. Alâeddin Keykubad mi yoksa 1365'te ölen şehzade Alâeddin mi) olduğu bilinmez.

Ankara vakıf tahrir defterlerinde yer alan bilgilere göre, Melike Hatun'un Ankara’nın merkezinde onarttığı mescidi, kendi bahçesi içine yaptırdığı medresesi ve çeşmesi vardı. Kervansarayı ise Çubuk'ta idi.

Melike Sultan'ın onarttığı eski mescit, Kirişçiyan/Kirişçiler adlı mahallede idi. Daha sonra camiye dönüşen bu ibadethane ile içinde bulunduğu mahalle, Melike Hatun Sultan'a nispetle "Hatuniye" olarak anılır olmuştur. Zaman içinde Hacıdoğan, Doğanbey, Anafartalar adlarını alan mahalle, 2018'de Hacı Bayram mahallesine bağlanmıştır.

Melike Hâtun’un hayratının bulunduğu yerin yakınındaki meydana ise "Sultan Meydanı", "Hergelen (ya da "Hergele") Meydanı", "İtfaiye Meydanı", "Necmettin Erbakan Meydanı" isimleri verilmiştir. Eynebey Hamamı ve Gazi Lisesi ile Melike Hâtun Camii adı verilen 2017 yapımı cami günümüzde bu çevrede bulunan başlıca yapılardır.

Melike Hatun'un mezarı, külliyesinin yanındaki Taşçılar Sokak'ta bulunur.[3] Mezar taşında yazılı farklı ibarelerden yol çıkarak ebced hesabıyla farklı farklı ölüm tarihleri hesaplanmıştır. Bu hesaplamalara göre ölüm tarihi 1283 ya da 1393-1395 olmalıdır.

Melike Hatun'un yaptırdığı eserler içinde en fazla öne çıkanı, Sevdâviye/Sevâdiye ya da Melike Hâtun Medresesi olarak bilinen, Ankara'nın taşının kara olmasından ötürü[1] "Kara Medrese" de denilen medresedir. Ankara'daki ilk Osmanlı yapılarından biri olan Kara medresenin önemi, tanınmış mutasavvıf Hacı Bayram Veli'nin de kırk yaşına kadar öğrencisi olması ve müderrislik yapmasıdır. Kara Medrese'de eğitim, 19. yüzyıla kadar sürmüştür.[3]

Melike Hatun, Kirişçiler Mahallesindeki camisinin hemen yakınında, Sultan I. Murad’ın subaşılarından Eyne Bey’in yaptırdığı Eyne Bey Hamamı adlı hamamın yapımına yaptığı maddi katkı yapmış; karşılığnda bu hamamın gelirinden bir bölüm çeşitli hayrî hizmetlerine tahsis edilmiştir. Eyne Bey Hamamı'na "Öğle Hamamı" da denirdi. Bu nedenle az ilerisindeki Hatuniye Camii'ne halk arasında "Öğle Cami" denilmiştir.[2]

Melike Hatun'un medresesi ve camisinden geriye günümüze hiçbir şey kalmamıştır. Eyne Bey Hamamı’nın kuzey cephesi yakınında, Taşçılar sokakta, demir korkuluklarla çevrili açık bir mekânda olan mezarı ile yanıbaşındaki Hatuniye çeşmesi günümüze gelmiştir.

Melike Hatun'un kervansarayı ise Çubuk’a bağlı, eski adı Deliviran olan köyün yakında, Ankara'yı Çankırı ve Osmancık’a bağlayan yol güzergâhındaydı. Günümüze herhangi bir yapısı ulaşmamıştır.

Melike Sultan'ın adı, mezarının yakınında 2017'de inşa edilen bir camiye verilmiştir.[4]

Kaynakça

  1. ^ a b Aydın, Ufuk (31 Ocak 2021). "Garip Kalmış Bir Türbe – Melike Hatun Türbesi". Tekâmül. 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023. 
  2. ^ a b Çınar, Hüseyin. "Ankara'da Hayırsever Bir Sultan: Melike Hatun.Vakıf Kuran Kadınlar". 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023. 
  3. ^ a b Kılıcı, Ali (2016). Haksever, Ahmet Cahid (Ed.). "Uluslararası Hacı Bayram-ı Velî Sempozyumu Bildiriler Kitabı (25-26 Mayıs 2016)" (PDF). 25 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 25 Kasım 2023. 
  4. ^ "Ulus'ta Melike Hatun Camisi açıldı". www.aa.com.tr. 27 Ekim 2017. 27 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Miniatürk</span> İstanbulda bir müze park

Miniatürk ya da Minyatür Türkiye Park; Türkiye'deki çeşitli yapıtların maketlerinin sergilendiği, Beyoğlu, İstanbul'daki 60.000 metrekarelik alanda kurulu olan dünyanın en geniş alana kurulu minyatür parkıdır. Haliç kıyısında bulunan eski bir park alanında konumlanmıştır. 30 Haziran 2001 tarihinde temeli atılan Miniatürk, 2 Mayıs 2003 tarihinde ziyarete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nilüfer Hatun</span> Orhan Gazinin eşi ve Murad Hüdavendigarın validesi. Valide Hatun ( 1362 - 1383)

Nilüfer Hatun,, Yarhisar Tekfuru'nun kızı, Osmanlı Devleti'nin ikinci padişahı Orhan Gazi'nin eşidir. Rumeli Fatihi Süleyman Paşa ve Osmanlı Devleti'nin üçüncü padişahı I. Murad'ın annesidir. Bursa ve İznik'te büyük izler bırakmıştır. Bursa'nın Nilüfer ilçesinin ve Nilüfer Çayı'nın adı ondan gelmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Külliye</span>

Külliye, cami ile birlikte hamam, medrese, mektep, imaret, türbe, kütüphane, aşevi, darüşşifa, çarşı, tekke, zaviye binalarından oluşan yapılar topluluğu.

<span class="mw-page-title-main">Anadolu beylikleri</span> 13. yüzyıldan itibaren Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kurulmuş olan Türk ülkelerine verilen genel ad

Anadolu Beylikleri, Anadolu Türkmenlerinin 1071'deki Malazgirt Savaşı'ndan sonra Anadolu’da kurdukları devletlerdir. Savaşın hemen ardından, özellikle Doğu Anadolu Bölgesi ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde kurulan devletlere Birinci Dönem Anadolu Beylikleri denir. Anadolu'nun batı ucunda İznik'i başkent edinen, sonradan da Haçlı Seferleri nedeniyle başkentini Konya'ya taşıyarak Orta Anadolu merkezli olarak devam eden Anadolu Selçuklu Devleti’nin zayıflaması ve yıkılmasından sonra kurulan devletler ise İkinci Dönem Anadolu Beylikleri olarak ifade edilir.

<span class="mw-page-title-main">Hunad Hatun Külliyesi</span>

Hunat Hatun Külliyesi, I. Alaeddin Keykubad'ın eşi, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in annesi Mahperi Hunad Hatun tarafından 1238'de Kayseri şehir merkezinde yaptırılmış olan külliye.

Hatuniye Medresesi Osmanlı Padişahı II. Bayezid'in annesi Gülbahar Hatun adına 1485 yılında yaptırdığı medresedir. Tokat şehrinin Meydan mahallesindeki Hatuniye Camii'nin yanında olup, günümüzde restore edilmiş vaziyette ziyarete açıktır. Sultaniye, Gülbahar, Meydan Medresesi isimleriyle de bilinir. Osmanlı Sultanı Murat Hüdavendigar'ın kızı, Karamanoğlu Alaaddin Bey'in karısı Nefise Sultan tarafından, 1382 yılında yaptırılmıştır, portalindeki kitbesine göre mimarı, Numan Bin Hoca Ahmet'tir.

Liste, 453 yıl Osmanlı hâkimiyetinde kalan Kosova'da Priştine, Prizren, İpek, Yakova, Gilan, Vıçıtırın, Mitroviça, Ferizovik, Kaçanik, Dragaş, İstok, Deçan, Nobırda şehir ve köylerinde yapılan 229 Osmanlı mimari eserini kapsar. Listede günümüze kadar gelebilen esereler sıralanmıştır ve liste, eserlerin tamamını değil derlenebildiği kadarını ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Sultan Alaeddin Camii</span>

Sultan Alâeddin Camii, 12. yüzyılda Ankara'da İç Kale’nin girişinde, Selçuklu meliki Muhyiddin Mesud tarafından yaptırılmış camidir.

Hunad Hatun, Hunat Hatun ya da Hunad Mahperi Hatun, I. Alaeddin Keykubad 'ın eşi, II. Gıyaseddin Keyhüsrev'in annesidir. Anadolu'nun çeşitli yerlerinde yaptırdığı medreseler, aşevleri ve daha pek çok eser bırakmıştır. Kayseri'de adını taşıyan büyük bir külliyesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Gülbahar Hatun Camii</span>

Gülbahar Hâtûn Camii ya da Büyük İmaret Cami ya da Hâtûniye Camii Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim tarafından annesi Gülbahar Hatun adına 1514 yılında Trabzon'da yaptırılmış bir camidir.

<span class="mw-page-title-main">Kılıç Ali Paşa Camii</span> İstanbulun Tophane semtinde bulunan cami

Kılıç Ali Paşa Camii, Kaptan-ı Derya Kılıç Ali'nin Mimar Sinan'a yaptırdığı İstanbul'un Tophane semtinde bulunan camidir. Camideki iki kitabeye göre, Hicri 988 yılında yapılmıştır. Türbe, medrese ve hamamdan oluşan bir de külliyesi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Erken dönem Anadolu Türk mimarisi</span>

Erken dönem Anadolu Türk mimarisi Türk kavimlerinin Anadolu'ya göç etmeye başladığı dönem ile Osmanlı Beyliği'nin kurulduğu dönem arasındaki mimariyi inceler.

<span class="mw-page-title-main">Muradiye Külliyesi</span>

Muradiye Külliyesi, Sultan II. Murad'ın Bursa'da 1425-1426 yıllarında yaptırdığı külliye. Bulunduğu semte de ismini verir.

<span class="mw-page-title-main">İshak Bey</span>

İshak Bey, 15. yüzyılda yaşamış Osmanlı uç beyi.

<span class="mw-page-title-main">Laal Paşa Camii</span> Mut ilçesinde tarihi bir camii

Karamanoğlu İbrahim Bey'in emriyle Laal Paşa tarafından yaptırılmıştır. Laal Paşa, asıl adı Musa olan bir köledir. Ve Karamanoğlu Beyliği'nde şehzade eğitmenliği de yapmıştır. Laal Paşa, önceleri Karamanoğlu Alaeddin Bey'in kölesi olarak Beyliğe dahil olmuştur. Devlet işlerinde verilen görevleri başarıyla yaptıktan sonra Alaeddin Bey'in gözüne giren köle Musa; Alaeddin Bey'in emriyle iyi bir eğitim görüp, iyi bir tahsil yapmıştır. Sonraları Laal Ağa'da gördüğü kabiliyeti takdir eden Alaeddin Bey, onu azad edip hür bir adam olmasını sağlamıştır. Hususi ve resmî devlet işlerinde gösterdiği yüksek başarıdan dolayı kendisini Niğde Kalesi dizdarı yapmıştır. Mut'ta bulunduğu sırada kasabanın içine cami, medrese ve hamam yaptırmıştır. Bu yapıların ayakta kalması için vakıf gelirler koymuştur. Laal Paşa'nın her kölede olduğu gibi doğum tarihi ve Karamanoğulları'na nasıl intisap etmiş olduğu belli olmadığı gibi mezarı ve ölüm tarihi de belli değildir.

Nefise Hatun ya da Nefise Melek Hatun, I. Murad'ın kızı, Karamanoğlu Halil Bey'in oğlu Alâeddin Bey'in eşidir.

Bu liste, Türkiye'de Anadolu Selçukluları döneminde inşa edilmiş medreseleri gösteren referans bir listedir.

Bu listede, Türkiye'deki medreseler listelenmiştir. Osmanlı'nın sonrasında kurulan Türkiye'de 3 Mart 1924 yılında kabul edilen Tevhîd-i Tedrîsât Kanunu ile tüm medreseler kapatılmıştır.

Ak Medrese, Ankara'nın Ulus semtinde Hacı Bayram Camii’nin bitişiğinde yer alan, Selçuklular ve Osmanlılar devrinde eğitim hizmeti vermiş medrese.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.