İçeriğe atla

Melatonin

Nörotransmiter melatoninin çizgi-bağ formülü

Melatonin, genellikle geceleri epifiz bezi tarafından salgılanan bir hormondur ve uzun süredir uyku-uyanıklık döngüsünün kontrolü ile ilişkilendirilmektedir.[1][2] Bir besin takviyesi olarak, genellikle jet lag veya vardiyalı çalışma gibi kısa süreli uykusuzluk tedavisi için kullanılır ve genellikle ağızdan alınır.[3][4][5] Bununla birlikte, bu amaçla kullanım için faydalı olup olmadığı kesin olarak kanıtlanmamıştır.[6] 2017'de yapılan bir araştırmada melatonin kullanımıyla uyku başlangıcının altı dakika daha çabuk gerçekleştiğini, ancak toplam uyku süresinde hiçbir değişiklik olmadığı tespit edildi.[4]

Kısa süreler için düşük dozlarda melatonin takviyelerinin yan etkileri çok azdır. Melatonin, uyku basması (uykulu olma), baş ağrısı, mide bulantısı, ishal, anormal rüyalar, çabuk öfkelenme, sinirlilik, huzursuzluk, uykusuzluk, anksiyete, migren, letarji, psikomotor hiperaktivite, baş dönmesi, hipertansiyon, karın ağrısı, mide yanması, ağız ülseri, ağız kuruluğu, hiperbilirubinemi, egzama, gece terlemeleri, kaşıntı, kızarıklık, cilt kuruluğu, ekstremitelerde ağrı, menopoz semptomları, göğüs ağrısı, glikozüri (idrarda şeker), proteinüri (idrarda protein), anormal karaciğer fonksiyon testleri, kilo artışı, yorgunluk, ruh hali değişimleri, saldırganlık ve akşamdan kalma hissi gibi yan etkilere neden olabilir. Hamilelik veya emzirme döneminde ya da karaciğer hastalığı olanlarda kullanılması önerilmez.

Melatonin omurgalılarda, uyku-uyanıklık döngüsü ve kan basıncını düzenleme de dahil olmak üzere sirkadiyen ritimlerin senkronize edilmesinde ve üreme, besi, tüy dökme ve kış uykusu dahil olmak üzere mevsimsel ritmikliğin kontrolünde rol oynar. Etkilerinin çoğunluğu melatonin reseptörlerinin aktivasyonu ile olurken diğerleri bir antioksidan olmasından kaynaklanmaktadır. Bitkilerde oksidatif strese karşı savunma işlevi görür. Ayrıca çeşitli yiyeceklerde bulunur.

Melatonin 1958'de keşfedildi. Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'nde reçetesiz satılır; Birleşik Krallık'ta ise sadece reçeteyle satılan bir ilaçtır. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından herhangi bir tıbbi kullanım için onay almamıştır. Avustralya ve Avrupa Birliği'nde 54 yaşın üzerindeki kişilerde uyku güçlüğü tedavisinde kullanılır. Avrupa Birliği'nde çocuklarda ve ergenlerde uykusuzluk tedavisi için kullanılır. 2007 yılında Avrupa Birliği'nden tıbbi kullanım için onay aldı.

Tıbbi kullanımları

240 tabletlik bir şişe melatonin, Walgreens markası.

Avrupa Birliği'nde, otizm spektrum bozukluğu (OSB) ve/veya Smith-Magenis sendromu olan 2-18 yaş arası çocuk ve ergenlerde uykusuzluğun tedavisi için, uyku hijyeni önlemlerinin yetersiz kaldığı,[7] 55 yaş ve üzeri kişilerde düşük uyku kalitesi ile karakterize primer uykusuzluğun kısa süreli tedavisi ve monoterapi için kullanılması endike edilir.[8]

Uyku bozuklukları

Uykusuzluk için melatoninin yararları konusundaki görüşler karışıktır. 2015 yılında Sağlık Araştırmaları ve Kalite Kurumu (AHRQ) tarafından yapılan bir incelemede, genel popülasyonda faydalarının belirsiz olduğunu belirtti. 2017 yılında yapılan bir incelemede ise, uykuya dalana kadar geçen süre üzerine makul bir etki buldu. Yine 2017 yılından bir başka incelemede, uykuya dalana kadar geçen süreyi 6 dakikaya kadar kısalttığını ortaya koydu, ancak toplam uyku süresinde hiçbir fark bulamadı. Melatonin, gecikmiş uyku fazı sendromunda da faydalı olabilir. Melatonin, ramelteon ilacı kadar iyi bir ilaç gibi görünüyor, ancak maliyeti çok daha düşük.

Demans

2020 yılında yapılan bir Cochrane araştırması, melatoninin Alzheimer hastalığına bağlı orta-şiddetli demansı olan kişilerde uyku problemlerine yardımcı olduğuna dair hiçbir veri elde edemedi. 2019'da yapılan başka bir inceleme, melatoninin minimal bilişsel bozuklukta uykuyu iyileştirebileceğini, ancak Alzheimer'ın başlangıcından sonra çok az etkisinin olduğunu ya da hiç olmadığını buldu. Bununla birlikte, Melatonin gün batımı sendromuna da yardımcı olabilir.

Jet lag ve vardiyalı çalışma

Melatoninin, özellikle doğuya doğru yolculukta jet lag'ı azalttığı bilinmektedir. Alınan zaman doğru değilse, aksine uyum sağlamayı geciktirebilir.

Melatonin, vardiyalı çalışan insanların uyku problemlerine karşı kısıtlı kullanıma sahip gibi görünmektedir. Kesin olmayan kanıtlar, insanların uyuyabileceği sürenin uzadığını göstermektedir.

Melatoninin yan etkileri

Melatonin hormonunun dışarıdan takviye olarak kullanımı da vardır. Genellikle yaşlılarda uykuya geçişi kolaylaştırmak için takviye olarak kullanılan bu hormonun bazı yan etkileri de olabilir. Araştırmalar yetişkinler ve yaşlılar üzerindeki yan etkilerinin hafif olduğunu gösterse de baş ağrısı, mide bulantısı ve baş dönmesi gibi hafif düzeyde yan etkiler ortaya çıkabilir. Ancak melatoninin uzun süre kullanımı neticesinde ortaya çıkabilecek yan etkileri hakkında kesin bir bilgi yoktur.[9]

Kaynakça

  1. ^ Auld F, Maschauer EL, Morrison I, Skene DJ, Riha RL (August 2017). "Evidence for the efficacy of melatonin in the treatment of primary adult sleep disorders" (PDF). Sleep Medicine Reviews. 34: 10-22. doi:10.1016/j.smrv.2016.06.005. PMID 28648359. 25 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
  2. ^ Faraone, Stephen V. (2014). ADHD: Non-Pharmacologic Interventions, An Issue of Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, E-Book. Elsevier Health Sciences. s. 888. ISBN 9780323326025. 
  3. ^ Buscemi N, Vandermeer B, Pandya R, Hooton N, Tjosvold L, Hartling L, Baker G, Vohra S, Klassen T (November 2004). "Melatonin for treatment of sleep disorders" (PDF). Evidence Report/Technology Assessment No. 108. (Prepared by the University of Alberta Evidence-based Practice Center, Under Contract No. 290-02-0023.) AHRQ Publication No. 05-E002-2. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality. Agency for Healthcare Research and Quality (AHRQ), US Department of Health and Human Services (108): 1-7. doi:10.1037/e439412005-001. PMC 4781368 $2. PMID 15635761. 3 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Haziran 2013. 
  4. ^ a b Matheson E, Hainer BL (July 2017). "Insomnia: Pharmacologic Therapy". American Family Physician. 96 (1): 29-35. PMID 28671376. 
  5. ^ British national formulary : BNF 76 (76 bas.). Pharmaceutical Press. 2018. ss. 482-483. ISBN 9780857113382. 
  6. ^ Brasure M, MacDonald R, Fuchs E, Olson CM, Carlyle M, Diem S, Koffel E, Khawaja IS, Ouellette J, Butler M, Kane RL, Wilt TJ (2015). "Management of Insomnia Disorder[Internet]". AHRQ Comparative Effectiveness Reviews. 15 (16): EHC027-EF. PMID 26844312. Evidence for benzodiazepine hypnotics, melatonin agonists in the general adult population, and most pharmacologic interventions in older adults was generally insufficient 
  7. ^ "Slenyto EPAR". Avrupa İlaç Ajansı (İngilizce). 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  8. ^ "Circadin EPAR". Avrupa İlaç Ajansı (İngilizce). 4 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020. 
  9. ^ "Melatonin: What You Need To Know". NCCIH (İngilizce). 8 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İnsomnia</span> rahat uyuyamama

İnsomnia ya da uyuyamama hastalığı, bir uyku sorunudur. Uykuya dalamama ya da gece boyunca sürekli uyuyamama sorunlarını barındırır. Hastalar genel olarak, gözlerini birkaç dakikadan fazla kapalı tutamamaktan ya da yatakta bir o yana bir bu yana dönerek uyuyamamaktan yakınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Uyku</span> doğal dinlenme biçimi

Uyku, bilincin değiştiği ve duyusal etkinliğin belirli bir dereceye kadar azaldığı, bilinçli zihinsel etkinliğin durduğu bir haldir. Uykuda kas ve çevre ile etkileşim azalır. Uyku, uyaranlara tepki verme yeteneği açısından uyanıklıktan farklı olsa da aktif beyin kalıplarını içerir ve bu da onu koma veya bilinç bozukluklarından daha duyarlı yapar.

<span class="mw-page-title-main">Gabapentin</span>

Gabapentin [1-(aminometil), siklohekzanasetik asit; patent adı: Neurontin®], epilepsi tedavisinde GABA molekülünün taklidi olarak kullanılan bileşiktir.

<span class="mw-page-title-main">Huzursuz bacak sendromu</span> Hastanın bacaklarını hareket ettirme dürtüsüne neden olan bozukluk

Huzursuz bacak sendromu (HBS), uyku ya da istirahat esnasında bacaklarda hissedilen rahatsızlık, huzursuzluk, hareket ettirme ihtiyacı, uyuşma, karıncalanma bazen de tam olarak tanımlanamayan bir histir.

<span class="mw-page-title-main">Ketoprofen</span> Ağrı kesici ve ateş düşürücü etkiye sahip bir ilaç etken maddesi

Ketoprofen, ağrı kesici ve ateş düşürücü etkiye sahip bir ilaç etken maddesidir. Non steroidal antiinflamatuar ilaçların propiyonik asitler sınıfındandır.

<span class="mw-page-title-main">Benzodiazepin</span> benzen ve diazepin halkalarının çekirdek kimyasal yapısına sahip psikoaktif ilaç sınıfı

Benzodiazepin, temel kimyasal yapısı bir benzen halkası ve bir diazepin halkasının füzyonu olan psikoaktif ilaçlardır. Depresan etkiye sahip olan benzodiazepinler, insomnia, nöbet ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde kullanılır. İlk benzodiazepin olan klordiazepoksidin (Librium®), Leo Sternbach tarafından 1955 yılında tesadüfen keşfedilmiş, 1960 yılında da Hoffmann–La Roche ilaç firması tarafından satışa sunulmuştur. 1977'de benzodiazepinler dünya çapında en çok reçete edilen ilaç oldu.

<span class="mw-page-title-main">Paroksetin</span> kimyasal bileşik

Paroksetin seçici serotonin geri alım inhibitörü olan bir antidepresan türüdür. Majör depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk, panik bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, travma sonrası stres bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu ve vazomotor semptomlar durumlarının tedavisinde kullanılmaktadır.

Uyku hijyeni, kişinin uyku kalitesini artırmak amacıyla önerilen davranışlar ve çevresel etmenlerin tümüdür. Hafif ve orta düzey insomnia bozukluğu yaşayan insanlara yardım etmek için 1970'li yılların sonunda ortaya çıkmış bir yöntemdir ancak 2014'ten beri araştırmalar, verilen önerilerin etkili olup olmadığı konusunda yeterli kanıt olmadığı ve daha çok çalışma yapılmaya ihtiyaç duyulduğunu göstermektedir. Klinisyenler insomnia ve depresyon gibi uyku problemi belirtisi gösteren bozukluklarda kişinin uyku hijyenini değerlendirir ve bu değerlendirmeye göre kişiye uyku kalitesini artırmak için öneriler vermektedir. Uyku hijyeninin arttırılmasına yönelik uygulamalar şunları içerir: Düzenli bir uyku vakti belirleme, gündüz uykularının vakti ve süresi konusunda dikkatli olma, uyku saatine yakın fiziksel ve zihinsel yorucu faaliyetlerden kaçınma, kaygıyı azaltma, uykudan önceki saatlerde ışığa daha az maruz kalma, uyuyamadığında yataktan kalkma, yatakta yalnızca uyku ve seks için bulunma, yatma vaktine yakın bir zamanda alkol, nikotin, kafein ve diğer uyarıcıları tüketmeme ve uyku için güvenli, rahat ve karanlık bir çevre oluşturmaktır.

Uyku eksikliği, yeterli uyku alamama durumudur. Kronik veya akut olabilen uyku eksikliğinin şiddeti büyük ölçüde değişebilir. Kronik veya akut olabilen uyku eksikliği, farklı şiddetlerde olabilir.

Uyku Bozukluklarının Uluslararası Sınıflaması ya da "klinisyenler ve araştırmacıların uyku bozuklukları alanında kullandıkları epidemiyolojik ve kodlu tanı koyma kaynağıdır." ICSD Amerikan Uyku Tıbbı Akademisi ile Avrupa Uyku Araştırmaları Topluluğu, Japon Uyku Araştırmaları Topluluğu ve Latin Amerika Uyku Topluluğu tarafından oluşturuldu. 1979'da hazırlanan Uyku Ve Uyarılma Bozukluklarının Tanısal Sınıflaması (DCSAD)'nın bir revizyonu olarak geliştirildi. İlk olarak 1990'da çıkarıldı, 1997'de ICSD-R adıyla revize edilerek yeniden basıldı. ICSD-2 adındaki güncellenmiş ikinci edisyonu 2005'te, üçüncü edisyonu ICSD-3 ise 2014'te çıktı.

Duloksetin; majör depresif bozukluk, yaygın anksiyete bozukluğu, fibromiyalji ve nöropatik ağrıyı tedavi etmek için kullanılan bir ilaçtır. Ağız yoluyla alınır. Yaygın yan etkiler arasında ağız kuruluğu, mide bulantısı, yorgunluk hissi, baş dönmesi, ajitasyon, cinsel sorunlar ve terlemede artış bulunur. Şiddetli yan etkiler arasında intihar riski, serotonin sendromu, mani ve karaciğer sorunları sayılabilir. Kullanımı durdurulursa antidepresan yoksunluk sendromu ortaya çıkabilir. Hamileliğin ilerleyen dönemlerinde kullanımın bebeğe zarar verebileceğine dair endişeler vardır. Bir serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörüdür.Nasıl çalıştığı tam olarak net değildir. Duloksetin, 2004 yılında Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği'nde tıbbi kullanım için onaylanmıştır. Jenerik bir ilaç olarak mevcuttur. 2017'de, on altı milyondan fazla reçeteyle Amerika Birleşik Devletleri'nde en sık reçete edilen 46. ilaç olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Zopiklon</span>

Imovane markası altında satılan Zopiklon, uyku güçlüğünü tedavi etmek için kullanılan bir nonbenzodiazepindir. Zopiklon, benzodiazepin ilaçlarından moleküler olarak farklıdır ve bir siklopirrolon olarak sınıflandırılır. Bununla birlikte, zopiklon, benzodiazepin ilaçlarının yaptığı gibi, benzodiazepin reseptörlerini modüle ederek, merkezi sinir sisteminde nörotransmitter gama-aminobütirik asidin (GABA) normal iletimini arttırır.

Zolpidem, öncelikle uyku sorunlarının kısa süreli tedavisi için kullanılan bir ilaçtır. Rehberler, uykusuzluk ve uyku hijyeni gibi davranış değişiklikleri için yalnızca bilişsel davranışçı terapi denendikten sonra kullanılmasını önermektedir. Uykuya başlama süresini yaklaşık on beş dakika azaltır ve daha yüksek dozlarda insanların daha uzun süre uykuda kalmasına yardımcı olur. Ağız yoluyla alınır ve tabletler, dil altı tabletleri veya ağızdan sprey şeklinde mevcuttur.

Tandospirone, Dainippon Sumitomo Pharma tarafından pazarlandığı Çin ve Japonya'da kullanılan bir anksiyolitik ve antidepresan ilaçtır. Azapiron ilaç sınıfının bir üyesidir ve buspiron ve gepiron gibi diğer azapironlarla yakından ilişkilidir.

Nonbenzodiazepinler benzodiazepin benzeri olan bir psikoaktif ilaç sınıfıdır. Uyku problemlerinin tedavisinde kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Davranışsal uyku tıbbı</span>

Davranışsal uyku tıbbı (BSM), uyku tıbbı içinde, uykuyu etkileyen psikolojik, fizyolojik, davranışsal, bilişsel, sosyal ve kültürel faktörlere odaklanan, uyku ile ilgili bozuklukların bilimsel araştırmasını ve klinik tedavisini kapsayan bir alandır. BSM'nin klinik uygulaması, öncelikle farmakolojik olmayan tedavileri kullanan kanıta dayalı bir davranışsal sağlık disiplinidir. BSM müdahalelerinde kullanılan birincil teknikler, uyku ile ilgili zorlukları başlatan ve sürdüren davranış, düşünce ve çevresel faktörlerde sistematik değişiklikleri içerir.

Edurant ve Rekambys markaları altında satılan Rilpivirine, Tibotec tarafından geliştirilmiş HIV/AIDS tedavisinde kullanılan bir ilaçtır. Efavirenz gibi daha eski NNRTI'lere kıyasla daha yüksek potansiyele, daha uzun yarı ömre ve azaltılmış yan etki profiline sahip ikinci nesil bir nükleosid olmayan ters transkriptaz inhibitörüdür (NNRTI).

Tolvon markası altında satılan Mianserin, özellikle Avrupa'da ve dünyanın başka yerlerinde depresyon tedavisinde kullanılan atipik bir antidepresandır. Tetrasiklik bir antidepresandır (TeCA). Mianserin, hem kimyasal olarak hem de etkileri ve etkileri açısından mirtazapin ile yakından ilişkilidir, ancak iki ilaç arasında önemli farklılıklar vardır.

Melatonin doğal olarak oluşan bir hormon olmasının yanı sıra bir besin takviyesi ve ilaçtır. Bir hormon olarak melatonin epifiz bezinden salgılanır ve uyku-uyanıklık döngüsünde rol alır. Ek olarak, genellikle jet lag veya vardiyalı çalışma gibi bozulan uyku düzenlerinin kısa süreli tedavisi için kullanılır ve genellikle ağızdan alınır. Bununla birlikte, bu kullanım için faydasının kanıtı güçlü değildir. 2017'de yapılan bir inceleme, uyku başlangıcının kullanımla altı dakika daha hızlı gerçekleştiğini, ancak toplam uyku süresinde herhangi bir değişiklik bulunmadığını bulmuştur.

Suvoreksant, uykusuzluk tedavisinde kullanılan oreksin antagonisti bir ilaçtır. Yetişkinlerde uykuya başlama ve/veya sürdürmede güçlüklerle karakterize edilen uykusuzluğun tedavisi için özel olarak endikedir. Suvoreksant uykuya daha hızlı dalmaya, daha uzun uyumaya, gece yarısı daha az uyanık olmaya ve daha kaliteli bir uyku çekmeye yardımcı olur. Etkinliği orta düzeydedir ve diğer oreksin antagonistlerine benzer, ancak benzodiazepinler ve nonbenzodiazepinlerden daha düşüktür. Suvoreksant ağızdan alınır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.