Meiji Restorasyonu
Meiji Restorasyonu (明治維新, Meiji Ishin?), Meiji Ishin, Islah, Devrim, Reform ya da Meiji Yenilenmesi olarak da bilinen, 1868 yılında İmparator Meiji idaresi altındaki Japonya'nın imparatorluk yönetimini yenileyen bir olaylar zinciridir.[1] Yeni Meiji hükümdarları, iktidarı o zamanlarda Güneş Tanrıçası Amaterasu'nun soyundan geldiğine inanılan İmparator Meiji'ye iade etmişlerdir.[1] Meiji Restorasyonu'ndan önce de imparatorlar başa gelmiş olsa da bu olaylar uygulamadaki kabiliyetini yenilemiş ve politik sistemi Japonya İmparatorluğu altında birleştirmiştir.[1]
Yenilenen devletin hedefleri yeni imparator tarafından Beş Maddeli Yemin'de belirtilmiştir. Restorasyon, Japonya'nın siyasi ve sosyal yapısında çok büyük değişikliklere yol açmış ve hem Edo (Tokyo) dönemi (sıklıkla Geç Tokugawa Şogunluğu da denir) hem de Meiji döneminin başlangıcına kadar devam etmiştir. Dönem, 1868'den 1912'ye kadar devam etmiş ve Japonya'nın yirminci yüzyılın başlarında modern bir millet olarak doğuşunda rol oynamıştır.
İttifaklar ve sadakat
Meiji Restorasyonunun temeli 1866 yılındaki Satsuma-Choshu İttifakı ile Satsuma Bölgesi ve Choshu Bölgesi'ndeki reformcu unsur liderleri olan Saigo Takamori ve Kido Takayoshi arasında atılmıştır. Bu iki lider, İmparator Komei (İmparator Meiji'nin babası)'yi desteklemiş ve Tokugawa Şogunluğu (bakufu)'nun yönetimi ile mücadele etmek ve İmparatorun gücünü yenilemek amacıyla Sakamoto Ryoma tarafından bir araya getirilmişlerdir. İmparator Komei'nin 30 Ocak 1867'deki ölümünden sonra İmparator Meiji, 3 Şubat'ta tahta çıkmıştır. Bu dönem, Japonya'nın feodal bir toplumdan pazar ekonomisine dayalı bir topluma geçişine de tanıklık etmiş ve Japonlar üzerinde kalıcı bir Batı etkisi bırakmıştır.
Şogunluğun sonu
| Makale serilerinden |
 |
|
15. Şogun Tokugawa Yoshinobu'nun "imtiyazlarını İmparator'un kontrolüne bırakmasının ardından 10 gün sonra görevinden ayrılması ile Tokugawa Şogunluğu, 9 Kasım 1867'de resmi olarak sona ermiştir. Bu, etkili bir imparatorluk yönetimi "restorasyon" (Taisei Hokan)u olmuştur. Yoshinobu hâlâ önemli bir etkiye sahip olsa da bu etki, bir sonraki yıl genç imparatorun, restorasyonun tamamen gerçekleştiğini ilan ettiği 3 Ocak tarihli fermanına kadar sürmüştür.
Bundan bir süre sonra, Ocak 1868'de, Choshu ve Satsuma güçlerinin eski şogunun ordusunu yendiği Toba-Fushimi Muharebesi ile Boshin Savaşı (Ejderha Yılı Savaşı) başlamıştır. Bu olay İmparatorun, Yoshinobu'nun tüm gücünü elinden almasına neden olmuş (veya buna olanak sağlamış) ve resmi restorasyon için ortam hazırlamıştır. 3 Ocak 1868'de İmparator sahip olduğu güç restorasyonunun resmi bir bildirisini yapmıştır:
Japonya İmparatoru, bütün yabancı ülkelerin hükümdarlarına ve halklarına Şogun Tokugawa Yoshinobu'nun kendi isteğine binaen, kendisine iktidarını iade etme izni verildiğini bildirir. Bundan böyle ülkenin bütün iç ve dış işlerinde yüksek otorite kullanılacaktır. Dolayısıyla İmparator unvanı, anlaşmaların da yapıldığı Taikun unvanı ile değiştirilecektir. Dış işlerin idaresi için tarafımızdan memurlar atanmıştır. Anlaşma güçleri temsilcilerinin bu bildiriyi tanımaları arzu edilmektedir.
- Mutsuhito, 3 Ocak 1868
Bazı şogun güçleri bağımsız bir Ezo Cumhuriyeti kurmaya çalıştıkları Hokkaido'ya kaçmış fakat İmporatora sadık olan güçler, bu çabayı 1869 yılının Mayıs ayında Hokkaidı'daki Hakodate Muharebesi ile engellemiştir. Eski şogun (Enomoto Takeaki ve Hijikata Toshizo) tarafından yönetilen orduların yenilgisi, Tokugawa Şogunluğu'nun sonunu getirmiş ve İmparatorun otoritesi tamamen güçlenmiştir.
Nedenleri
Meiji Restorasyonu'nun pek çok nedeni vardır. Komodor Matthew C. Perry Japon limanlarını ticarete açacak bir anlaşma imzalamaya çalıştığında Japonlar, Avrupa dünyasının gerisinde olduklarının farkındadır. Perry, cephane ve Japonya'nın teknolojisini geride bırakan bir teknoloji ile donanmış büyük savaş gemileri ile Japonya'ya gelmiştir. Bu devrim tanınmaya başlandıkça Meiji Restorasyonu liderleri, o zamanın koloni güçlerine karşı Japonya'yı güçlendirmek adına imparatorluk yönetimini yenilemek için uğraşmış ve Sakoku (250 yıl kadar süren, ülkeye giren yabancılar ve Japonya'yı terk eden yurttaşlar için ölüm cezası emreden dış ilişkiler politikası) olarak bilinen döneme son vermiştir. "Meiji" sözcüğü "aydın devlet" anlamına gelir ve amacı "çağdaş ilerlemeler" ile geleneksel, "doğu" değerlerini birleştirmektir.
Restorasyonun önde gelen liderleri Ito Hirobumi, Matsukata Masayoshi, Kido Takayoshi, Itigaki Taisuke, Yamagata Aritomo, Mori Arinori, Okubo Toshimichi ve Yamaguchi Natoyoshi'dir. 1873 yılında Mori Arinori liderliğinde bir grup önde gelen Japon entelektüeli, çağdaş etik ve fikirler ile "medeniyet ve aydınlanmayı ilerletmek" için Meiji Six Society (Meiji Altı Cemiyeti)'i oluşturmuştur. Bununla birlikte restorasyon süresince siyasi güç, Tokugawa Şogunluğu'ndan, çoğu Satsuma Bölgesi (Okubo Toshimichi ve Saigo Takamori) ve Choshu Bölgesi (Ito Hirobumi, Yamagata Aritomo ve Kido Takayoshi)'nden olan bu liderlerden oluşan bir oligarşiye dönüşmüştür. Bu olay imparatorluk yönetiminin daha geleneksel uygulamalarına olan inançlarını etkilemiş, böylece Japonya İmparatoru sadece milletin manevi otoritesi olarak hizmet verirken bakanları, onun adına milleti yönetmiştir.
Etkileri
Ana madde: Meiji Dönemi, Meiji Japonyası'nın Devleti, Meiji Anayasası ve Han sisteminin yasaklanması
Meiji Restorasyonu Japonya'da sanayileşmeyi hızlandırmış ve bu durum 1905 yılından itibaren "Ülkeyi zenginleştir, orduyu güçlendir" (富国強兵, fukoku kyōhei?) sloganı ile askerî güç olarak yükselmesine imkân tanımıştır.
İmparator'un yönetimi altındaki devleti şekillendiren Meiji oligarşisi ilk olarak Edo dönemi devleti, şogunluk, daimyo ve samuray sınıfı kalıntılarına karşı, güçlerini birleştirmek için önlemler almıştır.
1868 yılında bütün Tokugawa toprakları kuşatılmış ve “imparatorluk kontrolü”ne alınmış, böylece bu topraklara ‘yeni Meiji devleti imtiyazı’ verilmiştir. Fuhanken Sanchisei (Üçlü Yönetim Sistemi) ile bölgeler üçe ayrılmıştır: kentsel vilayetler (府, fu?), kırsal vilayetler (県, ken?) ve zaten var olan bölgeler. Şogunluk'a şiddetle en çok karşı çıkan Tosa, Hizen, Satsuma ve Chōshū bölgeleri daimyoları 1869 yılında “topraklarını İmparator’a iade etme”ye ikna olmuşlardır. Daha sonra diğer daimyolar da buna ikna olmuşlardır. Böylece, tartışmalı bir şekilde ilk kez, Japonya’da tüm “imparatorluk” (天下) ta doğrudan güç kullanan merkezi bir devlet kurulmuştur.
Son olarak 1871 yılında, eski ve yeni daimyolar İmparator'un huzuruna çağrılmış ve tüm bölgelerin İmparator'a iade edileceği ilan edilmiştir. Neredeyse 300 bölge (han)’den her biri, atanan idarecilerin kontrolünde vilayet haline getirilmiştir. 1888 yılından itibaren birkaç vilayet, sayılarını 75’e indirmek için birkaç adımda birleşmişlerdir. Daimyolara toprak gelirlerinin 1/10’unu özel gelir olarak alacakları sözü verilmiştir. Daha sonra, samuray tahsisatlarının borçları ve ödemeleri devlet tarafından üstlenilecektir.
Oligarşiler ayrıca toplumun dörde ayrılan yapısını ortadan kaldırmak için çaba göstermiştir.
O zamanlarda Japonya’daki samuray sayısı 1,9 milyondur. (Kıyaslandığında 1789 Fransız İhtilali’nden önce Fransız ayrıcalıklı sınıfının 10 katı. Üstelik Japonya’daki samuraylar sadece lord değil aynı zamanda onların yüksek hizmetkarları – aslında çalışan insanlardı.) Her samurayın sabit tahsisat alması, geçim masraflarının büyük bir mali yük oluşturmasına neden olmuştur. Oligarşilerin harekete geçmesini tetikleyen de bu durum olabilir. Gerçek amaçları ne olursa olsun oligarşiler samuray sınıfını engellemek için başka bir ağır ve kasti sürece başlamışlardır. İlk olarak 1873’te samuray tahsisatlarının sürekli olarak vergilendirileceği duyurulmuştur. Daha sonra 1874’te samuraylara tahsisatlarını devlet tahviline çevirme seçeneği verilmiştir. Son olarak 1876’da bu ‘tahvile çevirme’ zorunlu kılınmıştır.
1873'te devlet orduyu yenilemek için ülke çapında zorunlu askerlik başlatmış ve 21 yaşın üstündeki her erkeğin dört yıl süre ile silahlı kuvvetlerde, sonraki üç yıl da yedeklerde olacak şekilde hizmet etmesini emretmiştir. Samuray ve köylü sınıfı arasındaki başlıca farklardan biri bu askerlik yapma hakkıdır; bu eski ayrıcalık aniden ülkedeki tüm erkekleri kapsar hale gelmiştir. Üstelik artık samurayların statülerini göstermek için kılıç veya silah taşıyarak kasabada dolaşmalarına izin verilmemiştir.
Bu, durumdan rahatsız olan samurayların bir dizi isyanına neden olmuştur. Saigō Takamori'nin yönettiği ve giderek sivil savaş halini alan Satsuma İsyanı başlıca isyanlardan biridir. Fakat bu ayaklanma, yeni ordunun çekirdeğini önceden samuray olanların meydana getirdiği Tokyo polis gücü oluştursa da Batı taktikleri ve silahları ile eğitilen, yenilenen Japon İmparatorluk Ordusu tarafından hızlı bir şekilde kontrol altına alınmıştır. Bu durum muhalif olan samuraylara, onların devrinin sona erdiğine dair güçlü bir mesaj vermiştir. Sonrasında daha az samuray ayaklanması yaşanmış ve ayrım ortadan kalkmış, fakat ‘samuraylar’ gibi bir ad yeni topluma katılmıştır. Samuray askeri ruhu ideali romantik şekli ile varlığını sürdürmüş ve Japonya İmparatorluğu'nun 20. yüzyılın başlarındaki savaşlarında sıklıkla propaganda olarak kullanılmıştır.
Bununla birlikte, statülerinin yasaklanmasına rağmen samurayların çoğunluğunun hoşnut olduğunu söylemek de doğrudur. Pek çoğu, kendi içinde elit sınıfı andıran devlet bürokrasisinde iş bulmuştur. Nüfusun büyük bir bölümünden daha iyi eğitim gören samuraylar öğretmen, silah üreticisi, devlet memuru veya askeri subay olmuşlardır. Resmi samuray unvanı yasaklansa da samuray sınıfını karakterize eden elit ruh varlığını sürdürmüştür.
Oligarşiler bir dizi toprak reformu da gerçekleştirmiştir. Özellikle, Tokugawa dönemi süresince devam eden kiracılık sistemini yasallaştırmışlardır. Toplumdaki mevcut dört sınıf ayrımını engellemeye çalışan bakufu'nun çabalarına rağmen onların hükmettiği sürede köylüler topraklarını diğer çiftçilere kiralamaya başlamış ve bu süreçte zengin olmuşlardır. Bu durum bakufu'nun öngördüğü gibi bariz bir şekilde belirlenmiş sınıf sistemini bozmuş, nihai yıkımlarına kısmen yol açmıştır.
Ülke çapında zorunlu askerlik ve samuray ordusu ruhunun etkisi ile Japon ordusu, hem Çin-Japon Savaşı hem de Rus-Japon Savaşı'nı kazanınca kendisini büyüyen bir dünya gücü olarak görmeye başlamıştır.
Japonya'nın sosyal yapısındaki büyük değişikliklerin yanı sıra ulusal kimliğini tanımlayan güçlü bir merkeziyetçi devlet yaratma girişimiyle devlet, yerel ve bölgesel lehçelerin yerine geçen ve Tokyo'nun samuray sınıfı kalıplarını temel alan hyojungo (標準語) denilen egemen bir ulusal lehçe geliştirmiştir. Bu lehçe, eğitim, medya, devlet ve iş alanlarında bir norm haline gelmiştir.
Meiji Restorasyonu ve Japonya'nın modernleşmesinin sonucu olarak, Asyalı komşularına nazaran Japon öz kimliğini de etkilemiştir. Öyle ki Japonya, önceleri modernliğe dayanan egemen Çin'in altında ısrarla devam eden geleneksel Konfüçyüsçü hiyerarşik düzen yerine, Avrupa modeline göre modernleşen ilk Asyalı devlet olmuştur.
Endüstriyel Büyüme
Japonya'nın hızlı sanayileşme ve çağdaşlaşması, üretimde ve altyapıda yoğun bir artışa hem yol açmış hem de bunu gerekli kılmıştır. Japonya tersane, demir dökümcüler, iplik fabrikası gibi daha sonra bağlantıları olan girişimcilere satılan sanayiler inşa etmiştir. Bunun sonucunda yerli kuruluşlar Batı teknolojisinin tüketicisi haline gelmiş ve bunu uluslararası piyasada ucuza satılabilecek ürünler üretmede kullanmıştır. Bununla birlikte, sanayi bölgesi çok fazla büyümüş ve sanayileşen merkezlere kırsal kesimden yoğun bir göç başlamıştır. Sanayileşme ayrıca ulusal demiryolu sistemi ve çağdaş iletişimin gelişimi ile de el ele ilerlemiştir.
Ham ipek üretimi ve Japonya'dan ihraç
| Yıl(lar) | Üretim/ İhracatlar, yıllık ortalama (ton) |
| 1868–1872 | 1026/646 |
| 1883 | 1682/1347 |
| 1889–1893 | 4098/2444 |
| 1899–1903 | 7103/4098 |
| 1909–1914 | 12460/9462 |
Sanayileşme ile kömüre olan talep artmıştır. Aşağıdaki tabloda da gösterildiği gibi üretimde büyük bir artış olmuştur.
Kömür üretimi
| Yıl | Kömür üretimi | ||
| (milyon metrik ton) | (milyon uzun ton) | (milyon kısa ton) | |
| 1875 | 0.6 | 0.59 | 0.66 |
| 1885 | 1.2 | 1.2 | 1.3 |
| 1895 | 5 | 4.9 | 5.5 |
| 1905 | 13 | 13 | 14 |
| 1913 | 21.3 | 21.0 | 23.5 |
Kömür iki şey için gereklidir: buharlı gemi ve demiryolu. Bu alanlardaki gelişme aşağıda gösterilmiştir.
Ticaret filosunun boyutu
| Yıl | Buharlı gemilerin sayısı |
| 1873 | 26 |
| 1894 | 169 |
| 1904 | 797 |
| 1913 | 1,514 |
Tren yolunun uzunluğu
| Yıl | Yol | |
| (mi) | (km) | |
| 1872 | 18 | 29 |
| 1883 | 240 | 390 |
| 1887 | 640 | 1,030 |
| 1894 | 2,100 | 3,400 |
| 1904 | 4,700 | 7,600 |
| 1914 | 7,100 | 11,400 |
Kaynakça
- ^ a b c Goto-Jones, Christopher S. (2009). Modern Japan : a very short introduction. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199235698.
Ayrıca bakınız
- Boshin Savaşı
- Bakumatsu
- Datsu-A Ron
- Land Tax Reform (Japan 1873)
- Lists of incumbents
- Modernization of Japanese Military 1868–1931
- Meiji Constitution
- Restoration
Daha fazlası için bakınız
- Breen, John, 'The Imperial Oath of April 1868: ritual, power and politics in Restoration Japan', Monumenta Nipponica,51,4 (1996)
- Francisco Barberan & Rafael Domingo Osle, Codigo civil japones. Estudio preliminar, traduccion y notas (2 ed. Thomsons Aranzadi, 2006).
- Harry D. Harootunian, Toward Restoration (Berkeley: University of California Press, 1970), "Introduction", pp 1 – 46; on Yoshida: chapter IV "The Culture of Action – Yoshida Shōin", pp 184 – 219.
- Najita Tetsuo, The Intellectual Foundations of Modern Japanese Politics (Chicago & London: University of Chicago Press), chapter 3: "Restorationism in Late Tokugawa", pp 43 – 68.
- H. Van Straelen, Yoshida Shōin, Forerunner of the Meiji Restoration: A Biographical Study (Leiden: E. J. Brill, 1952).
- David M. Earl, Emperor and Nation in Japan (Seattle: University of Washington Press, 1972), on Yoshida: "Attitude toward the Emperor/Nation", pp 161 – 192. Also pp. 82 – 105.
- Marius B Jansen, Sakamoto Ryōma and the Meiji Restoration (New York: Columbia University Press, 1994) especially chapter VIII: "Restoration", pp 312 – 346.
- W. G. Beasley, The Meiji Restoration (Stanford, California: Stanford University Press, 1972), especially chapter VI: "Dissenting Samurai", pp 140 – 171.
- Conrad Totman, "From Reformism to Transformism, bakufu Policy 1853–1868", in: T. Najita & V. J. Koshmann, Conflict in Modern Japanese History (New Jersay: Princeton University Press, 1988), pp. 62 – 80.
- Jansen, Marius B.: The Meiji Restoration, in: Jansen, Marius B. (ed.): The Cambridge history of Japan, Volume 5: The nineteenth century (New York: Cambridge UP, 1989), pp. 308–366.
- Robert W. Strayer, Ways of the World with Sources Vol. 2 (2nd ed.), pp 950 (2013)
- Eberhard, Wolfram (1957). Uzakdoğu Tarihi. Türk Tarih Kurumu (12 Temmuz 2019 tarihinde yayınlandı). ss. s. 165-212. ISBN 978-975-16-2285-3.
- Armaoğlu, Prof.Dr. Fahir (1997). 19. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914). Ankara: Türk Tarih Kurumu. ss. 741-743,750-754,756-758.
