İçeriğe atla

Mehmet Muhittin Sevilen

"Hayali Küçük Ali" Mehmet Muhittin Sevilen

Mehmet Muhittin Sevilen, bilinen adıyla Hayali Küçük Ali (d. 1886, İstanbul - ö. 7 Aralık 1974, Ankara), Türk kukla ve gölge oyunu sanatçısı.

Geleneksel temaşa sanatının önde gelen ilk isimlerinden olan Sevilen, Türkiye'de Cumhuriyet öncesi Karagöz ve Hacivat sanatının en bilindik temsilcisi, Cumhuriyet sonrasında Atatürk'ün huzurunda gösteri yapmış ve Atatürk tarafından desteklenmiş bir sanatçıdır.

Daha 8 yaşındayken Karagöz oyununa merak saran Mehmet Muhittin, Davutpaşa Rüştiyesini (ortaokul) bitirmesinin ardından PTT'de çalışmaya başladı. I. Dünya Savaşı sürecinde askere gitti. Askerlik sonrasında tekrar mesleğine dönerek 1944 yılında emekli olana kadar Ankara'da çalıştı.

Emeklilik sonrasında Karagözcülük konusunda profesyonelce çalışmaya başlayan sanatçı, çocukluk sürecinde Saffet Bey'den aldığı destek ve izleyicisi olduğu Hayali Ömer Efendi, Hayali Memduh Bey, Hayali Arap Cemal Efendi, Hayali Sobacı Ömer Efendi, Hayali Nazif Bey, Hayali serçe Mehmet Efendi, Hayali Katip Salih Efendi, Hayali Arap Ömer Ağa ve Hayali Behiç Efendi gibi gölge oyunu ustalarının öğretileriyle, çocuk yaşlarda başladığı oynatıcılık mesleğini sürdürmüştür.

İlk oyununu 1900 yılında Fatih'in Draman semtinde Hımhımlı Mandıra adıyla sergilemiş ve büyük ilgi ve beğeni toplamıştır.

Cumhuriyet öncesi döneminin zor koşullarında gölge oyununa büyük emek veren "Hayali Küçük Ali", o günlerde sanatını uygulayabilmek için özel izinler almak zorunda kalmıştır:

".. Mevlanakapı yokuşunda Velet Karabaş Mahallesi'nde, Çarıkhane sokağında, 16 numaralı hanede mukim bâlâya, fotoğrafı ilişik Ali Efendi'ye, edep ve terbiye dairesinde hikâye söylemek, meddahlık etmek ve hayal oynatmak için müsaade edildiğini bildirir işbu vesika kılındı"...

60 yılı aşkın sanat yaşamı boyunca, sadece Karagöz oynatıcılığı yapmakla yetinmeyen Mehmet Muhittin Sevilen, 20 yıla yakın süreyle TRT'de radyo programları gerçekleştirip sunmuş, kitaplar yazmış, meddahlık yapmış, özellikle de öğrenci yetiştirmeye önem vererek, Halkevlerinde öğretmenlik yapmıştır. Birçok oyununun metinlerini kendisi yazan sanatçı, yapıtlarını ülkenin dört bir yanında Halkevleri'nde, "Karagöz odaları"nda sergilemiştir.

Karagöz ve Hacivat oyununu, hiçbir özelliğini bozmadan günümüze taşıyarak, yapmacıksız şekilde aktarmayı ustaca başarmış ve bu konuda onlarca ses bantı doldurarak, bu sanatı yaşatma çabasına düşmüş, hastayken bile vazgeçmemiştir.

Geleneksel Türk Tiyatrosu'nun oluşumunda temel taşlardan biri sayılan Karagöz oyunu bugün de "Hayali Küçük Ali", Mehmet Muhittin Sevilen'in torunları ve bu sanata gönül verenler tarafından sürdürülmeye çalışılmaktadır.

Yapıtları

  • Karagöz'ün hamam eğlencesi, 1928
  • Karagöz'ün Kağıthane safası, 1928
  • Hayal Perdesi, 1931
  • Karagöz, 1969

Karagöz Tasvir (betimleme) kolleksiyonları, 1958 - 1960

  • Milli Kütüphane Hayali Küçük Ali tasvir koleksiyonu
  • Ankara Devlet Konservatuvarı Hayali Küçük Ali tasvir koleksiyonu
  • Ankara Etnoğrafya Müzesi Hayali Küçük Ali tasvir koleksiyonu
  • Bursa Müzesi Hayali Küçük Ali tasvir koleksiyonu

Ses kayıtları

  • Milli Kütüphane müzik bölümü arşivinde 19 bantta 17 Karagöz oyunu
  • Meddah Hikâyesi (Sandıklı Ebe), 1958 - 1960
  • Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Bölümü arşivinde milli kütüphanedeki oyunlar
  • Moliere'in "Zoraki Tabip" oyunundan uyarlama Karagöz'ün Hekimlik oyunu

Filmografisi

  • Gülme Komşuna Gelir Başına
  • Karagöz (diyaloglar)

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Alpay Ekler, Türk Karagöz ve kukla sanatçısı, tiyatro dekor, kostüm, mask tasarımcısı, müzisyen, yazar ve yönetmen.

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat döneminin kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839'da Mustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Karagöz ve Hacivat</span> Türk gölge tiyatrosu karakterleri

Karagöz ve Hacivat, taklide ve karşılıklı konuşmaya dayanan, iki boyutlu tasvirlerle bir perdede oynatılan gölge oyunudur. Karagöz oynatıcısına kurgusal, hayali denir. Yardımcıları çırak, yardak, dayrezen, sandıkkardır. Oyunda konuşmaların değişmesi baş hareketleriyle yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Gölge oyunu</span>

Gölge oyunu, geleneksel olarak hayvan derilerinden kesilerek hazırlanmış insan, hayvan, eşya gibi figürlerin bir ışık kaynağı önünde oynatılarak, gölgelerinin gerdirilmiş, beyaz bir perdeye düşürüldüğü gösteri sanatıdır.

<i>Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?</i> 2005 yapımı Türk filmi

Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?, senaryosunu Levent Kazak'ın yazdığı, yönetmenliğini Ezel Akay'ın yaptığı ve başrollerini Haluk Bilginer ve Beyazıt Öztürk'ün paylaştığı, 2005 yapımı Türk sinema filmidir.

Türk tiyatrosu, Türkiye'de kırsal kesimlerdeki köy tiyatrosu ile kentlerdeki halk tiyatrosunu içeren geleneksel Türk tiyatrosu ve 19. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlı Devleti'ndeki Batılılaşma hareketi ile ortaya çıkan batılı tarzdaki Türk tiyatrosunu ifade eder.

Pişekar, geleneksel Türk gösteri sanatlarından Orta oyunu'na ait ana karakterlerdendir.

<span class="mw-page-title-main">Mehmet Esen</span> Türk oyuncu, tiyatro sanatçısı

Mehmet Esen, Türk tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu ve yönetmendir.

<span class="mw-page-title-main">Ali Köken</span>

Ali Köken, Türk tiyatro oyuncusu ve şairdir.

<span class="mw-page-title-main">Nurhan Tekerek</span>

Nurhan Tekerek, oyuncu, dramaturg ve yönetmendir.

Hadi Poyrazoğlu Türk gölge oyunu ve kukla oyuncusu, ip cambazı ve tuluat oyuncusudur.

Ali Meriç, Türk oyuncu, yönetmen ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Ankara Resim ve Heykel Müzesi</span> Ankaradaki sanat müzesi

Ankara Resim ve Heykel Müzesi, Ankara'nın Altındağ ilçesinin Ulus semtinde, Namazgâh tepesinde bulunan sanat müzesi ve kültür merkezi.

<span class="mw-page-title-main">Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi</span> Ankaradaki bir müze

Somut Olmayan Kültürel Miras Müzesi; Gazi Üniversitesi Türk Halkbilimi Araştırma ve Uygulama Merkezi ve Ankara Kalkınma Ajansı'nın ortak katkılarıyla 15 Haziran 2013 tarihinde, Ankara'nın Altındağ ilçesinde açılmış olan bir müzedir. Müzenin denetimi, Etnografya Müzesi Müdürlüğünce yapılmaktadır.

Hayalî Nevzat Çiftçi, Karagöz ve Hacivat oynatıcısı, tasvir ve kukla yapım ustası ve dizi oyuncusu

<span class="mw-page-title-main">Murat Karahüseyinoğlu</span>

Murat Karahüseyinoğlu, Türk, senarist, yönetmen, tiyatrocu ve yapımcı.

<span class="mw-page-title-main">Osmanlı İmparatorluğu'nda sahne sanatları</span> Osmanlı Devleti bünyesindeki tiyatro, sinema, müzik, dans, opera, gölge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat türlerinin genel adı

Osmanlı'da sahne sanatları, Osmanlı Devleti bünyesindeki tiyatro, sinema, müzik, dans, opera, gölge oyunu gibi sahnede icra edilen sanat türlerinin genel adıdır. 18. yüzyıla kadar kukla, meddahlık, Karagöz ve Hacivat ve ortaoyunu gibi geleneksel Türk tiyatrosu olarak adlandırılan sahne sanatları egemendir. 18. yüzyılda başlayan batılılaşma çabaları ile çağdaş anlamdaki tiyatro, opera ve daha sonra sinema sergilenmeye başlanmıştır.

Güzin Duran, Türk ressam ve hattat.

<i>Karagöz</i> (gazete) 1908-1968 yıllarında Türkiyede yayımlanan siyasi ve mizahî dergi

Karagöz, 1908-1968 yılları arasında Türkiye'de yayımlanan siyasi ve mizahî halk gazetesi. İlk sayısı 10 Ağustos 1908'de çıkan gazete, Ali Fuat Bey tarafından kurulmuştur ve haftada iki gün yayımlanmıştır. Gazetenin her bir sayısının kapağında Karagöz ve Hacivat'ın karikatürü ve altında gündemde olan bir konuyla ilgili konuşmalar yer almıştır.

Karagöz Müzesi, Karagöz gölge oyunu kültürünü yaşatmak amacıyla Bursa'da 2007 yılında açılan müze.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.