İçeriğe atla

Mehmet Kaplan

Başlığın diğer anlamları için Mehmet Kaplan (anlam ayrımı) sayfasına bakınız.
Mehmet Kaplan
Doğum5 Mart 1915(1915-03-05)
Sivrihisar, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm23 Ocak 1986 (70 yaşında)
İstanbul, Türkiye
Defin yeriKaracaahmet Mezarlığı, İstanbul
MeslekYazar
DilTürkçe
Vatandaşlık Türkiye
Eğitimİstanbul Üniversitesi

Mehmet Kaplan, (5 Mart 1915, Sivrihisar - 23 Ocak 1986, İstanbul), Türk edebiyat kuramcısı, eleştirmen, edebiyat tarihçisi, yazardır.

Yaşamı

1915'te Eskişehir Sivrihisar'da dünyaya geldi. Çocukluk yıllarında tren garında seyyar satıcılık yaptı. 1939 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk dili ve edebiyatı bölümünden "Emir Sultan" üzerine hazırladığı lisans tezi ile mezun oldu. Aynı yıl Ord. Prof. Dr. Mehmet Fuad Köprülü tarafından asistan namzedi olarak mezun olduğu bölüme alındı. İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu ve Edebiyat Fakültesi'ndeki eğitiminde Köprülü dışında Ali Nihad Tarlan ve Reşit Rahmeti Arat etkilenerek onların profillerini devam ettirme eğiliminde oldu. Ancak fakülteye Maârif Vekaleti tarafından profesör olarak atanan Ahmet Hamdi Tanpınar'ı kültür, sanat ve şahsiyetiyle daha çok beğeniyordu. Tanpınar onun kariyerinde etkili bir isim oldu ve zamanla dost oldular. Köprülü, siyasette devam edince kendisi de Ahmet Hamdi Tanpınar yönetimindeki "Tanzimat sonrası Türk edebiyatı" kürsüsüne katıldı. Tanpınar'ın asistanlığında bulunarak Namık Kemâl'e dair yazdığı monografi ile 1942'de Türk edebiyatı dalında Ali Nihat Tarlan sonrasında ikinci, yeni Türk edebiyatı dalında ise doktorasını tamamlayan ilk kişi oldu. Bu tezi, "Namık Kemal: Hayatı ve Eserleri" başlığıyla kitap olarak da yayınlandı. 1958'de Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi'nde kurucu dekan olarak 2 yıl görev yaptı ve burada Türk dili ve edebiyatı bölümünü kurdu, 1960'ta İstanbul'a döndü. 1962'ye kadar Tanpınar'la beraber çalıştı. Tevfik Fikret hakkındaki tezi ile 1946'da doçent, 1952'de ise "Şiir Tahlilleri" başlıklı çalışmasıyla 37 yaşında profesör oldu.[1] Aynı zamanda Kültür ve Milli Eğitim Bakanlığı komisyonlarında görev aldı.[2]

1963'te Tanpınar'ın ölümünden sonra onun bütün şiirlerini psikolojik yöntemlerle incelediği "Tanpınar'ın Şiir Dünyası" başlıklı eserini yayımladı. 1965'te "Cumhuriyet Devri Türk Şiiri" olarak da bilinen Şiir Tahlilleri"nin ikinci cildini, 1967'de çeşitli konulardaki denemelerinden oluşan "Nesillerin Ruhu"nu, 1969'da "Büyük Türkiye Rüyası"nı, 1979'da "Hikâye Tahlilleri"ni ve 1981'de "Tip Tahlilleri"ni yayınladı. 20'ye yakın öğrenciye doktora hocalığı yaptırdı. Abdullah Uçman'a göre fakültenin altın çağında en önde gelen hocalarındandı.[3] İnci Enginün ve Zeynep Kerman gibi isimler onun asistanlarıydı.[4][5]

Kaplan bir yazısında Fransız filozof Alain'nden "mürşidim" şeklinde bahsetmektedir. Ondan K. Domaniç imzasıyla tercümeler yaparak yabancı dilini geliştirmiştir. Uçman'a göre Kaplan, yazarken düşünenlerdendir ve bu nedenle akranlarına göre az sayıda eser vermiştir. Düşünsel makalelerinde kültür meselesi önemli bir yer tutmaktadır. 100'e yakın kitaplara girmemiş fikri yazıları bulunmaktadır. Bu yazıları ağırlıkla folkloriktir. Fikri hayatında Ziya Gökalp, Ahmet Hamdi Tanpınar, Mümtaz Turhan ve Nurettin Topçu'dan etkilenmiştir. Uçman'a göre Yahya Kemal ve Tanpınar çizgisini devam ettiren bir isimdir. Metin tahlili metodunu ilk kullanan edebiyat kuramcısıdır.[6]

Eserleri

  • Tevfik Fikret (1946)
  • Namık Kemal Hayatı ve Eserleri (1948)
  • Tanpınar'ın Şiir Dünyası (1964)
  • Cumhuriyet Devri Türk Şiiri (1965)
  • Nesillerin Ruhu (1967)
  • Büyük Türkiye Rüyası(1969)
  • Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar (1976)
  • Oğuz Kağan Destanı (1979)
  • Kültür ve Dil (1982)
  • Yahya Kemal (1982)
Akademik tezler
  • Travay: Eşrefoğlu Rumi, Hayatı ve Eserleri, 1937
  • Lisans Tezi: Emir Sultan, 1939
  • Doktora Tezi: Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1942
  • Doçentlik Tezi: Tevfik Fikret ve Şiiri, 1944
  • Profesörlük Tezi: Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa'dan Yahya Kemal'e)
İlmî araştırmalar
  • Tevfik Fikret ve Şiirleri, 1946, genişletilmiş bsk. 1971, 1978, son baskı 1998
  • Namık Kemal, Hayatı ve Eserleri, 1948
  • Şiir Tahlilleri I (Akif Paşa'dan Yahya Kemal'e), 1954, son baskı 1999
  • Tanpınar'ın Şiir Dünyası, 1963, 1983.
  • Şiir Tahlilleri II (Cumhuriyet Devri Türk Şiiri), 1965, ilâvelerle 1973, 7. bsk. 1998) son baskı 1999
  • Hikâye Tahlilleri, 1979, 7.bsk.1994
  • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar I, 1976, son baskı 1999.
  • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar II, 1987, son baskı 1999.
  • Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar 3: Tip Tahlilleri, 1985, son baskı 1996
Denemeler, incelemeler, mektuplar
  • Nesillerin Ruhu, 1967, 4. bsk. 1978, son baskı 1999.
  • Büyük Türkiye Rüyası, 1969, 4. bsk. 1998
  • Edebiyatımızın İçinden, 1976, 1998,
  • Türk Milletinin Kültürel Değerleri, 1977
  • Oğuz Kağan Destanı, 1979
  • Kültür ve Dil, 1982, 11. bsk. 1998, son baskı 1999.
Metin neşri (Bugünkü dile çevirme ve önsöz)
  • Ahmet Haşim'den: Bize Göre, Gurebahane-i Laklakan, Frankfurt Seyahatnamesi, 1969, 1981.
  • Ziya Gökalp'tan: Türkçülüğün Esasları, 1972.
  • Namık Kemal'den: İntibah, 1972
Metin derlemesi ve neşri (Öğrencileriyle birlikte)
  • Köroğlu Destanı, (Behçet Mahir Efendi'den Mehmet Akalın, Muhan Bali ile), 1973.
  • Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi I 1839-1865 (İ. Enginün, Birol Emil ile) 1974, 1988

Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi II 1865-1876 (İ. Enginün, B. Emil ile birlikte), 1978, 1993. Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi III (A. Vefik Paşa, A. Midhat, Ş. Sami vs.) (İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman ile birlikte), 1979, Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi IV (Ekrem, Hâmid, Sezai ve Ara nesil, (İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman ile birlikte), 1982 Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi V (M. Naci, B. Fuad, A. Rasim vs. (M. Kaplan'ın izinden İ. Enginün, B. Emil, Z. Kerman tarafından) 1989

  • Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, II c. (İ. Enginün, B. Emil, N. Birinci, A. Uçman'la birlikte), 1981, 1992
  • Atatürk Devri Fikir Hayatı, II c., İ. Enginün, Z. Kerman, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte)1981, 1992.
  • Atatürk Devri Türk Edebiyatı, II c., (İ. Enginün, Z. Kerman, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte)1982, 1992
  • Atatürk Şiirleri, (N. Birinci'yle birlikte), 1982, 1995
  • Cenap Şahabettin'in Bütün Şiirleri (İ. Enginün, B. Emil, N. Birinci, A. Uçman ile birlikte) 1985.
Lise ders kitapları;

Edebiyat Lise 1 1976, Edebiyat Lise 2 1977, Edebiyat Lise 3, 1977.

Ahmet Hamdi Tanpınar için

Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Bütün Şiirleri, 1976. Yazarın kitap halinde olan, süreli yayınlarda yayınlanan ve evrakından kalan şiirlerini bir araya getirdi. XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Beş Şehir, Huzur, Mahur Beste, Sahnenin Dışındakiler, Saatleri Ayarlama Enstitüsü gibi kitapların Tanpınar'ın ölümünden sonraki baskılarına önayak oldu ve önsöz yazdı. Edebiyat Üzerine Makaleler (Haz: Z. Kerman), Yaşadığım Gibi (Haz: B. Emil), Ahmet Hamdi Tanpınar'ın Mektupları (Haz: Z. Kerman) kitaplarına önsöz yazdı.

Görevleri

  • 1939–1983 İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde asistan, doçent ve profesör.
  • 1958–1960 Erzurum Atatürk Üniversitesi rektör yardımcılığı ve Edebiyat Fakültesi kurucu dekanlığı
  • 1962–1983 Yeni Türk Edebiyatı Kürsüsü Başkanlığı
  • 1973–1974 İstanbul Üniversitesi senatosu üyeliği
  • 1974–1978 İstanbul Üniversitesi Türkiyat Enstitüsü Müdürlüğü
  • 1982–1983 Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Başkanlığı
  • 1983–1986 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yüksek Kurul üyeliği
  • 1984–1986 Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde ve M. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde Türk Dili ve edebiyatı bilim dallarında lisans üstü eğitim.

(Ayrıca Kültür Bakanlığı, Millî Eğitim Bakanlığı, Devlet Planlama Teşkilâtı komisyonlarında üyelikler yapmıştır.)

Ölümünden sonra

Mehmet Kaplan'ın 1939-1986 tarihlerinde yazdığı 1517 deneme- makaleden bir kısmı Mehmet Kaplan'dan Seçmeler (2 cilt, haz. İnci Enginün, Zeynep Kerman, 1988.), Âli'ye Mektuplar (Haz: İnci Enginün-Zeynep Kerman), 1992.) ve Sevgi ve İlim (Haz. Ezel Erverdi), 2002.) adlı kitaplara girmiş, onların bir kısmı ve 124 tercümesi, 22 şiiri yayınlarda kalmıştır. Mehmet Kaplan'ın bibliyografyası ise Mehmet Kaplan’a Armağan (Haz. İnci Enginün, Zeynep Kerman, 1984) ve Mehmet Kaplan Hayatı ve Eserleri (Haz. Zeynep Kerman, İnci Enginün, 2000) adlı eserlerde hatıralarıyla birlikte yayınlanmıştır.

Kaynakça

  1. ^ Abdullah Uçman, Doğumunun Yüzüncü Yılında Mehmet Kaplan, Kubbealtı Akademi Mecmuası, Ekim 2015, sayı 176, yıl 44/4: 31-32.
  2. ^ "Öğrencilerinin gözünden Mehmet Kaplan". Yeni Şafak. 16 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2018. 
  3. ^ Uçman, a.g.m., s. 32-33
  4. ^ Ayvazoğlu, Beşir. "'İnci Enginün'e saygı'". Karar. 29 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2018. 
  5. ^ "Zeynep Kerman". tr.writersofturkey.net/. 28 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018. 
  6. ^ Uçman, a.g.m., 34-36.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Hamdi Tanpınar</span> Türk şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat tarihçisi, siyasetçii

Ahmet Hamdi Tanpınar ; Türk şair, romancı, deneme yazarı, edebiyat tarihçisi, siyasetçi ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Yahya Kemal Beyatlı</span> Türk yazar ve siyasetçi

Yahya Kemal Beyatlı, doğum adıyla Ahmed Agâh, Türk şair, mütefekkir, yazar, siyasetçi ve diplomattır.

Divan edebiyatı, Türk kültürüne has süslü ve sanatlı bir edebiyat türüdür. Bu edebiyata genellikle "divan edebiyatı" adı uygun görülmekte olup bunun en büyük nedenlerinden birisinin şairlerin manzumelerinin toplandığı kitaplara "divan" denilmesi olduğu kabul edilmektedir. Öte yandan, divan edebiyatı gibi tabirlerin modern araştırmacılar tarafından geliştirildiğini ve halk-tekke-divan edebiyatları arasındaki ayrımların bazen oldukça muğlak olduğu ve bu edebiyatlar arasında ciddi etkileşimlerin de bulunduğu vurgulanmalıdır.

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat döneminin kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839'da Mustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasi alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi ile Agah Efendi'nin birlikte çıkarmış olduğu Tercüman-ı Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Cenap Şahabettin</span> Türk şair, anı yazarı ve hekim (1870 - 1934)

Cenap Şahabeddin, Türk şâir ve yazar.

<span class="mw-page-title-main">Namık Kemal</span> Osmanlı yazar ve gazeteci

Namık Kemal, Türk milliyetçiliğine esin kaynağı olmuş, Genç Osmanlı hareketine bağlı yazar, gazeteci, devlet adamı ve şairdir.

<i>XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi</i>

XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın, Tanzimat Fermanı'nın 100. yıldönümü olan 1939 tarihinde yazdığı bir kitaptır.

<span class="mw-page-title-main">Türk edebiyatı</span> Türkçe yazılmış edebî eserler

Türk edebiyatı, Türk yazını veya Türk literatürü; Türkçe olarak üretilmiş sözlü ve yazılı metinlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Vasfi Mahir Kocatürk</span>

Vasfi Mahir Kocatürk. Türk şair, oyun yazarı, öğretmen, edebiyat araştırmacısı, politikacı.

100 Türk Edebiyatçısı, 59. Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti döneminde Millî Eğitim Bakanlığının (MEB) ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarındaki öğrencilere hem Türk Dili ve Edebiyatı dersi müfredatı ile ilişkilendirilerek yazarların kitaplarının okutulması hem de boş zamanlarını değerlendirmek üzere öncelikle başvurabilecekleri yazarların kaynak eserleri olarak tavsiye edilmesi için derlenmiş Türk yazarlar listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Müze Kütüphanesi</span>

Ahmet Hamdi Tanpınar Edebiyat Müze Kütüphanesi, adını Türk romancı, öykücü ve şair Ahmet Hamdi Tanpınar'dan alan bir edebiyat müzesi ve arşividir. İstanbul'da bulunan müze Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kurulmuş olup 12 Kasım 2011 tarihinde ziyaretçiye açılmıştır.

Millî Edebiyat zevk ve anlayışını sürdüren şiir, Kurtuluş Savaşı'nın etkilerinin sürdüğü dönemde ortaya çıkmış şiir akımıdır. Bu akımın yazarları milliyetçilik düşüncesinden etkilenerek bu doğrultuda eseler vermişlerdir. Yazarlar dildeki yabancı sözcüklerin Türkçe karşılıklarını kullanmayı tercih etmişlerdir. Şiirde, Halk edebiyatında olduğu gibi hece ölçüsü kullanılmıştır. Genellikle sözcüklerin akla gelen ilk anlamları kullanılmıştır. Yazarların verdikleri eserlerde millî hisler ön planda olurken, eserlerdeki kişiler halk arasından seçilmiş sıradan kişilerdir. Bu akıma dahil olan şairler şiirlerini Kültür Haftası, Hisar ve Çınaraltı gibi dergilerde yayınlamışlardır. Bu akıma dahil olan yazarlar: Ahmet Kutsi Tecer, Arif Nihat Asya, Orhan Şaik Gökyay, Kemalettin Kamu, Ömer Bedrettin Uşaklı, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Behçet Kemal Çağlar, Necmettin Halil Onan, Zeki Ömer Defne ve Coşkun Ertepınar'dır. Dönem şairlerinden Arif Nihat Asya Türk edebiyatında "Bayrak Şairi" olarak bilinirken Ömer Bedrettin Uşaklı "Anadolu Şairi", Kemalettin Kamu ise "Gurbet Şairi" olarak bilinir. Bu akımın diğer şairlerinden Ahmet Kutsi Tecer Âşık Veysel'i Türk edebiyatına tanıtan kişidir. Necmettin Halil Onan "Bir Yolcuya" adlı şiiriyle hamaset edebiyatına ait örnekler vermiştir. Behçet Kemal Çağlar ise şiirlerinde Atatürk devrimleri ve Atatürk sevgisi gibi konular ön plana çıkarmış ve Faruk Nafiz Çamlıbel ile Onuncu Yıl Marşı'nı yazmıştır.

Orhan Okay, Türk yazar ve akademisyendir.

<span class="mw-page-title-main">Handan İnci</span> Türk yazar

Handan İnci, Türk edebiyatçı, akademisyen ve yazar. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Rektörü ve Edebiyat Fakültesi öğretim üyesidir. Özellikle Ahmet Hamdi Tanpınar üzerine yaptığı araştırma ve incelemeleriyle tanınmaktadır. Aralık 2017'de kurulan Tanpınar Araştırma Merkezi'nin kurucu başkanıdır.

Zeynep Kerman,, Türk edebiyat kuramcısı ve tarihçisidir.

İnci Enginün, Türk edebiyat kuramcısı, eleştirmen ve yazardır.

Dergâh Yayınları, Fatih merkezli olarak 1966'da Ezel Erverdi öncülüğünde kurulmuş yayınevidir. Ağırlıkla sosyal ve beşeri bilimler, Türk dili ve edebiyat kitapları yayımlamaktadır. Aynı adlı bir edebiyat dergisi de yayınevi bünyesinde çıkmaktayken Ahmet Hamdi Tanpınar, Abdülhak Hâmid Tarhan, Nurettin Topçu, Mustafa Kutlu, İnci Enginün, Zeynep Kerman, Mehmet Kaplan, Teoman Duralı ve Ali Birinci gibi isimlerin yayın haklarını elinde bulundurmaktadır.

Abdullah Uçman, Türk akademisyen.

<i>Zafernâme</i> (Ziya Paşa) Ziya Paşa eseri

Zafernâme, Tanzimat Dönemi yazarı Ziya Paşa tarafından Girit İsyanı’ndaki olaylar nedeniyle Âli Paşa’yı yermek amacıyla 1869 ilâ 1870 yılları arasında yazılan hiciv türündeki eserdir. Kaside, tahmis ve şerh olmak üzere nazım-nesir karışık üç bölümden oluşmaktadır. 66 beyitlik kaside Fazıl Paşa imzasıyla tarihsiz bir biçimde yayımlanmıştır. Sonrasında bu kasidenin tahmisi yine tarihsiz bir biçimde Hayri Efendi imzasıyla yayınlamıştır. Eserin nesir şerhi de Hüsnü Paşa imzasıyla yayımlamıştır. Bu üç isim Ali Paşa'nın en yakınında bulunan ve güvendiği kişilerdir. Ziya Paşa eseri Ali Paşa'nın en yakınlarının elinden çıkmış gibi göstererek ironik bir tavır sergilemiştir.

Köylü Kızların Şarkısı , Muallim Naci'nin aruz ölçüsüyle ve halk diline yakın bir ifade ile yazdığı şiir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.