Mehmed Kazım Efendi

Mehmed Kazım Efendi (1858, İbradı – ?, İstanbul), Türk hukukçu, akademisyen.

İbradı kadı naibi Ahmed Hilmi Efendi'nin oğlu olarak 1858 yılında Antalya'nın İbradı ilçesinde dünyaya gelmiştir. Baba tarafından dedesi İbrahim Şemseddin Efendi de İbradı bölgesinde naiblik yürütmekteydi.

İlköğrenimini sıbyan mektebinde tamamlamış, daha sonra ise Söke Mekteb-i Rüştiyesi'nden mezun olmuştur. Rüştiye eğitiminden sonra İstanbul'a gelmiş ve ilmiye kökenli bir aileye mensup olması itibarıyla Süleymaniye Medresesi'nde eğitimini sürdürmüş, Kuduri'ye kadar medrese tahsilini devam ettirmiştir. 29 Mayıs 1886'da aliyyü'l-ala (pekiyi) derecesiyle Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'den mezun olmuştur.

Memuriyet hayatına, rüştiye eğitimini sürdürdüğü Aydın'da 6 Haziran 1875 tarihinde Aydın Vilayeti mektupçu odasında başlamış, daha sonra bu memuriyetten istifa ederek Haziran 1882'de Dersaadet Cinayet Mahkemesi'nde ve 20 Şubat 1885'te Dersaadet Bidayet Mahkemesi İkinci Hukuk Dairesi'nde, 15 Eylül 1885'te ise Mahkeme-i Temyiz Hukuk Dairesi'nde zabıt katibi olarak memuriyetini sürdürmüştür.

29 Mayıs 1886 tarihinde Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'den mezun olmasının ardından 13 Temmuz 1886'da aynı kurumda müdür muavinliğine getirilmiştir. 12 Kasım 1891 tarihinde ise, aralıksız olarak 17 yıl boyunca sürdüreceği Mekteb-i Hukuk-ı Şahane müdürü olarak tayin edilmiş, bu görevinden 4 Ağustos 1908 tarihinde istifa etmiştir.

Özellikle ilmiye sınıfından gelen bir aileye mensup olması sebebiyle 23 Şubat 1887'de kendisine Bursa ile mûsıle-i sahn payesi verilmiştir. Daha sonra ise memuriyet hayatına devam etmesinden ötürü, ilmiye payeleri 13 Mart 1888 tarihinde mülkî rütbelere çevrilmiş ve kendisine rütbe-i sânî sınıf-ı sânîsi tevcih edilmiştir. Daha sonra bu rütbeleri 31 Temmuz 1892'de rütbe-i sânî sınıf-ı mütemâyiz ve 21 Şubat 1894'te rütbe-i ûlâ sınıf-ı sânîsi takip etmiştir.

Memuriyet hayatına; 19 Aralık 1888'de Mahkeme-i Temyiz Baş Müddeî-i Umumi muavini, 14 Şubat 1892'de Dersaadet Ticaret-i Bahriye Mahkemesi azası, 19 Şubat 1895'te Dersaadet İkinci Ticaret Mahkemesi azası, 7 Nisan 1896'da Dersaadet Ticaret-i Bahriye Mahkemesi reisi, 22 Temmuz 1896'da Beyoğlu Bidayet Mahkemesi İkinci Dairesi reisi, 21 Kasım 1902 ve 23 Haziran 1909'da Dersaadet İstinaf Mahkemesi hukuk kısmı azası, 24 Ekim 1905 ve 23 Haziran 1911'de Mahkeme-i Temyiz azası, 23 Şubat 1913'te Ganaim-i Bahriye Mahkemesi Divan-ı İstinaf reisi olarak devam etmiştir.

Bu görevlerin yanı sıra, Mekteb-i Hukuk-ı Şahane'de hukuk muhakemesi usulü, icra kanunu ve kara ticaret hukuku derslerini asaleten; idare hukuku dersini vekaleten vermiştir. Müdürlükten istifa ederek ayrıldıktan dokuz yıl sonra (1917) Darülfünun Hukuk Medresesi'nde tatbikat-ı hukukiyye dersleri okutmuştur.

Kendisine hizmetleri dolayısıyla 6 Haziran 1890'da dördüncü rütbeden ve 1 Ocak 1901'de ikinci rütbeden Nişan-ı Âli Osmanî, 16 Ocak 1901'de ise birinci rütbeden Mecidiye Nişanı verilmiştir.

Bir dönem Adliye nazırlığı da yapan Mehmed Kazım Efendi, İstanbul'da ölmüştür.

Baba tarafından, Minkarizade Yahya Efendi'nin torunlarından olup, eski milletvekili ve Danıştay başkanlarından Hazım Türegün'ün babasıdır. Aynı zamanda Pertev Naili Boratav'ın annesi Sıdıka Boratav ile kuzendir.

• Telhis-i Hukuk-ı Mevzua
• Ticaret-i Berriye Kanunnamesi Şerhi
• Teşkilat-ı Mehakim ve Usul-i Muhakemat-ı Hukukiye

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA). DH.d.SAİD. (Başbakanlık Osmanlı Arşivi Dahiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri) No: 7/1029-1030
• Mekteb-i Hukuk'un Kuruluşu ve Faaliyetleri (1878-1900), Ali Adem Yörük, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008