İçeriğe atla

Mehmed Ali Viryoni Paşa

Mehmed Ali Paşa Viryoni
Meclis-i Mebûsan
2. Dönem Mebusu
Görev süresi
13 Aralık 1877 - 14 Şubat 1878
Seçim bölgesi1877 (2) – Yanya
Kişisel bilgiler
Doğum 1842
Berat, Yanya Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm 1895

Beratlı Mehemed Ali Bey[a] (1842, Berat-1895), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.

Hayatı

On dokuzuncu yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu'ndaki modernleşme sürecinde zenginliğini ve gücünü artıran Berat'ın (güney Arnavutluk) Viryonzâde adlı ünlü Arnavut toprak sahibi bey ailesindendir. Yanya'daki Fransa konsolosunun yardımcısı, Mehmet Ali'nin ailesini, 9 Kasım 1877 tarihinde Paris'te Dışişleri Bakanlığı'na yazdığı mektupta, Berat'ın "en iyi" toprak sahibi ailelerinden ve en zengin Arnavutlarından biri olarak nitelendirmiştir. Mehmet Ali, Tepedelenli Ali Paşa'nın generallerinden ve daha sonra Epir valisi olan Ömer Paşa'nın torunu ve 1845-1863 yılları arasında Berat valisi olan Hüseyin Paşa'nın oğludur. Annesi Tiranlı Ali Bey Toptani'nin kızı Sabush Hanım'dır. Yanya'daki Fransız konsolos yardımcısı, yukarıda bahsi geçen mektubunda, Mehmet Ali Bey'in İstanbul'da oldukça iyi bir eğitim gördüğünü ve bu nedenle kökeninin veya ailesinin desteği olmadan iyi bir idari kariyer yapma şansının olduğunu yazmıştır. Arnavutça, Türkçe, Yunanca ve Fransızca biliyordu.[2]

Mehmet Ali Viryoni, Mayıs 1877'de kurulan Yanya'nın Arnavut Komitesi'nin (Arnavutça: Komiteti Shqiptar) bir üyesiydi. 1876 sonbaharında Hersek'teki savaşta en az bin kişilik büyük bir milis kuvvetine liderlik etmiştir ve 1.500 bin kişilik güçlü bir milis gücünün lideri olarak başarılı olmuştur. Bunu Epir'de (güney Arnavutluk) tekrarlamak istedi, ancak Meclis-i Mebûsan 2. dönem Yanya Vilayeti'nden 39 oyla mebus seçilmiştir. İstanbul'a Yanya milletvekili olarak gelen Mehmet Ali Viryoni, diğer bazı Arnavut milletvekilleriyle birlikte, İstanbul'da Arnavut elit üyeleri tarafından kurulan Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi'nin (Arnavutça: Komiteti Qendror për Mbrojten e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare) kurucularından birisidir. Fraşirili Abdül Bey ile birlikte, bir ittifak sağlamak için Temmuz ve Aralık 1877'de Yunanistan makamlarıyla müzakerelere öncülük etti. 1879 baharında, Arnavut topraklarının kaderini savunmak için Abdül Bey ve Abidin Paşa ile birlikte başlıca Avrupa başkentlerini (Roma, Paris, Berlin, Viyana) ziyaret etmiştir.[2]

Mehmet Ali Viryoni direniş hareketlerinin örgütlenmesinde yer alırken diğer mebuslar gibi kendisini askıya alınmış da olsa hala Meclis-i Mebûsan'un bir vekili olarak görüyordu. Bu nedenle, hudut meselelerinde Osmanlı ve Yunan müzakerelerinin yeniden başladığını öğrenerek, Yanya'dan iki diğer mebus olan Abdül Bey ve Veysel Bey ile birlikte 14 Ağustos 1879'da bölgesinden İstanbul'a başkentteki bu müzakerelerde yerel halkın temsilcisi olarak mümkün olan her rolü oynamaya çalışmak için gitti. Arnavut tarihçiliğine göre, başlangıcından sonuna kadar Prizren İttifakı merkez komitesinin üyelerinden biri olarak kaldı. Arnavut Birliği'nin bastırılmasıyla 1881'de tutuklandı ancak Korfu'ya kaçmayı başardı. Resmi Arnavut ansiklopedisindeki milliyetçi anlatıya göre, bilinen son “vatansever eylemi”, 1890'da Abdül Bey ile birlikte bir muhtıra imzalamasıdır. Mehmet Ali 1895'te ölmüştür.[3]

Ailesi

Nispeten yerel önemli ailelerin Emine Hanım Klisura ve Hüsniye Hanım Vokopola isimli iki karısı ve bir Çerkes kadın olan Mihri Hanım ile evlenmiştir. Hüsniye Hanım'dan İlyas Bey (1882 veya 1883 doğumlu) adında bir oğlu olmuştur. İlyas Bey Viryoni, Mekteb-i Mülkiye'de okudu, Jön Türk Devrimi'nden sonra Berat belediye başkanı oldu, 1912'de Arnavut bağımsızlığını ilan eden Avlonya Meclisine katıldı ve 1932'de ölmeden önce yeni Arnavut devletinde iki kez başbakan, birkaç kez de milletvekili, bakan ve büyükelçi oldu. Ünlü Dino ailesinden (Prevezeli) bir kadınla evlendi ve aralarında İsmail Kadare'nin eserlerini Fransızcaya çeviren Yusuf Viryoni'nde olduğu üç çocuğu oldu.[3]

Notlar

  1. ^ Adı farklı kaynaklarda çeşitli şekillerde geçmektedir: Mehmed Ali Bey, Mehmet Ali Vryoni, Mehmet Ali Beu [Bey], Mehemed Ali Vrion, Mehmet Ali Vrioni, Mehmed Ali Vrion ve Mehmet Ali Berati.[1]

Kaynakça

Özel
  1. ^ Bilmez & Clayer 2016, s. 164.
  2. ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 165.
  3. ^ a b Bilmez & Clayer 2016, s. 166.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Şemseddin Sâmi</span> Arnavut asıllı Osmanlı yazar, filozof ve ansiklopedist

Şemseddin Sami (Fraşiri), Arnavut asıllı Osmanlı yazarı, ansiklopedist ve sözlükçü.

<span class="mw-page-title-main">Abdül Fraşeri</span>

Abdül Fraşeri,, Arnavut milliyetçisi ve siyasetçi. Osmanlı devlet kayıtlarında ismi Abdullah Hüsnü olarak geçer.

<span class="mw-page-title-main">Feyzi Bey Alizoti</span> Ocak-Mart 1914 tarihlerinde Arnavutluk başbakanı siyasetçi (1874-1945)

Feyzi Bey Alizoti Osmanlı daha sonraları Arnavut siyasetçi. 22 Ocak ile 7 Mart 1914 tarihleri arasında kısa bir süre Arnavutluk başbakanlığı yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İlyas Viryoni</span> Fransız siyasetçi (1882-1932)

İlyas Bey Viryoni, Osmanlı daha sonraları Arnavut siyasetçidir.

<span class="mw-page-title-main">Aziz Viryoni Paşa</span> Arnavut siyasetçi

Aziz Viryoni Paşa (1859–1919), 20. yüzyılın başlarında Osmanlı-Arnavut siyasetçidir. Meclis-i Mebûsan Berat mebusu, Arnavutluk Maliye Bakanı ve Tarım ve Maden Bakanı idi.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Viryoni</span>

Vezir Ömer Vrioni Paşa, Mısır’da Napoleon Bonaparte’a karşı savaşlarda üstün başarılar kazanmıştır. Yunan İsyanı’nın bastırılması sırasında önemli görevler almıştır. Mora İsyanı sırasında Atina garnizonunu isyancılara karşı savunmuştur. Vezirlik yapmış bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Yanya Paşalığı</span>

Yanya Paşalığı, Osmanlı İmparatorluğu'nun Epir merkezli bir alt bölümüydü. Paşalık, Osmanlı İmparatorluğu tarafından hiçbir zaman resmi olarak tanınmamasına rağmen, Arnavut hükümdarı Ali Paşa yönetiminde yüksek derecede özerklik kazandı.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut paşalıkları</span> 1760-1831 yılları arasında Arnavutlukta hükûm süren 3 yarı bağımsız devlet

Arnavut Paşalıkları 1760-1831 yılları arasında modern Arnavut paşaları tarafından yönetilen Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Güney Sırbistan ve Yunanistan sınırları içindeki üç yarı-bağımsız devletti.

<span class="mw-page-title-main">Berat Paşalığı</span>

Berat Paşalığı, 1774'te Kurt Ahmed Paşa tarafından bugünkü orta Arnavutluk'ta kurulan ve Ahmet'in müttefiki Beratlı İbrahim Paşa'nın 1809'da Tepedelenli Ali Paşa tarafından yenilmesinden sonra dağılıp Yanya Paşalığı'yla birleştirilen bir paşalıktı. Bu paşalık, Arnavut paşalıkları döneminde Arnavutlar tarafından kurulan üç paşalıktan biriydi.

Ömer Paşa Vrioni II (1839–1928); olarak bilinen, Omer, Ymer veya Omar olarak da anılan, 19. yüzyılın en güçlü Arnavut ailelerinden birinden bir yöneticidir. Arnavutluk Fier şehrini kurucusudur.

<span class="mw-page-title-main">Sami Bey Viryoni</span>

Sami Viryoni Bey (1876–1947); Arnavut politikacı, diplomat ve Arnavut Bağımsızlık Bildirgesi'ni ilan eden Avlonya Meclisi'nin bir üyesidir. Arnavutluk'un Fier bölgesinde saygın ve güçlü bir toprak sahibidir.

<span class="mw-page-title-main">Veysel Dino</span> Osmanlı siyasetçi

Veysel Bey Dino, Ahmed Bey Dino'nun en büyük oğlu ve Abidin Paşa'nın ağabeyi Osmanlı siyasetçi.

Ali Naki Bey, Meclis-i Mebûsan 1. dönem Yanya Vilayeti'nden seçilen üç Müslüman mebusdan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi</span>

Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi, Hasan Tahsini, Fraşirili Abdül Bey, Veysel Bey Dino, Iljaz Pasha Dibra, Ömer Efendi Prizreni, Şemseddin Sâmi, Zija Prishtina, Ahmet Koronica, Mehmed Ali Viryoni, Seid Toptani, Mustafa Nuri Vlora, Vasa Paşa, Jani Vreto, Mihal Harito, Pandeli Sotiri, Koto Hoxhi ve Mane Tahiri gibi etkili bir Arnavut aydın, vatansever ve politikacı grubu tarafından 18 Aralık 1877'de İstanbul'da kurulmuştur. Komite başkanı Abdül Bey seçildi. Komite daha sonra daha pratik bir adla İstambul Komitesi olarak anılacaktır.

Mihail Hiristo Efendi veya Mihal Harito Efendi (1836-1897), Arnavut asıllı Ortodoks Hristiyan Osmanlı siyasetçi.

Avlonyalı Mustafa Nuri Paşa (1830/31-1885/86), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Ömer Efendi Prizreni</span> Arnavut siyasetçi

Ömer Şevki Efendi (1820?-1887), Arnavut asıllı Osmanlı siyasetçi.

Yanya Arnavut Komitesi 19. yüzyılın Arnavut haklarını savunmak amacıyla kurulmuş bir Arnavut örgütüydü.

Vrioni ailesi büyük Arnavut aristokrat ailelerinden ve Arnavutluk'un en büyük toprak sahiplerinden biridir. Genellikle Paşa veya Bey tarafından tutulan Nişan Unvanları, Osmanlı İmparatorluğu’nun Padişahı tarafından Ferman veya Berat ile verilen, Merkezi veya Yerel Osmanlı idaresinde tayin edilen pozisyonlara karşılık geldi.

Debre Kongresi, 1 Kasım 1878'de Debre'li Iljaz Paşa başkanlığındaki "İki Debreli Arnavut Birliği Komitesi "nin girişimiyle Debre şehrinde düzenlendi. Kongre, Yanya Vilayeti'nin tamamının temsilcisi olarak katılan Fraşirili Abdül Bey tarafından hazırlanan bir muhtıra şeklinde bir kararı kabul etti.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.